- Đại sứ đánh giá thế nào về tiềm năng phát triển điện gió ngoài khơi của Việt Nam trong bối cảnh quốc gia đang thúc đẩy quá trình chuyển dịch năng lượng và hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050?

Đại sứ Đan Mạch Nicolai Prytz: Việt Nam có tiềm năng rất lớn để phát triển điện gió ngoài khơi, một lĩnh vực có thể đóng vai trò then chốt trong quá trình chuyển đổi năng lượng và thực hiện các mục tiêu phi carbon hóa dài hạn của quốc gia. Với đường bờ biển dài hơn 3.000km cùng nguồn gió ổn định quanh năm, Việt Nam được đánh giá là một trong những thị trường điện gió ngoài khơi đầy triển vọng trong khu vực.

Cả Quy hoạch điện VIII đã được sửa đổi và Báo cáo Triển vọng năng lượng Việt Nam – Đường tới phát thải ròng bằng không (EOR-NZ) đều dự báo rằng công suất điện gió ngoài khơi của Việt Nam có thể đạt tới 140 GW vào năm 2050, đóng góp khoảng 14 – 16% tổng công suất của hệ thống điện quốc gia. Điều này cho thấy một cơ hội to lớn để tích hợp điện gió ngoài khơi như một nguồn năng lượng sạch, quy mô lớn và đáng tin cậy vào hệ thống năng lượng quốc gia.

Điện gió ngoài khơi không chỉ giúp Việt Nam thực hiện chiến lược đa dạng hóa nguồn cung năng lượng, mà còn mang lại một giải pháp có thể mở rộng và thay thế ổn định cho sản xuất điện từ nhiên liệu hóa thạch. Khả năng cung cấp khối lượng lớn điện sạch khiến điện gió ngoài khơi trở thành một công nghệ nền tảng, góp phần quan trọng vào việc đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 theo hướng tiết kiệm chi phí và bền vững.

Việt Nam cũng đã thể hiện rõ cam kết mạnh mẽ đối với quá trình chuyển đổi xanh và mục tiêu phát thải ròng bằng 0 thông qua các khuôn khổ như COP26, Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JETP), Quy hoạch điện VIII… Đây rõ ràng là một tín hiệu rất tích cực, tuy nhiên cũng không gây bất ngờ, bởi nhu cầu về năng lượng xanh chắc chắn sẽ gia tăng đáng kể trong thời gian tới nhằm duy trì đà tăng trưởng kinh tế và đảm bảo thịnh vượng.

Việc sản xuất nhiều năng lượng hơn là chưa đủ, nguồn năng lượng đó cần phải là năng lượng tái tạo. Đây không chỉ là cách để Việt Nam thực hiện các cam kết quốc tế của mình, mà tôi tin rằng điều này còn đóng vai trò then chốt trong việc thu hút đầu tư nước ngoài mới cũng như duy trì các khoản đầu tư hiện hữu.

- Được biết nhiều doanh nghiệp Đan Mạch đã bày tỏ sự quan tâm sâu sắc đến lĩnh vực điện gió ngoài khơi tại Việt Nam. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có quyết định đầu tư cụ thể nào được đưa ra. Ngài có thể chia sẻ đâu là những băn khoăn hoặc rào cản khiến các doanh nghiệp Đan Mạch còn do dự khi đầu tư vào lĩnh vực này tại Việt Nam?

Các công ty Đan Mạch đã thể hiện mối quan tâm mạnh mẽ đến lĩnh vực điện gió ngoài khơi tại Việt Nam, thông qua cả hình thức đầu tư trực tiếp lẫn hợp tác với các doanh nghiệp trong nước. Nhiều tập đoàn lớn đã đề xuất các dự án trị giá hàng tỷ USD, trong khi các doanh nghiệp khác đang tích cực tìm hiểu cơ hội trên toàn bộ chuỗi cung ứng.

Chẳng hạn, Copenhagen Infrastructure Partners (CIP) đang dẫn đầu một đề xuất phát triển điện gió ngoài khơi quy mô lớn tại tỉnh Bình Thuận và đã ký Biên bản ghi nhớ hợp tác năng lượng tái tạo với Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (PVN).

Vestas, nhà sản xuất tua bin gió hàng đầu thế giới, cũng đang theo đuổi các dự án điện gió cả trên bờ và ngoài khơi với các đối tác trong nước. Những nỗ lực này phản ánh cam kết lâu dài của Đan Mạch đối với quá trình chuyển đổi năng lượng xanh toàn cầu, được xây dựng trên nền tảng nhiều thập kỷ kinh nghiệm cùng các công nghệ bền vững tiên tiến.

Tuy nhiên, một số thách thức về khung pháp lý đang cản trở đà phát triển này. Một điểm nghẽn lớn hiện nay là sự phối hợp thiếu chặt chẽ giữa các bộ, ngành. Dù đã có các cơ chế chính thức, nhưng tình trạng chồng chéo chức năng và thiếu nhất quán trong chính sách, đặc biệt trong các lĩnh vực như chuyển đổi năng lượng, quy hoạch sử dụng đất và quy định môi trường, đang tạo ra những nút thắt khiến tiến độ bị đình trệ. Các sự chậm trễ này làm gia tăng chi phí và mức độ rủi ro cho các nhà phát triển tư nhân khi phải đối mặt với quy trình phê duyệt vốn dĩ đã rất phức tạp tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, việc thiếu một lộ trình phát triển điện gió ngoài khơi rõ ràng cùng với các cơ chế triển khai cụ thể đang làm chậm quá trình mở rộng chuỗi cung ứng từ các nhà đầu tư. Cơ sở hạ tầng cũng là một mối quan ngại lớn, công suất lưới điện, mức độ sẵn sàng của cảng biển và các hệ thống hỗ trợ khác hiện vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu cho các dự án điện gió quy mô lớn ngoài khơi.

Một số bước đi chính sách gần đây, như Nghị định 57 và 58, là những tín hiệu tích cực, thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc tiệm cận các tiêu chuẩn quốc tế và thu hút dòng vốn đầu tư vào năng lượng sạch trong dài hạn. Tuy nhiên, vẫn còn những vấn đề bất cập. Ví dụ, yêu cầu hiện hành về sản lượng điện hợp đồng tối thiểu dài hạn là 80% trong thời hạn trả nợ gốc vốn vay, nhưng không quá 15 năm đối với dự án bán điện lên hệ thống điện quốc gia, có thể không đủ đáp ứng điều kiện tài chính đối với các dự án điện gió ngoài khơi quy mô lớn – vốn thường cần đến các hợp đồng mua bán điện kéo dài 20 năm, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam là một thị trường mới nổi.

Nếu những rào cản mang tính cấu trúc này được tháo gỡ, Việt Nam sẽ có thể giải phóng tiềm năng, thu hút nguồn vốn đầu tư, công nghệ hiện đại và chuyên môn sâu rộng từ các doanh nghiệp Đan Mạch.

- Đại sứ có thể chia sẻ khái quát về mối quan hệ hợp tác giữa Đan Mạch và Việt Nam trong lĩnh vực điện gió ngoài khơi hiện nay không? Đồng thời, ông đánh giá thế nào về tiềm năng hợp tác giữa các doanh nghiệp hai nước trong lĩnh vực này?

Chính phủ Đan Mạch và Việt Nam đã có hơn một thập kỷ hợp tác trong lĩnh vực năng lượng thông qua Chương trình Hợp tác Đối tác Năng lượng Việt Nam – Đan Mạch, hiện đang bước vào giai đoạn thứ ba.

Chương trình này tập trung vào các lĩnh vực then chốt như: quy hoạch năng lượng dài hạn, tích hợp năng lượng tái tạo vào lưới điện quốc gia, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng và phát triển điện gió ngoài khơi.

Mối quan hệ hợp tác này được nâng tầm vào năm 2023 với việc thiết lập Quan hệ Đối tác Chiến lược Xanh giữa hai nước. Đây là một bước ngoặt quan trọng, tạo ra một khuôn khổ hợp tác song phương vững chắc, vừa hỗ trợ Việt Nam xây dựng nền kinh tế carbon thấp có khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, vừa mở ra nhiều hướng hợp tác mới.

Thông qua quan hệ hợp tác giữa hai chính phủ, chúng tôi đã hỗ trợ Việt Nam xây dựng một lộ trình phát triển ngành điện gió ngoài khơi một cách bền vững và nhanh chóng. Báo cáo Triển vọng năng lượng Việt, một trong những kết quả then chốt của chương trình đối tác năng lượng được công bố 2 năm một lần, là tài liệu tham khảo quan trọng, góp phần định hướng chính sách và thúc đẩy quá trình chuyển dịch năng lượng xanh tại Việt Nam.

Gần đây, chúng tôi đã công bố báo cáo đánh giá mức độ sẵn sàng của hệ thống cảng biển Việt Nam trong việc đáp ứng yêu cầu triển khai các dự án điện gió ngoài khơi đầu tiên. Trong giai đoạn tiếp theo, phía Đan Mạch sẽ tiếp tục hỗ trợ Cục Điện lực (EAV) xây dựng các quy trình hành chính nhằm phục vụ cho quá trình lựa chọn, phê duyệt và giám sát thực hiện các dự án điện gió ngoài khơi.

Ở cấp độ doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B), các công ty Đan Mạch có lợi thế lớn trong việc chuyển giao kiến thức và các giải pháp đổi mới sáng tạo cho Việt Nam. Điều này sẽ góp phần tăng cường năng lực cho các doanh nghiệp Việt Nam và thúc đẩy sự tham gia sâu rộng hơn của họ vào chuỗi cung ứng điện gió ngoài khơi.

Các đối tác quốc tế đóng vai trò then chốt trong việc giảm thiểu rủi ro, thu hút đầu tư và tạo việc làm tại địa phương trong các dự án thí điểm điện gió. Các doanh nghiệp Việt Nam, trong đó PVN là một ví dụ tiêu biểu, hoàn toàn có đủ tiềm năng để trở thành trụ cột trong ngành công nghiệp còn non trẻ nhưng đầy triển vọng này.

Tuy nhiên, các dự án điện gió ngoài khơi là những khoản đầu tư phức tạp và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Các đối tác có kinh nghiệm không chỉ mang theo nguồn vốn, mà còn cung cấp chuyên môn thiết yếu giúp các đối tác trong nước giảm thiểu rủi ro, xây dựng chuỗi cung ứng nội địa, đàm phán với các nhà cung cấp toàn cầu, và chuyển giao kiến thức tích lũy từ nhiều năm hoạt động thực tiễn. Các nhà thầu phụ không tham gia đầu tư vốn sẽ không có động lực tương tự.

Chúng tôi nhận thấy những cơ hội thực sự cho phát triển điện gió ngoài khơi tại Việt Nam, không chỉ dành cho các nhà phát triển lớn của Đan Mạch mà còn cho các doanh nghiệp Đan Mạch chuyên về giải pháp lưới điện, lưu trữ năng lượng, giảm phát thải carbon trong công nghiệp, cũng như các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong ngành công nghiệp và hộ gia đình.

- Quy hoạch Điện VIII và Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ mở đường cho phát triển năng lượng tái tạo. Đánh giá của Đại sứ về những điểm tích cực và những điểm cần tiếp tục hoàn thiện là gì?

Việt Nam đang ở thời điểm then chốt trong hành trình chuyển đổi năng lượng. Việc ban hành Luật Điện lực sửa đổi cùng với Quy hoạch điện VIII đánh dấu một bước tiến quan trọng, thể hiện rõ cam kết mạnh mẽ của Chính phủ Việt Nam đối với việc phát triển năng lượng tái tạo. Với các mục tiêu điện tái tạo đầy tham vọng, Quy hoạch Điện VIII thể hiện rõ quyết tâm của Việt Nam trong việc cắt giảm khí thải carbon và hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng 0.

Một điểm sáng đáng ghi nhận là xu hướng chuyển đổi sang cách tiếp cận theo cơ chế thị trường. Điều này thể hiện qua việc điều chỉnh giá điện thường xuyên hơn, thúc đẩy hình thành thị trường điện cạnh tranh, và đặc biệt là việc mở rộng cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA). DPPA sẽ cho phép các khách hàng sử dụng điện lớn mua điện tái tạo trực tiếp từ các nhà phát điện, qua đó thúc đẩy cạnh tranh, tăng cường minh bạch và tạo thêm động lực để khu vực tư nhân đầu tư vào các dự án năng lượng sạch.

Mặc dù định hướng tổng thể là đầy hứa hẹn, nhưng vẫn còn những khoảng trống quan trọng cần được khắc phục. Trước hết là sự thiếu vắng các cơ chế thực thi cụ thể. Nếu không có các văn bản dưới luật hướng dẫn triển khai, bao gồm quy trình, thủ tục và mốc thời gian rõ ràng, các dự án sẽ đứng trước nhiều bất định. Các nhà đầu tư cần sự minh bạch và tính dự báo cao để có thể đưa ra quyết định và triển khai hiệu quả.

Thứ hai, việc xây dựng một khuôn khổ đấu thầu công khai, minh bạch và nhất quán là điều hết sức cần thiết. Một hệ thống đấu thầu đáng tin cậy sẽ giúp xây dựng niềm tin cho các nhà đầu tư, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, và đảm bảo rằng nguồn lực tư nhân được huy động hiệu quả vào các dự án ưu tiên.

Tóm lại, Việt Nam đã đặt nền móng vững chắc để phát triển năng lượng tái tạo thông qua các chính sách pháp lý và quy hoạch gần đây. Bước tiếp theo mang tính quyết định là hiện thực hóa tầm nhìn đó bằng cách ban hành quy định rõ ràng, xây dựng cơ chế thị trường hiệu quả và cải thiện quy trình hành chính.

Nếu được triển khai tốt, những biện pháp này có thể mở ra làn sóng đầu tư mới vào năng lượng sạch, góp phần giúp Việt Nam đạt được các mục tiêu dài hạn về khí hậu và năng lượng. Tuy nhiên, điều sẽ thực sự mở khóa tiềm năng điện gió ngoài khơi của Việt Nam chính là thực sự triển khai các dự án trang trại điện gió trên thực tế.

- Đan Mạch là quốc gia đi đầu trong phát triển điện gió ngoài khơi, ngài có những khuyến nghị nào giúp Việt Nam tận dụng hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên này? Trong bối cảnh Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn khởi đầu trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, đâu là những bài học thiết thực mà chúng tôi có thể học hỏi từ kinh nghiệm của Đan Mạch?

Với hơn 50 năm kinh nghiệm phát triển điện gió ngoài khơi, chúng tôi tin rằng, ngay cả khi không đặt mục tiêu giảm phát thải carbon, thì năng lượng tái tạo vẫn là con đường hiệu quả và kinh tế nhất để đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng của Việt Nam. Đồng thời, việc đẩy mạnh năng lượng tái tạo cũng giúp Việt Nam giảm phụ thuộc vào nhiên liệu nhập khẩu, tăng cường an ninh năng lượng và khả năng chống chịu trước các cú sốc bên ngoài.

Thực tiễn tại châu Âu đã chứng minh điều này. Trong bối cảnh khủng hoảng năng lượng do cuộc xung đột Nga – Ukraine, các quốc gia có tỷ lệ năng lượng tái tạo nội địa cao, ví dụ như các nước Bắc Âu, đã vượt qua thách thức tốt hơn nhiều so với các nước phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu.

Đẩy nhanh quá trình chuyển đổi năng lượng xanh ngay từ bây giờ sẽ giúp Việt Nam không những tăng cường an ninh năng lượng mà còn giữ vững năng lực cạnh tranh trong khu vực, thu hút đầu tư nước ngoài quy mô lớn, đồng thời thúc đẩy sự phát triển năng động của khu vực doanh nghiệp trong nước và tạo ra hàng loạt việc làm bền vững trong tương lai.

Như đã đề cập, một khung pháp lý rõ ràng, ổn định và dễ dự đoán, cùng với lộ trình triển khai cụ thể cho các dự án điện gió ngoài khơi, là yếu tố then chốt để thu hút nguồn đầu tư quy mô lớn từ khu vực tư nhân. Kinh nghiệm từ Đan Mạch cho thấy, sự cởi mở trong học hỏi và linh hoạt điều chỉnh chính sách phù hợp với đổi mới công nghệ và diễn biến thị trường là yếu tố quyết định thành công. Việt Nam hoàn toàn có thể hưởng lợi lớn nếu áp dụng một cách tiếp cận tương tự – linh hoạt và có tầm nhìn dài hạn.

Việt Nam cũng có thể tham khảo mô hình “Một cửa liên thông” (One-Stop-Shop) của Đan Mạch trong phát triển điện gió ngoài khơi nhằm đơn giản hóa công tác phối hợp giữa các bộ, ngành. Tại Đan Mạch, Cơ quan Năng lượng Đan Mạch là đơn vị chủ trì quy hoạch, cấp phép và phê duyệt đấu nối lưới điện – giúp hợp nhất quy trình giữa các cơ quan chức năng. Cách tiếp cận tập trung này góp phần giảm đáng kể sự phức tạp về hành chính và đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án.

Việt Nam hội tụ đầy đủ các yếu tố để phát triển ngành điện gió ngoài khơi đạt đẳng cấp quốc tế, nhưng quỹ thời gian không còn nhiều. Thông thường, một dự án điện gió ngoài khơi cần 7–8 năm để đi từ ý tưởng đến vận hành thương mại. Việc các doanh nghiệp nhà nước như EVN và PVN triển khai các dự án thí điểm là bước đi đúng hướng – tuy nhiên, để đảm bảo thành công, họ cần hợp tác với các nhà phát triển quốc tế giàu kinh nghiệm.

Kinh nghiệm từ Đan Mạch cho thấy điện gió ngoài khơi không chỉ đóng vai trò then chốt trong quá trình chuyển đổi xanh mà còn mở ra một ngành công nghiệp mới với nhiều cơ hội kinh doanh và việc làm xanh. Quá trình chuyển đổi xanh ở cấp quốc gia đã giúp Đan Mạch hình thành và phát triển những doanh nghiệp công nghệ xanh hàng đầu thế giới – và một số trong đó đang thể hiện cam kết mạnh mẽ với thị trường Việt Nam.

Điện gió ngoài khơi là cơ hội có một không hai trong cả một thế hệ. Với những đối tác phù hợp, Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên trở thành quốc gia dẫn đầu về năng lượng sạch trong khu vực. Đan Mạch sẵn sàng đồng hành cùng Việt Nam trên hành trình này – thông qua Quan hệ Đối tác Chiến lược Xanh, hợp tác năng lượng, chia sẻ chính sách cũng như sự tham gia của các doanh nghiệp hàng đầu thế giới với bề dày thành công trên thị trường toàn cầu.