Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá: Lựa chọn cho Việt Nam từ kinh nghiệm các nước

Bích Hằng - 29/12/2022 15:34 (GMT+7)

(VNF) - Việt Nam đang cân nhắc sửa đổi thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá. Việc nghiên cứu thông lệ quốc tế và kinh nghiệm thực tiễn từ một số quốc gia là điều cần thiết để chính sách mới khi được ban hành có thể hài hòa được nhiều mục tiêu lớn.

VNF — Chọn phương án tăng thuế TTĐB với thuốc lá đang gây ra nhiều tranh cãi.

Bài học từ Đức

Đức là minh chứng rõ ràng cho việc tăng thuế TTĐB quá mức (giai đoạn 2002-2005) ở cả hai cấu phần thuế theo tỷ lệ phần trăm và thuế tuyệt đối đã dẫn đến việc giá bán lẻ thuốc lá hợp pháp tăng mạnh, từ đó khiến người tiêu dùng hướng tới các lựa chọn thay thế, Chính phủ đã mất một nguồn thu đáng kể trong khi các vấn đề về buôn lậu và thương mại xuyên biên giới tăng cao.

Từ năm 2005 trở đi, cấu phần thuế theo tỷ lệ phần trăm bắt đầu giảm dần trong khi cấu phần thuế tuyệt đối đã bắt đầu tăng dần đều. Với xu hướng này, Đức đã có thể đạt được mục tiêu tăng doanh thu của chính phủ cũng như giảm tiêu dùng. Từ năm 2010, bằng cách thực hiện Mô hình Thuế Thuốc lá theo hướng tăng dần thuế TTĐB một cách vừa phải trong một khoảng thời gian cụ thể (5 năm), Chính phủ Đức đã có được nguồn thu ngân sách dễ dự đoán hơn. Các doanh nghiệp không cần phải tăng giá bán lẻ thuốc lá lên quá cao, chính sách này đã giúp ngành thuốc lá Đức trở nên ổn định hơn. Theo các báo cáo thống kê, nguồn thu ngân sách trung bình kể từ khi thực hiện mô hình này (tính từ năm 2011- 2019) đã tăng hơn 4,2% so với giai đoạn từ năm 2006 -2010.

Góc nhìn từ các nước châu Á

Hàn Quốc có cơ cấu thuế tương đối đơn giản (hệ thống thuế tuyệt đối đơn bậc), không phụ thuộc vào giá bán mà dựa vào đơn vị tiêu thụ. Cơ cấu này cho phép chính phủ Hàn Quốc dự đoán tốt hơn doanh thu từ thuế và thiết lập một mức thuế hiệu quả. Đồng thời, bằng cách xây dựng mức thuế thuốc lá tự động điều chỉnh theo lạm phát, Hàn Quốc có thể tăng giá thuốc lá thực tế tương ứng để phản ánh sức mua thực tế của người tiêu dùng và mức độ chi trả của họ.

Tuy nhiên, cải cách thuế thuốc lá năm 2005 và 2015 với việc tăng mạnh thuế TTĐB đối với tất cả các sản phẩm thuốc lá đã khiến mức tiêu thụ thuốc lá ở Hàn Quốc giảm mạnh do giá thuốc lá tăng khá nhiều, nhưng các năm sau (2006 và 2016) đã chứng kiến mức tiêu thụ quay trở lại tương đối mạnh.

Rõ ràng, việc tăng thuế cao không phải là cách thức bền vững để cắt giảm tiêu dùng và giảm tỉ lệ hút thuốc tạo nguồn thu cho chính phủ. Hàn Quốc đã bắt đầu ghi nhận một số tình trạng mua bán thuốc lá lậu từ năm 2014 trở đi.

Philippines cũng trải qua một quá trình cải cách thuế từ từ trong những năm vừa qua để đơn giản hóa cơ cấu thuế thành cơ cấu thuế tuyệt đối một bậc. Việc sửa đổi dần dần này là một nỗ lực nhằm giảm thiểu những tác động tiêu cực tiềm ẩn của sự thay đổi đột ngột và tạo ra một cơ cấu thuế hiệu quả hơn. Kế hoạch này cho phép Chính phủ tạo ra dòng thu ổn định hơn và có thể dự đoán được.

Những cải cách đối với cơ cấu thuế thuốc lá phải mất nhiều năm để đơn giản hóa cơ cấu từ bốn cấp xuống một cấp, và mỗi thay đổi được thực hiện một cách từ từ nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực tiềm tàng như buôn bán thuốc lá lậu và để chính phủ tăng dần việc thu ngân sách cho những sản phẩm thuốc lá từ năm 2018 trở đi. Philippines cũng đang cố gắng thực hiện trong cuộc cải cách lần này là đơn giản hóa cơ sở thuế bằng cách loại bỏ quy định “đóng băng phân loại giá”.

Oxford Economics ước tính khoản thất thu thuế tiêu thụ đặc biệt của Malaysia trong năm 2018 là 4,8 tỷ RM hoặc lớn hơn 70% so với thị trường hợp pháp. Chính phủ cũng không thể thu thuế doanh thu. Đánh giá từ Oxford Economics tính toán rằng, 331 triệu RM thuế doanh thu đã bị thất thu trong năm. Tổng số tiền thuế thất thu do buôn bán thuốc lá bất hợp pháp trong năm 2018 là hơn 5,1 tỷ RM, tương đương gần 3% tổng số thu từ thuế của Malaysia trong năm đó.

Ba nhà sản xuất thuốc lá đã đóng cửa các nhà máy ở Malaysia, gây ra tình trạng thất nghiệp và thất thu các loại thuế khác. Rõ ràng, việc tăng thuế cao và đột ngột như ở Malaysia đã không hỗ trợ chính phủ Malaysia đạt được mục tiêu của họ. Thay vào đó, nó làm trầm trọng thêm vấn đề buôn lậu vốn đã nghiêm trọng và tạo ra các hiệu ứng domino tiêu cực trên thị trường thuốc lá bao gồm tiếp tục mất nguồn thu của chính phủ, đóng cửa các nhà máy thuốc lá hợp pháp và mất việc làm của công nhân địa phương.

Phương án nào cho Việt Nam?

Về mặt xây dựng chính sách thuế, không có chính sách nào là hoàn hảo và có thể áp dụng chung cho các quốc gia do đặc điểm, quy mô phát triển kinh tế, và hành vi hút thuốc lá ở mỗi quốc gia là khác nhau. Tuy nhiên, một chính sách thuế theo thông lệ tốt nhất hoặc có hiệu quả phải đảm bảo đã được xem xét kỹ lưỡng những tác động đến các bên liên quan khác nhau có thể bị ảnh hưởng bởi thuế suất hoặc việc cải cách cơ cấu thuế. Bên cạnh đó, sự thành công một một chính sách thuế đòi hỏi một cơ cấu hoàn thiện để tạo ra thêm nguồn thu ngân sách để có thể được sử dụng để tài trợ cho các chương trình hiệu quả cụ thể đối với các mục tiêu phát triển y tế và xã hội.

Thông lệ quốc tế tốt nhất trong việc xây dựng một chính sách thuế thuốc lá hiệu quả và toàn diện cần phải có các đặc điểm sau:

Một là, dịch chuyển từ cơ cấu thuế theo tỷ lệ phần trăm sang cơ cấu hỗn hợp/ thuế tuyệt đối, như Hàn Quốc đã làm.

Hai là tăng thuế TTĐB từ từ, không nên tăng thuế đột ngột. Nếu không, như Malaysia, Anh, giá bán lẻ thuốc lá hợp pháp đột ngột tăng cao, khiến người tiêu dùng rời bỏ thuốc lá hợp pháp. Nguồn thu của chính phủ khi đó sẽ trở nên mất ổn định và có thể giảm xuống.

Ba là có lộ trình tăng thuế dài hạn, minh bạch như Philippines thực hiện khi cải cách thuế từ 4 bậc xuống còn đơn bậc đồng thời điều chỉnh thuế TTĐB hàng năm.

Bốn là việc điều chỉnh thuế nên thực hiện từng bước, bảo vệ tính hiệu quả của biện pháp trước lạm phát.

Hiện nay, nhiều nước đã áp dụng cách tiếp cận này và điều chỉnh thuế suất định kỳ qua thời gian. Chẳng hạn Philippines đã bãi bỏ “chế độ giữ nguyên phân loại giá” và sau cuộc cải cách thuế năm 2017, Philippines cũng đã tăng mức thuế hàng năm để phù hợp với mức lạm phát. Tương tự, Hàn Quốc đã cố gắng điều chỉnh mức thuế thuốc lá so với lạm phát để họ có thể tăng giá thuốc lá thực tế một cách tương ứng nhằm phản ánh sức mua thực tế của người tiêu dùng và mức độ khả năng chi trả của họ.

Tags:

thuế

tiêu thụ đặc biệt

thuốc lá

ngân sách

VN-Index xác lập vùng đỉnh mới

(VNF) - VN-Index tiếp tục lập đỉnh mới, nhưng dòng tiền phân hóa mạnh khi DGC bất ngờ thủng đáy, trở thành điểm tối giữa phiên tăng điểm của thị trường.

Bộ Tài chính bác đề xuất nâng mức cược bóng đá quốc tế lên 100 triệu

Từ cơ chế đặc thù và đồng vốn ưu đãi: Hưng Yên rút ngắn hành trình giảm nghèo

Đồng Nai: Thu ngân sách lần đầu tiên đạt mốc 100.000 tỷ đồng/năm

Tin đồn về lãnh đạo làm cổ phiếu ‘điêu đứng’: Lời truyền tai kích hoạt làn sóng bán tháo

TP.HCM và Đà Nẵng: Toàn quyền giao, cho thuê đất với dự án của Thành viên Trung tâm tài chính quốc tế

Ông Nguyễn Đức Thụy và quy luật 'lạ' của dòng tiền nghìn tỷ đến Hưng Thịnh, LPBank, HAGL...

24/12/25 09:45 (GMT+7)

(VNF) - Không chỉ là những con số nghìn tỷ hay các thương vụ M&A đình đám, hành trình của ông Nguyễn Đức Thụy tại các doanh nghiệp từ Thaiholdings đến LPBank, Hoàng Anh Gia Lai và Tập đoàn Hưng Thịnh còn mang một dấu ấn đặc biệt: Sự thay đổi triệt để về nhận diện thương hiệu song hành cùng những cú “lội ngược dòng” ngoạn mục về tài chính.

PYN Elite Fund: VN-Index năm 2025 nên là 'Vin-Index'

24/12/25 09:26 (GMT+7)

(VNF) - Theo đại diện PYN Elite Fund, nhóm cổ phiếu thuộc hệ sinh thái Vingroup (VIC) đã dẫn dắt phần lớn đà tăng của thị trường và có tác động rất lớn đến chỉ số VN-Index trong năm 2025.

Lần đầu tiên, ngành thuế thu ngân sách vượt mốc 2 triệu tỷ đồng

24/12/25 09:15 (GMT+7)

(VNF) - Theo số liệu của Cục Thuế (Bộ Tài chính), năm 2025 chứng kiến dấu mốc của ngành thuế khi lần đầu tiên số thu do cơ quan thuế quản lý vượt mốc 2 triệu tỷ đồng.

Đằng sau những vụ đấu giá cổ phần của công ty vốn Nhà nước bất thành

24/12/25 08:45 (GMT+7)

(VNF) - Theo các chuyên gia, “nút thắt” lớn nhất khiến nhiều thương vụ đấu giá cổ phần thất bại nằm ở mức định giá thiếu thực tế: doanh nghiệp kỳ vọng thu về quá cao so với giá trị thị trường, trong khi nhà đầu tư ngày càng thận trọng và không sẵn sàng trả giá vượt ngưỡng hợp lý.

Central Retail 'cắt lỗ', bán rẻ chuỗi Nguyễn Kim cho Pico

23/12/25 20:30 (GMT+7)

(VNF) - Central Retail chính thức thoái toàn bộ vốn khỏi Nguyễn Kim sau gần một thập kỷ gắn bó, chấp nhận “cắt lỗ” để tái cơ cấu danh mục đầu tư tại Việt Nam, dồn lực cho hai trụ cột chiến lược là thực phẩm và bất động sản.

Gần 600 triệu cổ phiếu niêm yết bổ sung của Sunshine Group chính thức giao dịch trên HNX

23/12/25 17:36 (GMT+7)

(VNF) - Theo thông báo từ Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), gần 600 triệu cổ phiếu KSF niêm yết bổ sung của Sunshine Group sẽ chính thức giao dịch trên HNX từ ngày 24/12/2025, nâng tổng số cổ phiếu đang giao dịch của Tập đoàn này lên gần 900 triệu đơn vị.

HoSE có 212 mã giảm, VN-Index bất chấp vượt đỉnh lịch sử

23/12/25 17:28 (GMT+7)

(VNF) - VN-Index thiết lập mức đỉnh lịch sử mới, đóng cửa 1.772,15 điểm trong khi số lượng mã giảm điểm trên HoSE và HNX đều áp đảo.

Cổ phiếu HDB và STB lập ‘cú đúp’ trong ngày VN-Index vượt đỉnh

23/12/25 15:49 (GMT+7)

(VNF) - Trong khi cổ phiếu HDB tiếp tục lập đỉnh giá kỷ lục mới, cổ phiếu STB có phiên tăng kịch trần thứ 2 liên tiếp.

Cen Land lên tiếng về tin đồn liên quan đến Shark Hưng

23/12/25 13:41 (GMT+7)

(VNF) - Phía Cen Land cho hay mọi hoạt động đầu tư được thực hiện bởi Phó chủ tịch Phạm Thanh Hưng là hoạt động đầu tư cá nhân và không chịu sự ủy quyền của doanh nghiệp.

Diễn biến trái chiều đầy bất ngờ giữa cổ phiếu LPB và STB

23/12/25 11:45 (GMT+7)

(VNF) - Cổ phiếu LPB lao dốc sau thông tin hai anh em Bầu Thụy đều chính thức rời khỏi “ghế nóng” LPBank. Trái lại, cổ phiếu STB của Sacombank lại tiếp tục phủ sắc tím trong phiên giao dịch cùng ngày.

Cổ phiếu Cen Land lao dốc, Shark Hưng lên tiếng giữa bão tin đồn

23/12/25 10:20 (GMT+7)

(VNF) - Shark Hưng mới đây đã chia sẻ về những tin đồn đang lan truyền về ông, gây ảnh hưởng tới Cen Land - nơi ông đang làm Phó chủ tịch.

KBC của ông Đặng Thành Tâm thâu tóm dự án 28 tầng bỏ hoang ở Láng Hạ, Hà Nội

23/12/25 09:15 (GMT+7)

(VNF) - KBC vừa công bố về việc nắm quyền kiểm soát Công ty Cổ phần Đầu tư Láng Hạ - chủ đầu tư dự án 28 tầng đang bỏ hoang tại Láng Hạ, Hà Nội.

Xây dựng trung tâm tài chính quốc tế: 'Không thể đốt cháy giai đoạn'

23/12/25 07:30 (GMT+7)

(VNF) - Theo TS. Nguyễn Trí Hiếu, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển thị trường tài chính và bất động sản toàn cầu, việc xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam cần được triển khai theo lộ trình thận trọng, phù hợp với năng lực thực tế, không thể nóng vội hay “đốt cháy giai đoạn”.

Dòng tiền ngoại nhập cuộc, VN-Index bứt phá gần 47 điểm

22/12/25 16:19 (GMT+7)

(VNF) - VN-Index tăng thêm 47 điểm, tiếp đà hưng phấn được duy trì từ cuối tuần trước nhờ dòng tiền ngoại nhập cuộc mạnh mẽ, mua ròng với giá trị 473,94 tỷ đồng.

STB bất ngờ 'trần cứng', dư mua gần 9 triệu cổ phiếu

22/12/25 15:15 (GMT+7)

(VNF) - Cổ phiếu STB bất ngờ “trần cứng” với lực cầu áp đảo trong bối cảnh thị trường duy trì đà hưng phấn, đưa Sacombank trở thành tâm điểm chú ý.

Tiết kiệm được 1 tỷ đồng: Vay thêm để mua nhà hay đầu tư tạo dòng tiền?

22/12/25 14:00 (GMT+7)

(VNF) - Sau 15 năm làm việc tại thành phố lớn, sở hữu hơn 1 tỷ đồng tiền tích lũy nhưng vẫn đứng trước lựa chọn đầy áp lực giữa vay nợ mua nhà hay tiếp tục thuê trọ. Câu chuyện không chỉ phản ánh nỗi bế tắc cá nhân mà còn cho thấy thực trạng an cư ngày càng khó tiếp cận của nhiều gia đình có thu nhập trung bình và khá, cùng những góc nhìn tài chính đáng suy ngẫm về nhà ở, đầu tư và an toàn tài chính dài hạn.

Năng lực tài chính: Yếu tố then chốt của các định chế tài chính trong năm 2025

22/12/25 09:00 (GMT+7)

(VNF) - Năm 2025 ghi dấu sự hồi phục mạnh của ngành tài chính – ngân hàng Việt Nam, khi hầu hết các định chế đều công bố kết quả kinh doanh quý III với nhiều chỉ tiêu vượt kỳ vọng. Bên cạnh lợi nhuận, các chỉ số tài chính then chốt như CAR, LDR, ROE và quy mô tài sản tiếp tục là yếu tố phản ánh rõ nét sức khỏe của từng tổ chức tín dụng.

Điểm lại hàng loạt cổ phiếu rời sàn chứng khoán trong 2025

22/12/25 08:00 (GMT+7)

(VNF) - Những tháng cuối năm 2025 chứng kiến làn sóng cổ phiếu rời sàn HNX và UPCoM. Điểm chung của phần lớn các trường hợp là doanh nghiệp bị hủy tư cách công ty đại chúng do không còn đáp ứng điều kiện pháp lý.

Điểm danh ‘ông lớn’ là thành viên Trung tâm Tài chính quốc tế tại Đà Nẵng

21/12/25 16:25 (GMT+7)

(VNF) - Tại Hội nghị công bố thành lập Trung tâm Tài chính Quốc tế tại Việt Nam, UBND TP. Đà Nẵng đã công bố 10 tổ chức trở thành thành viên của Trung tâm Tài chính Quốc tế Việt Nam tại Đà Nẵng.

Điểm danh loạt NĐT tham gia trung tâm tài chính quốc tế tại TP. HCM giai đoạn đầu

21/12/25 14:30 (GMT+7)

(VNF) - TP. HCM đã làm việc, trao đổi với hơn 50 nhà đầu tư, đối tác sáng lập thuộc bốn nhóm lĩnh vực và lựa chọn các nhà đầu tư tiềm năng tham gia giai đoạn đầu.

Nhận diện Emall Việt Nam: 'Tay to' kín tiếng, thâu tóm hệ thống Pierre Cardin

21/12/25 14:00 (GMT+7)

(VNF) - Trong một bước đi chiến lược mang tính lịch sử, Emall Việt Nam, đơn vị đứng sau hệ thống 100 cửa hàng giày Pierre Cardin & Oscar Fashion tại Việt Nam, vừa công bố mua lại quyền sở hữu hệ thống phân phối và thương hiệu Pierre Cardin tại Canada.

Cổ phiếu tăng mạnh: Nhóm dầu khí vượt trội, DGC bị bán tháo

21/12/25 12:30 (GMT+7)

(VNF) - Bộ đôi dầu khí BSR, PVD dẫn đầu danh sách cổ phiếu tăng mạnh nhất sàn HoSE, trong khi áp lực bán tháo đưa DGC rơi theo chiều ngược lại.

Năm buồn của cổ phiếu AI trên sàn chứng khoán: Những 'gã khổng lồ' FPT, DGC bỏ lỡ bữa tiệc

21/12/25 10:38 (GMT+7)

Dù mang trên mình vị thế của những doanh nghiệp đầu ngành với câu chuyện AI đầy hứa hẹn, năm 2025 lại đang dần khép lại như một "năm đáng quên" đối với cổ đông của những mã cổ phiếu này.

Người nghỉ hưu cuối năm 2025 có cơ hội hưởng thêm lương hưu mở rộng

21/12/25 10:15 (GMT+7)

(VNF) - Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi với nhiều nội dung liên quan đến lương hưu. Đáng chú ý, người nghỉ hưu cuối 2025 có cơ hội hưởng lương hưu mở rộng, tỷ lệ tối đa 75%.

Tin khác