Một lần trên mạng, tôi đọc được câu chuyện của một người Pháp từng sống ở Việt Nam hồi nhỏ, đã trở về cố quốc từ thập niên 1960. Vài năm mới đây, anh trở lại Việt Nam và theo thói quen bên Pháp, anh đi tìm mua card postal cũ để sưu tầm và sẵn mua luôn mấy tờ nhật báo xưa.
Về xem những tờ báo, anh nhớ lại những khoảnh khắc khi anh còn nhỏ ở Sài Gòn, giữa hai thập niên 1940 - 1950. Ở các trang quảng cáo, anh thấy lại những địa điểm ăn uống, vui chơi giải trí, những hiệu xe ô tô mà ba của anh và bạn bè đã dùng, cách sống ở Sài Gòn những năm 1950, rất nhiều món đồ được rao bán mà anh thấy có ở nhà các bạn anh, khác với các thứ nhà anh dùng vì nhà họ nghèo hơn.
Thời báo giấy còn ngự trị trong đời sống hằng ngày (mới đây thôi mà như đã xa xưa lắm), khi mua một tờ báo, hầu hết trong chúng ta dành thời gian đọc các bài báo và truyện ngắn, cả thư ngỏ của biên tập viên nhưng nhanh chóng bỏ qua những trang quảng cáo, thậm chí khi mua báo về là tách các tờ quảng cáo ra bỏ ngay vào giỏ rác không đắn đo, trừ khi có nhu cầu tìm thứ gì đó để mua sắm.
Trước kia, quảng cáo trên báo không nhiều, thỉnh thoảng có một trang, có khi được họa sĩ vẽ rất ý nhị, nhìn rất thơ. Nửa thế kỷ trước, một số quảng cáo trên tạp chí là những bức tranh nhỏ. Xem lại các trang báo xưa, chúng gợi nhớ cả một thời tuổi thơ, chỉ đợi người lớn mang báo về là háo hức tìm tranh để ngắm nghía.
Ở nước ta, có mấy ai nghiên cứu về ý nghĩa của những trang quảng cáo trên báo giấy? Đó là việc đáng làm nếu chúng ta có cái nhìn xuyên suốt và hệ thống về sự hiện diện của thể loại này. Qua các trang quảng cáo, chúng ta thấy nhu cầu cuộc sống thay đổi thế nào, thị hiếu con người đã biến chuyển ra sao và từng chặng phát triển của các nguyên liệu, các kỹ thuật đã được cải tiến và áp dụng khi chế tạo ra một sản phẩm.
Ngoài ra, đó là sự thay đổi về thị hiếu thẩm mỹ, về chuyện xuất nhập hàng hóa ở một đất nước với thế giới. Chúng ta phát hiện nhiều điều, ví dụ như một thương hiệu điện thoại, một nhãn sữa hộp, một hiệu giày vải... đã có mặt ở Sài Gòn từ hơn thế kỷ trước chứ không đợi sau này. Có những loại đồ vật mà người tiêu dùng còn sử dụng cho đến ngày nay dù thời thế đã thay đổi rất nhiều. Những trang quảng cáo luôn mang đậm màu sắc của một quốc gia, khu vực, bao gồm cả những thông tin của đại lý địa phương, nơi bỏ tiền ra đăng quảng cáo, tên con đường xưa nay đã đổi. Cách dùng từ trong các ô quảng cáo ngày xưa đọc lên có khi tức cười, ngộ nghĩnh và quê mùa nhưng khá tự nhiên ở thời đó.
Ở các nước Âu Mỹ, quảng cáo phát triển trên báo chí từ thế kỷ 18. Sau đó, phát triển trên radio, truyền hình và các phương tiện truyền thông khác khi khoa học kỹ thuật cho phép xuất hiện. Quảng cáo trên báo thời đó, có tài liệu cho biết, đã có giá hàng trăm hoặc hàng ngàn đô la, tùy thuộc vào yêu cầu của người đăng như đăng ở trang ngoài hay trong, lớn hay nhỏ. Người ta cho rằng khi in quảng cáo trên một tấm Poster, miếng lót ly, tờ rơi và trên báo chí thường có thời gian “phù du” vì chúng tuy được thiết kế có khi rất đẹp, được in ra nhưng sử dụng chỉ tạm thời trong thời gian ngắn rồi thôi.
Hãy xem xét những ô hay trang quảng cáo từ những tờ báo cũ. Chúng ta nhận ra những hiệu đồng hồ quen một thời yêu thích, thành tích của một loại bánh phồng tôm nổi tiếng ở Sa Đéc, địa chỉ và số điện thoại của một công ty chế bản cho các báo chí Sài Gòn thời trước 1975, đó là thông tin hữu dụng cho các nhà nghiên cứu….
Chúng ta có thể thấy các thông tin khác trên trang quảng cáo như tên các vị thương gia, các loại giá vé và điểm dừng cho đường sắt hay hãng máy bay, những thông tin về việc bán đất. Có những quảng cáo cũ về một loại thuốc, loại dầu, có cả thuốc phiện, thuốc chữa bệnh lao, táo bón và giang mai.
Một trong những điều tuyệt vời về quảng cáo là nó phản ánh thời đại. Thí dụ như bên Mỹ có thời đăng thông báo ngắn gọn yêu cầu các gia đình tiết kiệm giẻ rách vì chúng cần để làm giấy, được mua lại với giá 5 cent một pound. Quảng cáo đèn dầu, đèn manchon, tủ lạnh chạy bằng dầu hôi của thập niên 1950 ở Sài Gòn là dấu ấn của thời nguồn điện còn thiếu thốn.
Các quảng cáo có thể cung cấp cho nhà báo, nhà nghiên cứu gia phả có câu trả lời về các thế hệ một dòng họ. Như cung cấp bằng chứng về nghề nghiệp của một người nổi tiếng nào đó về công việc họ đã làm trong quá khứ. Khi viết về bác sĩ Phạm Văn Tiếc, người tham gia đội bóng Ngôi Sao Gia Định và là tác giả cuốn sách dạy bóng đá đầu tiên năm 1925, nhờ các trang quảng cáo mà tôi biết khoảng thời gian nào ông đã rời Sài Gòn về Châu Đốc mở phòng mạch.
Cho nên, khi tìm hiểu về quá khứ, đừng bỏ qua các trang hay ô quảng cáo cũ. Chúng cung cấp cái nhìn sâu sắc vào cuộc sống của ông bà chúng ta. Thực tế cho thấy có thể tìm thấy rất nhiều thông tin trên đó. Có người tìm thấy tin tức về ông bà của mình được đề cập trong các cột xã hội, tin tức nhà thờ, thông báo của toà án, thành viên ban giám khảo, các câu lạc bộ, thông báo bị mất và tìm thấy đồ đạc quý giá. Chuyện người bạn Pháp kể trên là một ví dụ.
Ở nước ngoài, người ta cắt ra các ô quảng cáo từ các sách báo xưa, bỏ vào album rồi đem bán trong các hội chợ, cửa hàng và bán trực tuyến cho người thích sưu tầm những ô quảng cáo như vậy. Nếu ai có gia đình còn giữ báo xưa thì hầu như không tốn kém gì cả mà chỉ tốn công. Chúng ta có thể cắt chúng ra, lưu giữ dễ dàng trong lớp ny lon, chiếm rất ít không gian, và có thể xếp lại như một cuốn sách.
Khi những ô quảng cáo xưa đã được nhiều người thích thú, bên Âu Mỹ có nhiều người nghiên cứu sâu hơn và viết sách về nó. Từ lâu bên đó đã xuất hiện những cuốn sách hướng dẫn sưu tầm các quảng cáo cổ trên báo. Những cuốn sách này giúp người mua biết giá trị của chúng và những thứ được coi là hiếm.
Còn có những trang web bằng tiếng Anh giúp tìm các cuốn sách về quảng cáo xưa và các hướng dẫn khác như cuốn sách "Những hồi ức về quảng cáo cổ và đương đại" của B.J. Summers, hoặc cuốn "Quảng cáo trên Tạp chí cũ 1890-1950: Hướng dẫn nhận dạng và giá trị" của Richard E. Clear.
Ngày nay, trong thế giới 4.0, quảng cáo xâm chiếm mọi khía cạnh trên Internet. Quảng cáo trên thế giới ngày nay không có tính cá nhân và chứa ít thông tin về gia đình, khác với những ô quảng cáo từ thuở ban đầu kết nối cá nhân với độc giả của họ và có thể cung cấp thông tin hữu ích cho các nhà sử học.
Đến một lúc nào đó, các trang quảng cáo trên các tạp chí định kỳ sẽ hoàn toàn biến mất cùng với tờ tạp chí, khi không còn tờ báo giấy nào để đọc. Ngày đó sẽ không xa. Chắc chắn điều đó không mấy ai quan tâm giữa thời kỳ tất bật, nhưng vẫn sẽ có người tiếc nuối, vì cũng như các tấm ảnh chụp, những bài báo xưa, các ô quảng cáo của một thời đã qua là nhân chứng của một thời đại mà con người đã sống qua. Lúc đó, một bộ sưu tập các ô quảng cáo trên giấy sẽ giống như bộ xương loài khủng long, giúp thế hệ sau tìm lại dấu vết một chủng loài đã biến mất.
QUẢNG CÁO TRÊN BÁO TIẾNG HOA TRONG CHỢ LỚN
Theo ký giả Phan Võ qua bài viết “Người Tàu làm báo” đăng trên tuần san Thời Nay số 281 (7.1971), đến năm 1971, trong Chợ Lớn có 12 tờ báo Hoa ngữ xuất bản, chín tờ ra buổi sáng và ba tờ ra buổi chiều, với khoảng 100.000 độc giả. Những tờ báo Hoa ngữ này đã có một đời sống gần như hoàn toàn khác hẳn với cái thế giới ồn ào, giật gân của làng báo Việt ở miền Nam. Họ không đối lập với nhà nước đều coi những tin tức chính trị như là những tai vạ ghê gớm. Quảng cáo thu được đắp vào đến 70% chi phí tờ báo bên cạnh nguồn thu khác là số độc giả căn bản.
Khác với báo Việt, quảng cáo chính là vận mạng của báo tiếng Hoa trong Chợ Lớn vì số độc giả chỉ thu hẹp trong phạm vi bang hội hơn là phổ biến ngoài xã hội. Những tờ báo có nhiều độc giả nhất như Luận Đàm Mới, Thành Công, Á Châu, Tân Văn Khoái Báo cũng chỉ đạt đến 10 tới 12 ngàn số mỗi ngày, một con số khiêm nhường so với những tờ báo Việt ngữ bán chạy nhất. Còn các tờ báo nhỏ, số báo bán được trung bình không chênh lệch nhau lắm, chỉ xê xích từ 5 tới 8 ngàn, đó là các tờ Viễn Đông, Việt Hoa, Luận Đàm (buổi chiều), Quang Hoa, Hải Quang, Kiến Quốc, Tân Việt. Tuy nhiên, ở báo tiếng Hoa không có những con số tiêu thụ báo được xem là “quái gở” chỉ vào khoảng vài ba trăm số mỗi ngày như nhiều tờ báo Việt lúc đó.
Nhiều người bạn ở Chợ Lớn cho tác giả biết thì người Hoa Chợ Lớn rất thích đăng quảng cáo. Ngoài lý do lợi ích thương mại, còn có rất nhiều lý do khác như: nghe tin con cái bạn bè thi đậu, nghe tin một ứng cử viên đắc cử nghị viên, dân biểu, nghe tin bạn mở cửa hàng, nghe tin bạn sinh con trai … tất cả những lí do ngộ nghĩnh này họ đều muốn chia sẻ hết với bạn bè lên báo. Giá quảng cáo của một cột, một phân báo tiếng Hoa được tính theo từng tờ, xê xích từ 30 đến 50đ. Báo của họ trình bầy khác hẳn báo Việt. Số cột được chia theo chiều dọc và mỗi trang gồm 20 cột.
Như vậy giá mỗi trang quảng cáo trung bình từ từ 30 đến 50 ngàn. Bất cứ tờ báo Hoa nào lúc đó, gần như hơn phân nửa số trang đều được dành cho quảng cáo. Do đó số tiền thu được mỗi ngày lên đến từ 70 đến 80 ngàn cho một tờ báo 4 trang và khoảng 100 đến 150 ngàn của một tờ báo 8 trang. Việc đăng quảng cáo tuy có tờ nhiều tờ ít nhưng không đến nỗi chênh lệch quá như báo Việt.
Cho đến năm 1971, chuyện lấy quảng cáo của báo Hoa Chợ Lớn không còn trong thời kỳ vàng son ngồi tại tòa soạn chờ khách hàng mang đến như trước kia khi chỉ có ba bốn tờ báo Hoa Ngữ nữa. Mỗi tờ báo đến lúc đó đều phải dùng vài nhân viên đến tận nơi để nhận mẫu và vẽ mẫu hộ khách hàng.
Tuy nhiên, việc lấy quảng cáo không quá khó khăn như báo Việt vì các thương gia người Hoa Chợ Lớn phần lớn đều hiểu rõ tầm quan trọng của vai trò quảng cáo và nhất là người Hoa trong đó vẫn còn tin vào sự dẫn dắt của tờ báo, không như độc giả của báo Việt ngữ, thường nhìn các cơ quan ngôn luận của mình bằng cặp mắt hoài nghi, dè bỉu với lời chế diễu đã trở thành câu nói cửa miệng: “nói láo ăn tiền”.
Tags:
(VNF) - Hiện tượng túi hiệu giả nổi lên như một vấn đề đáng chú ý của ngành thời trang năm 2025. Các sản phẩm bị nghi là hàng fake xuất hiện rộng rãi, từ các “phú bà” trên mạng xã hội cho tới cả những nhà thiết kế nội thất cao cấp.
(VNF) - Chiều 17/12/2025, tại Hà Nội, Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam (Vinataba) tổ chức Hội nghị Triển khai công tác xây dựng Đảng và nhiệm vụ sản xuất kinh doanh năm 2026.
(VNF) - Việc cho phép người sử dụng điện đủ điều kiện được lựa chọn nhà cung cấp từ năm 2027 sẽ là bước ngoặt quan trọng trong quá trình hình thành thị trường bán lẻ điện cạnh tranh tại Việt Nam. Tuy nhiên, để cơ chế này vận hành hiệu quả, thị trường điện cần được chuẩn bị đầy đủ về khung pháp lý, cơ chế giá và mức độ minh bạch nhằm bảo đảm quyền lợi thực chất cho người tiêu dùng.
(VNF) - Giá vàng miếng SJC vẫn giữ ở mức 154,4 - 156,4 triệu đồng/lượng chiều mua vào - bán ra trong khi giá vàng nhẫn không có nhiều biến động tại các nhà vàng.
(VNF) - Những tháng cuối năm luôn là giai đoạn cao điểm về nhu cầu tài chính, khi áp lực chi tiêu, kinh doanh và tất toán các khoản nợ cùng lúc gia tăng. Trong bối cảnh dòng tiền cần được xoay vòng nhanh, thị trường cho vay trở nên sôi động hơn bao giờ hết, kéo theo xu hướng người dùng tìm đến các nền tảng tài chính công nghệ để tìm kiếm giải pháp linh hoạt và kịp thời.
(VNF) - Bộ Công thương vừa gửi Bộ Tư pháp thẩm định Dự thảo quy định về lộ trình, nguyên tắc hoạt động, cơ cấu ngành điện và các điều kiện hình thành, phát triển các cấp độ thị trường điện cạnh tranh tại Việt Nam.
(VNF) - Giá vàng miếng SJC được điều chỉnh tăng nhẹ trong sáng 18/12, lên mức 156,4 triệu đồng/lượng chiều bán ra.
(VNF) - Giải thưởng ở hạng mục Southeast Asia’s Agencies Excellence 2025 - Công Ty Phân Phối Bất Động Sản Tốt Nhất Đông Nam Á 2025 tiếp tục khẳng định vị thế và uy tín của Đông `Tây Land trên thị trường.
(VNF) - Nhiều trường đại học đã có chính sách thưởng Tết Nguyên đán cho cán bộ, giảng viên và người lao động. Mức thưởng dao động từ vài chục tới gần trăm triệu đồng mỗi người. Có trường thưởng đồng đều, có trường thưởng theo vị trí việc làm và mức thu nhập.
(VNF) - Tiếng póc póc vang gần như liên lục tại nhiều sân pickleball trong khu dân cư. Câu hỏi đặt ra là làm sao để quyền được vận động không trở thành gánh nặng lên quyền được nghỉ ngơi của người khác.
(VNF) - Mới đây, Hội nghị Tổng kết Dự án SwissTrade - chương trình hợp tác kỹ thuật giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Thụy Sĩ do SECO tài trợ đã diễn ra, thu hút sự tham gia của lãnh đạo Bộ Công Thương, Đại sứ quán Thụy Sĩ, các tổ chức hỗ trợ kinh doanh (BSO), doanh nghiệp và các chuyên gia trong lĩnh vực thương mại. Buổi lễ được tổ chức nhằm nhìn lại những kết quả dự án đạt được sau 5 năm thực hiện (2021–2025) và định hướng hợp tác cho giai đoạn tiếp theo.
(VNF) - Công ty Cổ phần HTC Viễn thông Quốc tế (HITC) vừa ký kết biên bản ghi nhớ về hợp tác chiến lược với Warburg Pincus (WP) – nhà tiên phong trong đầu tư phát triển toàn cầu. Theo đó, hai bên sẽ hợp tác trong các lĩnh vực then chốt gồm hạ tầng số, điện toán đám mây (cloud), trí tuệ nhân tạo (AI) và trung tâm dữ liệu tại Việt Nam.
(VNF) - Giá vàng trong nước quay đầu tăng trở lại trong phiên sáng 17/12. Hiện giá vàng miếng SJC được neo ở mức 154,2 - 156,2 triệu đồng/lượng.
(VNF) - Không còn là không gian văn phòng truyền thống, một thế hệ lao động trẻ đang đặt kỳ vọng vào một nơi làm việc giàu cảm hứng, hiện đại, đầy đủ tiện ích và mang lại cảm giác hạnh phúc. Bắt nhịp xu hướng ấy, ROX Tower Goldmark City kiến tạo mô hình “sống - làm việc - tận hưởng” (Work - Live - Enjoy) ngay giữa đại đô thị năng động.
(VNF) - Giải pháp tài chính minh bạch, nhanh chóng dành cho chủ sở hữu ô tô của Tima vừa được vinh danh tại một trong những giải thưởng uy tín nhất trong năm, đánh dấu bước phát triển vượt bậc của công ty trong lĩnh vực công nghệ tài chính (Fintech).
(VNF) - Lần đầu tiên tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam chạm mốc 900 tỷ USD, đưa xuất khẩu trở thành một trong những điểm sáng nổi bật của nền kinh tế. Tuy nhiên, đằng sau kỷ lục này là yêu cầu cấp thiết phải chuyển đổi mô hình tăng trưởng, khi xuất khẩu vẫn phụ thuộc lớn vào khu vực FDI, giá trị gia tăng nội địa còn thấp và sức ép từ các tiêu chuẩn bền vững, bảo hộ thương mại ngày càng gia tăng.
(VNF) - MPV đa dụng Toyota Innova, sedan hạng D Mazda6, SUV 7 chỗ hạng sang Ford Explorer, sedan hạng C Honda Civic Type R, Mitsubishi Outlander là các mẫu xe bị ngừng bán tại thị trường Việt Nam trong năm 2025.
(VNF) - Nhờ các chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo, cuộc sống của đồng bào dân tộc thiểu số ở các xã biên giới Gia Lai đang từng bước vươn lên. Phát triển sinh kế bền vững từ những mô hình nhỏ như nuôi bò, trồng điều đã giúp người dân thoát nghèo ngay trên mảnh đất quê hương.
(VNF) - 3 chuyến bay của Vietnam Airlines, Vietjet Air và Bamboo Airways sẽ "chào sân" Cảng hàng không quốc tế Long Thành trong ngày khai trương.
(VNF) - Sau khi phá mốc 157 triệu đồng/lượng, giá vàng trong nước bất ngờ được điều chỉnh giảm mạnh ở cả hai chiều mua vào - bán ra.
(VNF) - Vietjet được vinh danh giải Vàng tại Giải thưởng Phát triển bền vững Giao thông vận tải chuẩn ESG (ESG Transport Sustainability Award) năm 2025 tại Đài Loan (Trung Quốc), thành tựu quan trọng đánh dấu 11 năm hãng thực hiện chuyến bay đầu tiên đến đây.
(VNF) - Ngành hàng không Việt Nam đang bước vào chu kỳ tăng trưởng mới. Theo Cục Hàng không, sản lượng hành khách năm 2025 có thể đạt 84 triệu lượt và chạm mốc 95 triệu vào năm 2026, trong khi hàng hóa hàng không vẫn giữ mức tăng trưởng 2 chữ số, vượt 1,6 triệu tấn.
(VNF) - Tác phẩm “Nghệ thuật bán hàng: Khám phá giá trị & sức mạnh bản thân” khắc họa những tư duy, bài học và lời ngợi ca nghề bán hàng, đúc kết từ trải nghiệm thực tế của tác giả Thu Minh Lâm.
(VNF) - Trong bối cảnh làn sóng đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tiếp tục gia tăng tại Việt Nam, cùng với xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu, bất động sản công nghiệp đang nổi lên như một trong những phân khúc hấp dẫn. Nhanh chóng nắm bắt xu thế này, Taseco Land từng bước khẳng định vai trò là nhà phát triển khu công nghiệp có tầm nhìn dài hạn và chiến lược rõ ràng.
(VNF) - Thời gian gần đây, giá vàng thế giới và trong nước lên mức cao chưa từng thấy. Tạp chí Đầu tư Tài chính đã có trao đổi với chuyên gia Nguyễn Quang Huy, Giám đốc điều hành Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi về nguyên nhân giá vàng lên cao. Đồng thời đưa ra lời khuyên, người dân cần thận trọng khi đưa ra quyết định đầu tư vàng vào lúc này.
(VNF) - Hiện tượng túi hiệu giả nổi lên như một vấn đề đáng chú ý của ngành thời trang năm 2025. Các sản phẩm bị nghi là hàng fake xuất hiện rộng rãi, từ các “phú bà” trên mạng xã hội cho tới cả những nhà thiết kế nội thất cao cấp.
(VNF) - Sau 5 tháng tạm ngưng hoạt động để nâng cấp, sửa chữa, sân bay Vinh sẽ khai thác trở lại vào ngày 19/12 với diện mạo mới và "điểm nhấn" công nghệ hiện đại giúp hành khách có trải nghiệm tốt hơn.
