Trong văn bản gửi các tổ chức tín dụng đầu năm 2025, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) nêu rõ chuyển đổi số là một trong tám nhiệm vụ trọng tâm, đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống ngân hàng. Việc ứng dụng công nghệ giúp tối ưu quy trình, cắt giảm chi phí vận hành, từ đó, tạo dư địa để giảm lãi suất cho vay, hỗ trợ tăng trưởng tín dụng 16% và góp phần đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 8%.

Trên thực tế, chuyển đổi số đã thâm nhập sâu vào nhiều hoạt động tại phần lớn các ngân hàng Việt Nam những năm qua. Từ trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) đến ngân hàng số, chuyển đổi số đã trở thành động lực quan trọng thúc đẩy hiệu quả vận hành, tối ưu chi phí và nâng cao trải nghiệm khách hàng, đồng thời trở thành “vũ khí cạnh tranh” của nhiều ngân hàng trong cuộc đua ngày càng gay cấn.

Trong khi đó, tại các ngân hàng quy mô nhỏ, dù có phần “thầm lặng” hơn, song, chuyển đổi số vẫn đang diễn ra.

Năm 2024, ABBank đã đầu tư phát triển ABBANK Business - nền tảng ngân hàng số mới với mục tiêu hỗ trợ doanh nghiệp trong các tác vụ tài chính thường nhật. KienLong Bank cũng đã ra mắt nền tảng Ngân hàng số X-Digi nhằm cung cấp dịch vụ tài chính cho khách hàng thông qua các phương tiện trực tuyến và không cần sự can thiệp của nhân viên ngân hàng. Ngoài ra, KienLong Bank còn đang phát triển hàng loạt sản phẩm khác như nền tảng Digital banking, nền tảng Embedded banking (bao gồm máy thanh toán, máy STM), hệ thống phân tích dữ liệu AI,…

Dù các ngân hàng nhỏ đang nỗ lực chuyển đổi số, nhưng hiệu quả mang lại vẫn chưa thực sự rõ nét. Điều này phần nào thể hiện qua tỷ lệ CIR (chi phí hoạt động/tổng thu nhập), một chỉ số quan trọng phản ánh hiệu suất vận hành.

Nếu như nhiều ngân hàng như Techcombank, MB, VPBank, ACB,… sử dụng các ứng dụng ngân hàng số và dịch vụ trực tuyến để giúp giảm chi phí duy trì chi nhánh truyền thống và nhân viên, từ đó giữ CIR ở mức thấp thì trái lại, các ngân hàng quy mô nhỏ như ABBank, KienLong Bank, Saigonbank, PGBank, VietABank,… đều ghi nhận mức CIR tăng mạnh so với cuối năm 2023.

Theo báo cáo tài chính quý IV/2024, tính đến ngày 31/12/2024, tỷ lệ CIR của Saigonbank ở mức 69,98%, tăng từ mức 48,7% của cuối năm 2023. Đồng thời, đây cũng là mức cao nhất trong toàn ngành. Các ngân hàng quy mô nhỏ khác như Bac A Bank, ABBank,... cũng đều chứng kiến tỷ lệ CIR tăng trong năm 2024. Trong khi đó, dù đã được cải thiện song tỷ lệ CIR của các ngân hàng còn lại như KienLong Bank, PGBank vẫn neo ở mức trên 50%.

Bên cạnh đó, nếu như các ngân hàng quy mô lớn như Techcombank, MB, ACB,… đã và đang tích hợp nhiều công nghệ hiện đại như AI, Machine Learning (máy học), Deep Learning (học cấu trúc sâu) vào trong hoạt động chăm sóc khách hàng và vận hành nội bộ để tự động hóa các quy trình cung cấp dịch vụ và kiểm soát rủi ro thì chuyển đổi số tại các ngân hàng nhỏ dường như mới chỉ ở giai đoạn đầu với những sản phẩm chưa thực sự chuyên sâu.

Đồng thời, một số ngân hàng cũng từng phải chịu thất bại trong quá trình triển khai chuyển đổi số. Tại một diễn đàn năm 2024, bà Nguyễn Thị Nga, Giám đốc Ngân hàng số của PVcomBank, từng tiết lộ ngân hàng đã phải dẹp bỏ dự án cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa vay online khi dự án chuyển đổi số này không thể thành công sau 5 năm “loay hoay”.

Chuyển đổi số không chỉ là xu hướng mà đích đến của hành trình này là mang lại giá trị thực tiễn, đặc biệt là lợi nhuận cho các ngân hàng. Với các ngân hàng lớn, công nghệ trở thành lợi thế cạnh tranh, nhưng với những ngân hàng nhỏ, khi nguồn lực hạn chế và hiệu quả chưa rõ ràng, liệu họ nên tiếp tục lao vào cuộc đua tốn kém, hay cần một chiến lược tinh gọn, thực dụng hơn - tập trung vào những giải pháp phù hợp với năng lực và thị trường ngách của mình?

Bà Chu Hồng Hạnh, chuyên gia chuyển đổi số, nhận định: “Chuyển đổi số không phải là một sự lựa chọn xa xỉ mà đã trở thành ‘điều bắt buộc’ đối với các ngân hàng quy mô nhỏ. Nếu không chuyển đổi số, các ngân hàng nhỏ sẽ càng tụt lùi về phía sau”.

Chia sẻ với Tạp chí Đầu tư Tài chính, bà Hạnh cho rằng, khách hàng của các ngân hàng đang thay đổi từng ngày, buộc các ngân hàng cũng phải thay đổi theo. Ngày nay, thế hệ Gen Z, và sắp tới là Gen Beta được sinh ra và lớn lên trong môi trường số. Họ có thể tương tác, giao dịch ở bất kỳ đâu chỉ bằng một nút bấm. Rõ ràng, những khách hàng này cũng yêu cầu trải nghiệm ngân hàng được diễn ra tương tự: không cần đến quầy giao dịch và có thể thao tác mọi tác vụ một cách nhanh chóng, tiện lợi ngay trên điện thoại.

Công nghệ cũng đã thay đổi cuộc chơi của các ngân hàng. Số lượng chi nhánh lớn, nhân sự đông – vốn từng được coi là lợi thế cạnh tranh trực tiếp của các ngân hàng lớn – giờ đây không còn là yếu tố quan trọng số một. 10 năm trước, không ai nghĩ rằng các ngân hàng số như Cake by VPBank hay Timo có thể thu hút được một triệu khách hàng mà không cần chi nhánh.

“Trong kỷ nguyên số, lợi thế không còn thuộc về ngân hàng lớn hay nhỏ, mà thuộc về ngân hàng mang đến trải nghiệm số tốt nhất. Điều này giúp thu hẹp khoảng cách, mở ra cơ hội để các ngân hàng nhỏ tận dụng lợi thế linh hoạt và bứt phá mạnh mẽ. Tương lai của ngân hàng không nằm trong tay những gã khổng lồ, mà thuộc về những người dám đổi mới”, bà Hạnh nói.

Trái với lo ngại rằng các ngân hàng nhỏ sẽ gặp bất lợi trong cuộc đua chuyển đổi số do quy mô hạn chế, chi phí đầu tư cao, thiếu nhân sự công nghệ giỏi và rủi ro triển khai, chuyên gia Chu Hồng Hạnh lại nhìn nhận đây chính là lợi thế của nhóm ngân hàng này.

Theo bà Hạnh, thay vì bị ràng buộc bởi hệ thống cồng kềnh và những rào cản phức tạp như các ngân hàng lớn, các ngân hàng nhỏ có cấu trúc tinh gọn, linh hoạt hơn, giúp quá trình chuyển đổi diễn ra nhanh chóng và hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, chi phí chỉ là yếu tố phụ và có nhiều yếu tố quan trọng hơn, ảnh hưởng đến sự thành hay bại của chiến lược chuyển đổi số mà các ngân hàng cần lưu tâm.

Đầu tiên, hoạt động chuyển đổi số đòi hỏi phải có một chiến lược rõ ràng, cụ thể và một quyết tâm cực kỳ cao độ từ ban điều hành cho đến các nhân viên cấp dưới trong ngân hàng, để sẵn sàng thay đổi bất kỳ địa hạt nào cần thiết, mạnh tay điều chỉnh – không có rào cản ở tất cả mọi lĩnh vực hoạt động của ngân hàng.

“Yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất trong câu chuyện chuyển đổi số chính là con người. Do đó, thay đổi tư duy, chuẩn bị năng lực cho chuyển đổi số là điều quan trọng bắt buộc cần thực hiện”, bà Hạnh nói.

Công nghệ là yếu tố cuối cùng của hoạt động chuyển đổi và cần phải lưu ý rằng không nhất thiết phải ứng dụng công nghệ phức tạp nhất mới là chuyển đổi số. Thay vào đó, công nghệ phù hợp, hiệu quả mới là từ khóa mà các ngân hàng cần chú trọng khi bắt đầu hành trình chuyển đổi số.

Đối với dữ liệu – “tài sản” quan trọng cho chuyển đổi số, các ngân hàng nhỏ nên chú trọng đến khía cạnh “chất lượng” và “cách khai thác” thay vì “số lượng”. Các ngân hàng có thể ứng dụng AI để phân tích hành vi khách hàng, hợp tác với các tổ chức đã có sẵn hệ sinh thái để để hiểu khách hàng hơn và sử dụng Open Banking để kết nối với bên thứ ba nhằm gia tăng dữ liệu.

“Suy cho cùng, ngành kinh doanh chính của ngân hàng vẫn là ‘làm ngân hàng’. Các ngân hàng không cần thiết phải trở thành một ‘big tech’. Thay vào đó các ngân hàng nên lựa chọn tăng cường hợp tác, kết nối với các fintech để tận dụng công nghệ có sẵn, ứng dụng nhanh và hiệu quả hơn. Nếu biết khai thác đúng cách, ngân hàng nhỏ vẫn có thể đưa ra các sản phẩm số thông minh không kém gì các ngân hàng lớn”, bà Hạnh nhấn mạnh.