Bài 1: Mục tiêu tăng trưởng 8% là hoàn toàn khả thi

- Lý do gì khiến ông tin rằng mục tiêu tăng trưởng ở mức 7%-7,5% và hướng tới mức 8% là khả thi?

TS Nguyễn Đức Kiên: Thực ra, phải thẳng thắn thừa nhận đây là một mục tiêu khó bởi bối cảnh hiện tại của nền kinh tế còn nhiều thách thức. Nhưng mục tiêu dù khó đến đâu, nếu can đảm, chúng ta vẫn có thể làm được.

Ví như đối với dự án đường dây 500kW mạch 3 (Quảng Trạch – Phố Nối) đã khánh thành chỉ sau 7 tháng triển khai, với tổng mức đầu tư khoảng 2.400 tỷ đồng. Dự án này đã cho thấy tinh thần nếu quyết tâm, chúng ta sẽ làm được.

Tương tự, tăng trưởng kinh tế cũng vậy, nếu quyết tâm chắc chắn sẽ làm được. Song, cũng phải chấp nhận, trong quá trình thực hiện không thể tránh khỏi những khó khăn, bất cập từ tình hình kinh tế chung và riêng.

- Ông có thể nói rõ hơn về những khó khăn đó?

Thứ nhất, việc tái cơ cấu nền kinh tế chưa đạt yêu cầu. Nhìn vào tình hình sức khỏe của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam trong năm 2024, có thể thấy, chỉ những doanh nghiệp lớn, có thị trường, điểm tín nhiệm tài chính tốt mới vượt qua khó khăn một cách dễ dàng.

Còn những doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, không có tài sản đảm bảo, điểm tín nhiêm tài chính thấp thì gặp rất nhiều khó khăn trong tiếp cận thị trường hay nguồn vốn.

Điều này đặt ra vấn đề phải tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp lớn để doanh nghiệp lớn kéo doanh nghiệp nhỏ hay hỗ trợ cả cộng đồng doanh nghiệp.

Mặt khác, trước đây, khi tốc độ tăng trưởng tín dụng chỉ vào khoảng 10% - 12%, chúng ta vẫn đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế khoảng 7%, thậm chí cao hơn. Nhưng trong 2 năm trở lại đây, khi tốc độ tăng trưởng tín dụng rơi vào khoảng 14% - 15% thì tốc độ tăng trưởng kinh tế mới chỉ phấn đấu đạt 7,1% - 7,2%.

Điều này có nghĩa là nếu là trước đây, khoảng 1,5% - 1,8% điểm tăng trưởng tín dụng sẽ đạt được 1% điểm tăng trưởng kinh tế thì hiện tại phải 2,2% điểm tăng trưởng tín dụng mới đạt được 1% điểm tăng trưởng kinh tế. Như vậy, có thể thấy rằng, chất lượng các khoản đầu tư của doanh nghiệp đang có xu hướng giảm.

Về bối cảnh toàn cầu, tình hình địa chính trị thế giới hiện nay đang có những biến đổi nhanh chóng và phức tạp. Bên cạnh đó, đến thời điểm này, chúng ta cũng chưa nắm được định hướng kinh tế đối ngoại của Mỹ sẽ như thế nào, quan hệ của họ đối với EU như thế nào cũng khó có thể dự đoán được.

Thêm vào đó, chúng ta cũng không thể biết hiệp định thương mại của Việt Nam với liên minh thương mại Bắc Mỹ có ký kết lại nữa không, bởi chính Mexico là đối thủ cạnh tranh trực tiếp của Việt Nam về ngành dệt may vào thị trường Mỹ.

- Đầu tư công là bệ đỡ cho tăng trưởng kinh tế, nhưng năm nay dường như đầu tư công có phần chậm lại. Trong khi đó, 2024 và 2025 lại là những năm quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu kinh tế nhiệm kỳ 2021-2025. Bởi vậy, nhiều quan điểm lo ngại rằng sự chậm lại của đầu tư công 2024 sẽ làm chậm lại quá trình tăng trưởng. Ông có nghĩ vậy?

TS Nguyễn Đức Kiên: Tôi không nghĩ là đầu tư công năm 2024 sẽ bị chậm lại. Tôi quan sát thấy rằng, đầu tư công năm nay chúng ta triển khai đều tay. Về tốc độ giải ngân cụ thể phải đợi đến 6/1/2025 mới đánh giá được một cách chính xác được, bởi đầu tư công chủ yếu là đầu tư vào xây lắp mà xây lắp lại có điểm dừng kỹ thuật để nghiệm thu.

Do đó, có thể hiện taị đã vượt qua điểm dừng kỹ thuật nhưng chưa đến thời hạn nghiệm thu nên chưa có khối lượng khiến vốn vẫn đọng ở đó. Cùng với đó, nếu nhìn vào tiến độ triển khai công trình, đời sống khu vực công trình đi qua, có thể thấy không có nhiều biến động lớn, tức là sức mua tiêu dùng, đời sống vẫn giữ được ổn định, không có biến động như những hàng hóa khác. Nói vậy để thấy rằng đầu tư công không phải là vấn đề trở ngại.

Do đó, việc thực hiện mục tiêu tăng trưởng cũng không phải là vấn đề đáng lo. Để chuẩn bị cho việc bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Đảng, Chính phủ cũng rất rốt ráo việc sáp nhập bộ máy để tập trung phát triển kinh tế.

- Nhiều ý kiến lo ngại rằng, khi nền kinh tế còn nhiều thách thức, việc tinh giản, sát nhập này sẽ làm chậm lại quá trình phát triển kinh tế. Ông có đồng quan điểm?

TS Nguyễn Đức Kiên: Thực tế đang đặt ra câu hỏi liệu có cần thiết tồn tại nhiều bộ máy như thế không hay chung ta phải phải sáp nhập một số bộ, ngành với nhau để phục vụ phương thức quản lý mới, phương thức quản trị quốc gia mới?

Theo tôi, việc sáp nhập, tổ chức lại bộ máy là điều bắt buộc phải làm. Cách đây 7 năm, chúng ta đã có Nghị quyết 18, Nghị quyết 19, sau đó là Nghị quyết 27, nhưng do còn nhiều vướng mắc khác nhau nên chưa thể thực hiện được. Bây giờ chính là thời điểm thích hợp để thực hiện điều đó.

Việc sắp xếp, tổ chức lại để bộ máy không còn chồng chéo hay giẫm đạp lên nhau là điều rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Như Bộ Giao thông Vận tải và Bộ Xây dựng hiện có rất nhiều điểm tương đồng thì phải hợp nhất lại. Bộ Giao thông Vận tải có Cục Giám định chất lượng công trình giao thông; Bộ Xây dựng có Cục giám định chất lượng và cả 2 cùng đi giám sát việc cải tạo đường quốc lộ 1. Bộ Giao thông Vận tải nghiệm thu; Bộ Xây dựng làm Ban nghiệm thu nhà nước.

Nhưng cả 2 bộ nghiệm thu xong tình trạng hằn lún vệt bánh xe vẫn xảy ra, như vậy không biết lỗi của ai. Vậy giờ cần phải quy về một mối để quy trách nhiệm. Đây rõ ràng không chỉ là một cuộc cách mạng về tinh gọn bộ máy mà có thể coi là công cuộc Đổi mới lần 2 của Đảng. Và cuộc cách mạng tinh chỉnh này sẽ không chỉ giúp tiết kiệm ngân sách mà khi các đầu mối quy lại với nhau sẽ giúp giảm các thủ tục hành chính, môi trường kinh doanh từ đó thông thoáng hơn.

- Vậy theo ông, làm thế nào để thúc đẩy tăng trưởng năm sau nhanh và bền vững nhất?

TS Nguyễn Đức Kiên: Theo tôi, phải lấy đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư nhân, nếu không, cuối năm sau sẽ nảy sinh ra vấn đề về thị trường lao động.

Năm nay, thị trường lao động vẫn còn ổn, nhưng đến sang năm sẽ rất khó khăn khi nguồn tích lũy của các doanh nghiệp sẽ không còn đủ.

Chúng ta thấy qua đại dịch Covid -19, phải hơn một năm sau, thị trường lao động khu vực phía Nam mới ổn định trở lại. Cụ thể, từ cuối năm 2021 đến tận giữa năm 2023, vấn đề tuyển lao động mới tại TP. HCM mới tạm dừng, không còn làn sóng áp lực nữa.

Lúc này xuất hiện hiện tượng di cư ngược, tức là người dân không còn đủ khả năng trụ lại ở thành phố lớn, họ chuyển về các khu công nghiệp mới mở tại địa phương. Có thể thấy những khu công nghiệp tại Long An, Vĩnh Long,… khu vực quanh TP. Cần Thơ lại phát triển hơn.

- Vậy nếu chúng ta không thực hiện được chỉ tiêu tăng trưởng thì sao?

TS Nguyễn Đức Kiên: Thực tế, tất cả chỉ tiêu mà Quốc hội thông qua tại nghị quyết về phát triển kinh tế - xã hội, nhất là chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế, chỉ là định hướng để Chính phủ điều hành vĩ mô, chứ không phải là chỉ tiêu pháp lệnh, phải thực hiện bằng mọi giá.

Nên nhớ, các chỉ tiêu đặt ra là để có hướng điều hành, cân đối các cán cân kinh tế vĩ mô sao cho phù hợp với thực tiễn, còn kinh tế thị trường phải để nó tự vận động, tự vận hành, căn cứ theo tình hình thực tế.

Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!