Tăng trưởng 2 con số: Việt Nam phải đổi mới tư duy và cách làm

Khó khăn bên ngoài, thách thức bên trong

Việt Nam đang đứng trước cơ hội, vận hội mới cho quá trình tăng tốc và phát triển. Nhiều mục tiêu lớn về kinh tế - xã hội đã đặt ra cho giai đoạn 2026 - 2030 trong bối cảnh quốc tế và trong nước có rất nhiều yếu tố thuận lợi, nhưng cũng đầy thách thức.

Câu hỏi đặt ra hiện nay là Việt Nam sẽ phải đối mặt với các vấn đề gì từ bên ngoài và trong nước khi bắt đầu cho giai đoạn tăng trưởng và phát triển mới?

Trao đổi với VietnamFinance, một chuyên gia phân tích, vấn đề đầu tiên mà chúng ta phải đối mặt từ yếu tố bân ngoài đó là xung đột và bất ổn gia tăng trên toàn thế giới. Các cuộc xung đột Nga - Ukraine, ở khu vực Trung Đông, thậm chí ở khu vực Đông Nam Á, căng thẳng Thái Lan - Campuchia là hệ quả về cạnh tranh nước lớn đang và sẽ tạo ra những bất ổn rất lớn, góp phần định vị lại đầu tư và thương mại toàn cầu.

Một loạt các vấn đề về an ninh phi truyền thống như an ninh năng lượng, biến đổi khí hậu đang rõ ràng hơn, nhanh hơn và tác động xấu hơn ở Việt Nam. Tần suất của các sự kiện tiêu cực của thời tiết như lũ lụt, sạt lở, xâm nhập mặn diễn ra nhanh hơn, nhiều hơn đã ảnh hưởng khá nhiều đến cấu trúc sản xuất của Việt Nam trong tương lai.

Bên cạnh đó, những thách thức từ bên trong đã kéo dài nhiều năm cũng là vấn đề mà chúng ta phải đối mặt trong hành trình hướng tới tăng trưởng hai con số.

Đó là sự lạc hậu của cấu trúc kinh tế, năng lực cạnh tranh thấp, không phải là nguy cơ ngắn hạn mà là dài hạn dẫn đến sự tụt hậu hoặc không thoát ra khỏi bẫy thu nhập trung bình; Già hóa dân số cũng là mối đe dọa, làm thay đổi lợi thế về lao động của Việt Nam, thay đổi cấu trúc tiêu dùng và mô hình kinh tế; Nền kinh tế cũng đang đối mặt với những điểm nghẽn dai dẳng về thể chế, hạ tầng, nhân lực, ít nhất là từ những năm 2010 đến nay.

Ông Nguyễn Như Quỳnh, Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính (Bộ Tài chính) chỉ ra rằng: “Để đạt tăng trưởng hai con số trong giai đoạn tới, mọi cấu phần của nền kinh tế phải tạo bước nhảy vọt; từ các ngành quy mô nhỏ đến khu vực công nghiệp - dịch vụ, tất cả đều cần chuyển dịch lên mức tăng trưởng cao hơn”.

Khó đạt kết quả mới nếu như không có cách làm mới

Nhìn bức tranh kinh tế Việt Nam, TS Jochen M.Schmittmann - Đại diện thường trú của IMF cho rằng: “Việt Nam đang duy trì được sức chống chịu ấn tượng trong bối cảnh toàn cầu nhiều biến động, nhưng vẫn còn đó những cơn gió ngược".

Ông Jochen M.Schmittmanne ngại rằng tăng trưởng của Việt Nam tăng trưởng có xu hướng chậm lại khi thu nhập tăng lên. Thứ hai, lợi thế về nhân khẩu học đang giảm dần. Tăng trưởng dân số trong độ tuổi lao động đang chậm lại và sẽ sớm trở thành một lực cản đối với tăng trưởng, khiến việc tăng năng suất trở nên quan trọng hơn.

Tiến sĩ Schmittmann nhấn mạnh: “Năng suất không phải là tất cả, nhưng về lâu dài là hầu hết mọi thứ” và Việt Nam cần những cải cách mạnh hơn. Với quyết tâm cải cách và định hướng chiến lược đúng đắn, Việt Nam hoàn toàn có thể duy trì tăng trưởng mạnh trong trung hạn. Động lực lớn nhất của tăng trưởng trong những năm tới sẽ phụ thuộc vào khả năng thực thi cải cách và tận dụng cơ hội tái cấu trúc trong bối cảnh mới.

Vì vậy, TS Schmittmann khuyến nghị Việt Nam nên duy trì khuôn khổ tài khóa trung hạn thận trọng, sử dụng dư địa tài khóa cho đầu tư và an sinh khi cần thiết, đồng thời theo dõi chặt chẽ rủi ro lạm phát khi dư địa nới lỏng chính sách tiền tệ không còn nhiều.

Nhìn chung, Việt Nam đang đứng trước một thực tế không bi quan, nhưng cũng không quá lạc quan. Cơ cấu tăng trưởng lạc hậu, nguy cơ có thể bị tụt hậu, có thể không thoát ra được của bẫy thu nhập trung bình. Việt Nam cũng đối mặt với một thực trạng về việc các điểm nghẽn lớn không được xử lý và vẫn còn dai dẳng.

“Để nền kinh tế không bị rơi vào “bẫy thu nhập trung bình” và nguy cơ tụt hậu xa hơn, thì tăng trưởng vẫn là mệnh lệnh quan trọng nhất, nhưng đã đến lúc cách tăng trưởng cũng không thể chỉ coi là mệnh lệnh quan trọng nhì, bởi nó quyết định cả độ nhanh lẫn độ bền của tăng trưởng. Nói tăng trưởng nhanh và bền vững là nhiệm vụ chiến lược xuyên suốt của cả thời kỳ từ lúc có mức thu nhập thấp đến hết mức thu nhập trung bình cao”, theo PGS.TS Bùi Tất Thắng, nguyên Viện trưởng, Viện Chiến lược phát triển.

Kinh nghiệm thực tế nhiều thập kỷ qua của thế giới cho thấy, khi đạt tới ngưỡng của “nước thu nhập trung bình”, không ít nền kinh tế đã không dễ dàng nhanh chóng vượt qua giai đoạn này để chuyển sang ngưỡng thu nhập cao mà đành nằm lại đó một thời gian rất dài. Giới kinh tế gọi hiện tượng này là bị rơi vào “bẫy thu nhập trung bình”.

Tăng trưởng cao để nhanh chóng vượt qua “bẫy thu nhập trung bình”, cũng đồng thời vượt qua nguy cơ tụt hậu xa hơn đang là nhiệm vụ và cũng là thách thức lớn nhất hiện nay.

Với Việt Nam hiện nay, thách thức lớn nằm ở chỗ tạo dựng được niềm tin vào môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi, thông thoáng, minh bạch và hấp dẫn (thể chế dung hợp) đối với các nhà đầu tư (cả FDI lẫn DDI, cả các tập đoàn lớn lẫn các doanh nghiệp vừa và nhỏ, kể cả hộ gia đình) bằng các chính sách cụ thể.

Đó chính là điều kiện khả thi của mục tiêu tăng trưởng hai con số mà xu hướng chính sách hiện nay nhất định phải theo đuổi.

Và “sẽ rất khó để có được một kết quả mới nếu như không có cách làm mới. Điểm cần nhấn mạnh là tư duy mới, phương thức lãnh đạo mới, mô hình tăng trưởng mới, khơi thông nguồn lực, không gian mới. Trong đó, tư duy phát triển mới có tính bao trùm lên tất cả”, TS.Nguyễn Như Quỳnh nói.