'Sức đề kháng của doanh nghiệp đang bị bào mòn'

Phát biểu và trao đổi tại Diễn đàn CEO 2025 “Giải pháp mở rộng thị phần cho doanh nghiệp trong bối cảnh chiến tranh thương mại” do Báo SGGP và Viện Nghiên cứu phát triển TP. HCM (HIDS), Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM (HUBA) tổ chức, nhiều chuyên gia, doanh nghiệp đã đưa ra nhiều giải pháp thiết thực để phát triển kinh tế tư nhân.

Những rủi ro tiềm ẩn

Phát biểu tại diễn đàn, ông Phạm Bình An, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP. HCM cho hay trong quý I/2025, bức tranh kinh tế Việt Nam có vẻ khả quan.

Tốc độ tăng GDP quý I/2025 đạt 6,93% so với cùng kỳ năm trước, là mức tăng cao nhất của quý I giai đoạn 2020-2025. Tuy vậy, sản xuất và xuất khẩu đang tiềm ẩn rủi ro, khi Việt Nam xuất siêu sang Mỹ, nhưng nhập siêu từ Trung Quốc.

Thêm nữa, sự chênh lệch lớn giữa khu vực doanh nghiệp FDI (doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài) và doanh nghiệp nội địa trong suốt những năm gần đây. FDI tới từ Trung Quốc, Hàn Quốc chiếm tỷ trọng xuất khẩu hơn 40%, cả thị trường Đông Bắc Á là hơn 57%.

Sự phụ thuộc FDI khiến xuất khẩu thiếu tự chủ, doanh nghiệp nội địa cần được nâng sức chống chịu trước thuế đối ứng. Việt Nam đang đối mặt với áp lực không chỉ về thuế đối ứng mà còn có các yếu tố địa chính trị, trong bối cảnh thương mại lệch pha, nghi ngờ trung chuyển và cạnh tranh từ các quốc gia khác; thâm hụt thương mại lớn với Mỹ dễ gây áp lực chính trị – thương mại; biến động tỷ giá, hàng giả và vi phạm sở hữu trí tuệ ảnh hưởng niềm tin thị trường.

Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP. HCM cho rằng doanh nghiệp nội địa cần có sức chống chịu tài chính, cần chính sách hỗ trợ kịp thời để duy trì sản xuất và tạo công ăn việc làm, ổn định xã hội.

Trước thực trạng trên, doanh nghiệp cần chủ động nâng cao năng lực tuân thủ và truy xuất nguồn gốc. Doanh nghiệp cần phân loại thị trường xuất khẩu quan trọng như: thị trường bảo hộ cao (Mỹ, EU); thị trường tiềm năng (Ấn Độ, Trung Đông, châu Phi,…); thị trường ngách (phân khúc chọn lọc, có điều kiện, dung lượng không lớn nhưng giá trị gia tăng tốt)… Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần định vị lại thị trường mục tiêu.

"Sức đề kháng của doanh nghiệp đang bị bào mòn"

Theo ông Nguyễn Ngọc Hòa, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP. HCM (HUBA), trong bối cảnh hiện nay, sức đề kháng của doanh nghiệp đang bị bào mòn. Theo ông, làn sóng doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường đang tăng dần qua 3 năm 2022-2024 và trong 4 tháng đầu năm 2025 đã gần bằng một nửa năm 2024.

Đây không chỉ là một hiện tượng ngắn hạn, mà liên tục. Số lượng rút lui hàng trăm ngàn và liên tục thể hiện sức sống, sức chống chịu với thị trường.

Nếu đi sâu vào phân tích sẽ thấy chủ yếu là doanh nghiệp vừa, nhỏ, siêu nhỏ. Trong khi đó, đơn hàng sút giảm, sức mua yếu đi.

Dù kim ngạch xuất khẩu 4 tháng qua hơn 102 tỷ USD, tăng hơn 10% cùng kỳ. Nhưng nếu đi sâu phân tích thì có sự phân mảnh. Nhiều nhóm hàng xuất khẩu mang tính chiến lược, nhiều mặt hàng có nguy cơ không có đơn hàng trong tháng 7. Người tiêu dùng vẫn thắt chặt chi tiêu. Không chỉ giảm đơn hàng mà quan trọng nhất là niềm tin tiêu dùng, khả năng tiếp cận thị trường bên ngoài, khiến doanh nghiệp bị bào mòn dòng tiền và khả năng tồn tại.

Ông Hòa phân tích, gần đây, các chính sách thương mại quốc tế thay đổi rất nhanh, rất khó lường.

Theo khảo sát của HUBA, những khó khăn doanh nghiệp phải đối mặt là sức mua yếu, thiếu vốn, chi phí nguyên vật liệu gia tăng, thiếu lao động, thiếu đơn hàng. Năng lực quản trị rủi ro, công nghệ, nhân lực... của doanh nghiệp Việt vẫn còn yếu so với yêu cầu hội nhập mới. Nhiều doanh nghiệp vẫn đứng ngoài chuyển đổi số, chuyển đổi xanh vì không đủ sức để làm.

Doanh nghiệp rất cần sự hỗ trợ về tín dụng và lãi suất; các chính sách kích cầu và tiêu dùng nội địa; giảm/hoàn thuế, phí; nâng cấp hạ tầng giao thông; rút gọn thủ tục hành chính… Đa số doanh nghiệp là nhỏ và vừa thì không đủ sức huy động vốn, cần chính sách hỗ trợ tài chính cho nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa, phải tác động kép để bên cho vay mạnh dạn nới lỏng điều kiện, chính sách...

Cần đặt hàng DN tư nhân tham gia dự án, công trình lớn, trọng điểm quốc gia

Theo Tiến sĩ Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, doanh nghiệp đang gặp nhiều khó khăn, thách thức cả trong lẫn ngoài nên cần sự nỗ lực từ cả ba phía (lãnh đạo Đảng, Nhà nước, địa phương).

Trong bối cảnh chiến tranh thương mại hiện nay, có thể xảy ra 3 kịch bản: Thứ nhất, kịch bản tích cực (xác suất xảy ra khoảng 20%) nhưng doanh nghiệp phải chấp nhận xoay quanh đâu đó mức thuế 10-15% đối với hàng hóa xuất khẩu sang Mỹ, tương tự như 126 nước khác…

Thứ hai, kịch bản tiêu cực (xác suất xảy ra khoảng 20%), doanh nghiệp chịu mức thuế 46%. Thứ 3, kịch bản cơ sở (xác suất xảy ra khoảng 60%), chấp nhận mức thuế 20-25% so với mức thuế 46%.

Hiện tại, nước ta đã hình thành một số doanh nghiệp, tập đoàn lớn trong một số ngành, lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế, vươn tầm quốc tế. Đội ngũ doanh nhân ngày càng phát triển lớn mạnh, thể hiện trách nhiệm xã hội, đóng góp khoảng 1 tỷ USD an sinh xã hội hàng năm.

Tuy vậy, quy mô doanh nghiệp trong nước vẫn còn nhỏ, năng lực cạnh tranh, chất lượng nhân lực, trình độ công nghệ, mức độ tham gia chuỗi giá trị toàn cầu còn nhiều hạn chế, khó khăn trong tiếp cận đất đai, vốn, cải tiến công nghệ, chương trình/dự án trọng điểm quốc gia, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh còn chậm, kết nối giữa các doanh nghiệp tư nhân với nhau...

Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân với quan điểm chính là động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch, ổn định, an toàn, dễ thực thi, chi phí thấp, đạt chuẩn quốc tế, bảo đảm khả năng cạnh tranh khu vực, toàn cầu. Từ đó, không còn quan niệm "con buôn", xem doanh nhân là "chiến sĩ" trên mặt trận kinh doanh.

Theo Tiến sĩ Cấn Văn Lực, để hỗ trợ doanh nhiệp trong nước lớn mạnh, Nhà nước cần đặt hàng doanh nghiệp tư nhân tham gia dự án, công trình lớn, trọng điểm quốc gia; hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân phát triển thành doanh nghiệp dân tộc (căn cứ theo mức độ đóng góp, thay vì theo quy mô).

Bên cạnh đó, cần tăng tính kết nối, hợp tác, phát triển thị trường, nên quy định chi tiết về cơ chế, nguyên tắc phối hợp của các doanh nghiệp tư nhân với doanh nghiệp Nhà nước, các đối tác khác của Nhà nước trong các dự án đầu tư công, dự án PPP, dự án trọng điểm quốc gia… Hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu, cơ sở dữ liệu về kinh tế tư nhân và cơ chế chia sẻ/liên thông dữ liệu.

Về phía doanh nghiệp, hộ kinh doanh, cần đổi mới tư duy duy kinh doanh theo hướng dài hạn, bền vững, tích hợp các yếu tố ESG vào chiến lược kinh doanh; nâng cao năng lực cạnh tranh, chú trọng chuyển đổi số và xanh hóa; thượng tôn pháp luật, áp dụng chuẩn mực đạo đức kinh doanh...