Trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) và cải thiện chất lượng sống của người dân, chính sách thuế đặc biệt là Thuế Tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với thuốc lá đang nổi lên như một công cụ kinh tế - xã hội đa chiều, không chỉ giúp tăng thu ngân sách mà còn bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm chi phí y tế và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
TTĐB từ lâu đã được coi là công cụ điều tiết tiêu dùng các mặt hàng có hại như thuốc lá, rượu bia, nước ngọt có đường... Tại các nước đang phát triển như Việt Nam, ngoài mục tiêu y tế, TTĐB còn đóng vai trò quan trọng trong việc bổ sung nguồn lực tài chính cho ngân sách quốc gia, phục vụ cho các chương trình phát triển bền vững.
Thuốc lá gây thiệt hại hơn 2% GDP mỗi năm
Việc tiêu thụ thuốc lá không chỉ gây tổn hại sức khỏe cá nhân mà còn kéo theo hệ lụy lớn về kinh tế, môi trường và xã hội. Theo Hội Khoa học Kinh tế Y tế Việt Nam, tổng chi phí y tế và tổn thất lao động do bệnh liên quan đến thuốc lá đã lên tới 108.000 tỷ đồng/năm, tương đương 1,14% GDP gấp 5 lần nguồn thu từ thuế thuốc lá.
Chưa dừng lại, rác thải từ thuốc lá như đầu lọc nhựa, tàn thuốc và bao bì cũng gây tổn thất môi trường khoảng 99.000 tỷ đồng/năm, tương đương 1,04% GDP. Như vậy, mỗi năm thuốc lá gây thiệt hại cho nền kinh tế Việt Nam hơn 2% GDP.
Dù vậy, tốc độ điều chỉnh thuế thuốc lá tại Việt Nam vẫn còn chậm. Lộ trình tăng thuế giãn tới năm 2027 và mức tăng chưa đủ mạnh sẽ bỏ lỡ cơ hội cứu sống hàng triệu người, giảm bệnh tật và tử vong sớm, cũng như tăng nguồn thu để đầu tư lại cho y tế, giáo dục.
Theo nghiên cứu của chuyên gia Hana Ross, chỉ riêng việc không tăng thuế trong giai đoạn 2020–2021 đã khiến Việt Nam thất thu khoảng 19.000 tỷ đồng, tương đương 825 triệu USD.
Trong khi đó, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị Việt Nam nên tăng thuế mạnh tay hơn 5.000 đồng/bao từ năm 2026 và tăng lên 15.000 đồng/bao vào năm 2030 để góp phần giảm tỷ lệ hút thuốc, gánh nặng bệnh tật và tử vong.
Không chỉ tăng thu ngân sách, thuế thuốc lá còn là hàng rào bảo vệ công bằng y tế
ThS.BS Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế), cho biết hiện có hơn 45 triệu người Việt Nam có nguy cơ mắc bệnh do thuốc lá, đặc biệt là người trong độ tuổi lao động lực lượng đóng góp chính cho nền kinh tế. Nếu không hành động kịp thời, gánh nặng bệnh tật sẽ gia tăng mạnh trong 10 - 20 năm tới.
Việc tăng thuế thuốc lá không chỉ giúp giảm tiêu dùng từ đó giảm chi phí y tế, giảm tử vong sớm và tổn thất năng suất lao động, mà còn giúp tăng nguồn thu cho Chính phủ để đầu tư ngược trở lại vào các chương trình y tế, giáo dục và an sinh xã hội.
TS. Nguyễn Ngọc Anh, Giám đốc DEPOCEN, nhận định: thuế thuốc lá không chỉ là công cụ tài khóa, mà là chính sách y tế công cộng mang tính chiến lược. Việc tăng giá sẽ tác động mạnh đến nhóm người thu nhập thấp, giúp họ có động lực từ bỏ thuốc lá, tiết kiệm chi tiêu và cải thiện chất lượng sống.
Bà Sandra Mullin, Phó Chủ tịch cấp cao của Vital Strategies, cũng cảnh báo: tiêu thụ thuốc lá tại Việt Nam đang làm suy giảm sức khỏe cộng đồng và kìm hãm phát triển kinh tế bền vững. Nếu tăng thuế đủ mạnh từ bây giờ, Việt Nam sẽ có cơ hội tạo dựng một tương lai khỏe mạnh hơn, đặc biệt với thế hệ trẻ.
Tăng thuế còn là hàng rào bảo vệ thế hệ tương lai. Khi giá thuốc lá tăng cao, trẻ em và thanh thiếu niên sẽ khó tiếp cận từ đó giảm nguy cơ bắt đầu hút thuốc trong độ tuổi dễ bị dụ dỗ.
Một số ý kiến cho rằng tăng thuế có thể thúc đẩy buôn lậu, nhưng thực tế lại cho thấy điều ngược lại. Thuốc lá lậu tại Việt Nam chủ yếu là hai nhãn hiệu Jet và Hero, có giá cao hơn hàng nội địa từ 30% - 60%, cho thấy người dùng chọn vì "gu" hút chứ không phải do rẻ.
Hiệu quả kiểm soát buôn lậu phụ thuộc vào năng lực thực thi, chính sách quản lý thị trường và minh bạch trong xử lý vi phạm. Vì vậy, kiểm soát buôn lậu và tăng thuế cần thực hiện đồng thời và hỗ trợ lẫn nhau, chứ không nên coi tăng thuế là nguyên nhân.
Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy, các nước áp dụng thuế cao kết hợp với biện pháp chống buôn lậu như tem kỹ thuật số, kiểm tra thị trường định kỳ, xử phạt nghiêm... vẫn kiểm soát tốt thị trường bất hợp pháp và tăng thu hiệu quả.
Trước những lợi ích rõ ràng, các chuyên gia đề xuất Quốc hội cần ban hành lộ trình tăng thuế quyết liệt hơn. Cụ thể, áp dụng mức thuế tuyệt đối 5.000 đồng/bao từ năm 2026, sau đó tăng đều 2.500 đồng/bao mỗi năm, đạt mức tăng thêm 15.000 đồng/bao vào năm 2030, đồng thời duy trì mức thuế tỉ lệ 75% giá xuất xưởng như hiện nay
Tăng thuế thuốc lá không chỉ là một quyết định tài chính, mà là một hành động thể hiện trách nhiệm xã hội và đạo đức chính sách. Nó mang lại lợi ích đa chiều bảo vệ sức khỏe, giảm bất bình đẳng, tăng thu ngân sách và hướng tới một Việt Nam phát triển bền vững.
Trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế đặt ra nhiều thách thức, không thể tiếp tục nhẹ tay với sản phẩm có hại như thuốc lá. Nếu được triển khai đúng mức và đúng thời điểm, chính sách thuế sẽ không chỉ cứu sống hàng triệu người, mà còn giúp tiết kiệm hàng trăm nghìn tỷ đồng, tạo nguồn lực tái đầu tư cho xã hội, góp phần xây dựng một Việt Nam khỏe mạnh hơn, công bằng hơn và phát triển bền vững hơn.
Tags:
(VNF) - Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh việc xây dựng trung tâm tài chính là hình thành một khu vực có chính sách và khung pháp lý riêng, vượt trội, đặc thù nhằm thu hút các nhà đầu tư.
(VNF) - Công an TP. Hà Nội vừa bắt tạm giam Vũ Hồng Quân, Chủ tịch HĐQT và Kiều Văn Hoạch, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn GBF để điều tra hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
(VNF) - Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez khẳng định Tây Ban Nha sẵn sàng hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm với Việt Nam trong lĩnh vực này và sẵn sàng đón nhóm công tác của Việt Nam.
(VNF) - TAND TP. Hà Nội sắp mở phiên tòa sơ thẩm xét xử 41 bị cáo trong vụ án Tập đoàn Phúc Sơn, trong đó có 5 cựu Bí thư Tỉnh ủy và nhiều cán bộ cấp cao các tỉnh Vĩnh Phúc, Quảng Ngãi, Phú Thọ. Vụ án liên quan đến các sai phạm nghiêm trọng trong đấu thầu, kế toán và nhận hối lộ, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng cho Nhà nước.
(VNF) - Công ty cổ phần Mekolor có vốn điều lệ là 1 tỷ đồng, với 4 lao động đăng ký thuế, ngành nghề kinh doanh chính là tổ chức giới thiệu và xúc tiến thương mại.
(VNF) - Chính quyền TP. Đà Nẵng mới, hình thành sau khi sáp nhập với tỉnh Quảng Nam, dự kiến chính thức hoạt động từ ngày 1/7, với bộ máy hành chính đang được khẩn trương kiện toàn và sắp xếp phù hợp quy mô mới.
(VNF) - Tuyên bố nắm trong tay 100 tỷ USD và sẵn sàng đầu tư toàn bộ cho siêu dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam, một công ty ít tên tuổi ở Cần Thơ khiến dư luận xôn xao khi trụ sở chỉ là một căn nhà nhỏ nằm lọt thỏm giữa hẻm.
(VNF) - Để trở thành nước thu nhập cao vào năm 2045, GS.TS Trần Thị Vân Hoa, Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng, nên lựa chọn mô hình 'sóng tăng trưởng', với nguyên tắc “chuẩn bị sâu rộng, tăng tốc tập trung và tối ưu hóa hiệu quả".
(VNF) - Trong văn bản sửa đổi góp ý Luật Đầu tư, VCCI đề xuất nhà điều hành cân nhắc bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương và cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài.
(VNF) - Ông Lê Hải Hòa, Phó bí thư Tỉnh ủy, Bí thư Thành ủy Cao Bằng, vừa được bầu làm Chủ tịch UBND tỉnh Cao Bằng nhiệm kỳ 2021 - 2026.
(VNF) - Công an tỉnh Phú Yên đã khởi tố bị can về tội danh "sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm" với bà Đặng Thị Hòa Hiệp, là chủ thương hiệu cà phê Dạ Thảo.
(VNF) - Ban Bí thư Trung ương Đảng đã quyết định chuẩn y giữ chức Phó Bí thư Tỉnh ủy đối với Thiếu tướng Vũ Hồng Quang, Giám đốc Công an tỉnh Cao Bằng và ông Lê Hải Hòa, Bí thư Thành ủy Cao Bằng.
(VNF) - Giải trình tại Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho rằng việc quy định doanh nghiệp chỉ được phát hành trái phiếu riêng lẻ khi tổng nợ phải trả không quá 5 lần vốn chủ sở hữu, nhằm hạn chế rủi ro, ngăn hành vi trục lợi.
(VNF) - Ông Nguyễn Tùng Anh - Quản lý cấp cao, chuyên gia nghiên cứu tín dụng và dịch vụ tài chính bền vững của FiinRatings cũng cho rằng áp lực đáo hạn trái phiếu sẽ tăng cao trong các quý tới, đặc biệt tập trung vào quý III/2025.
(VNF) - Liên minh đầu tư Mekolor và Great USD đề xuất tự thu xếp 100 tỷ USD để đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.
(VNF) - Từ ngày 1/7/2025, những người từ 70 tuổi trở lên thuộc hộ nghèo hoặc cận nghèo và không có lương hưu hay trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng sẽ được xem xét nhận trợ cấp hưu trí xã hội theo quy định mới trong Luật Bảo hiểm xã hội 2024.
(VNF) - Thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, đang là 1 chủ đề tranh cãi. Một bên cho rằng việc quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư là cơ sở để xác lập dự án, qua đó xác định rõ ràng các thông tin. Còn một bên khác lại cho rằng chủ trương chấp thuận đầu tư là thủ tục có đến "8 không" và phải bãi bỏ chứ không sửa đổi.
(VNF) - Một người phụ nữ sống tại tỉnh Nonthaburi, Thái Lan, đã phát hiện một thùng nhựa chứa hơn 12 triệu baht tiền mặt (tương đương khoảng 9,5 tỷ đồng) tại khu vực xử lý rác thải của một tòa chung cư. Sau khi trình báo cảnh sát, chủ nhân của số tiền đã lộ diện.
(VNF) - Doanh nghiệp tôm Việt Nam bị áp thuế chống bán phá giá sơ bộ lên đến 35,29%, mức cao chưa từng có trong 19 năm qua. Các doanh nghiệp khẩn thiết đề nghị DOC cân nhắc lại.
(VNF) - Bộ Tài chính vừa ban hành Thông tư số 32, bổ sung quy định về 5 tiêu chí để xác định người nộp thuế thuộc diện rủi ro cao trong quá trình đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử. Đây là động thái nhằm tăng cường kiểm soát việc phát hành hóa đơn, ngăn chặn hành vi gian lận, trốn thuế và bảo đảm hiệu quả công tác quản lý thuế điện tử.
(VNF) - Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cùng đoàn công tác Việt Nam vừa hoàn thành chuyến làm việc kéo dài 6 ngày tại Hoa Kỳ, với kết quả nổi bật là loạt biên bản ghi nhớ trị giá gần 3 tỷ USD nhập khẩu nông sản từ Mỹ, đồng thời mở rộng hợp tác song phương trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển bền vững.
(VNF) - Từ ngày 9/6, người dân Hà Nội có thể nộp hồ sơ xin cấp phép xây dựng hoàn toàn qua mạng, không cần đến trực tiếp cơ quan hành chính, nhờ việc thành phố triển khai tiếp nhận 100% hồ sơ trực tuyến trong lĩnh vực xây dựng.
(VNF) - Ông Phạm Tấn Công, Chủ tịch VCCI cho biết: "Có những dự án đầu tư sử dụng đất phải thực hiện thủ tục theo ít nhất 12 luật, hơn 20 nghị định và thông tư. Nhanh thì 18 - 24 tháng, còn bình thường là gần 3 năm mới hoàn thành được các thủ tục”
(VNF) - Lực lượng chức năng Phú Thọ kiểm tra đột xuất Công ty Tuấn Dương & TKT, tạm giữ hơn 23.000 sản phẩm yến chưng nghi không đạt chất lượng theo công bố. Mẫu sản phẩm đã được gửi kiểm nghiệm.
(VNF) - Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh việc xây dựng trung tâm tài chính là hình thành một khu vực có chính sách và khung pháp lý riêng, vượt trội, đặc thù nhằm thu hút các nhà đầu tư.
(VNF) - Thời gian qua, Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Đà Nẵng đã liên tục phát hành thông báo mời các đơn vị có năng lực tham gia tư vấn xác định giá đất đối với nhiều dự án lớn trên địa bàn thành phố.
