Vai trò của thuế thuốc lá trong chính sách tài khóa và sức khỏe cộng đồng
Hoàng Ngân -
25/02/2025 17:43 (GMT+7)
(VNF) - Năm 2025, Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng rất cao, đây vừa là động lực cho việc cải tổ, nhưng cũng gặp không ít khó khăn và thách thức trong việc đưa ra các quyết sách quan trọng nhất là trong bối cảnh sau đại dịch và suy giảm kinh tế toàn cầu hiện nay. Trong đó, kiểm soát thuốc lá là một trong những mục tiêu hàng đầu.
Ngoài mục tiêu phát triển kinh tế đầy tham vọng, Việt Nam còn là quốc gia cam kết mạnh mẽ trong thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững thông qua việc ban hành Định hướng chiến lược phát triển bền vững Việt Nam năm 2004, Chiến lược phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011-2020 và Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện Chương trình nghị sự (CTNS) 2030 vì sự phát triển bền vững.
Mục tiêu 3.9 của Kế hoạch này nhằm Tăng cường việc thực hiện Công ước khung về kiểm soát thuốc lá bao gồm việc điều chỉnh thuế tiêu thụ đặc biệt đổi với thuốc lá. Thuế tiêu thụ đặc biệt không chỉ đơn thuần là một công cụ tài chính mà còn là một biện pháp quan trọng để điều chỉnh hành vi tiêu dùng, giảm sự phụ thuộc vào các sản phẩm có hại và khuyến khích người dân chuyển sang các lựa chọn tiêu dùng lành mạnh hơn.
Điều này không chỉ có lợi cho sức khỏe cộng đồng mà còn tạo điều kiện để các ngành công nghiệp sản xuất và dịch vụ khác phát triển, từ đó đóng góp vào tăng trưởng kinh tế bền vững.
Bằng cách giảm tỷ lệ tiêu thụ thuốc lá thông qua việc tăng thuế, chính phủ có thể giảm gánh nặng chi phí y tế cho quốc gia, giúp các nguồn lực được sử dụng hiệu quả hơn cho các mục tiêu phát triển khác.
PGS.TS. Phạm Thế Anh - NEU
Báo cáo mới nhất của WHO (2024) cho biết chi phí y tế và kinh tế hàng năm của việc sử dụng thuốc lá ở Việt Nam ước tính lên tới 108.000 tỷ đồng (khoảng 4,5 tỷ USD), tương đương 1,14% GDP (dựa trên số liệu năm 2022). Con số này lớn hơn năm lần so với đóng góp của nguồn thu thuế thuốc lá cho ngân sách quốc gia.
Tăng thuế thuốc lá góp phần tăng thu ngân sách quốc gia
Một trong những mục tiêu quan trọng của việc tăng thuế thuốc lá là bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm tỷ lệ hút thuốc và các bệnh lý liên quan đến thuốc lá. Sức khỏe người dân là một yếu tố quan trọng trong sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Khi sức khỏe cộng đồng được bảo vệ, chi phí y tế sẽ giảm, người lao động sẽ khỏe mạnh hơn và có năng suất làm việc cao hơn, đóng góp vào sự phát triển kinh tế lâu dài.
Tính toán của WHO cho thấy với phương án 2 của Bộ Tài Chính đưa ra trong dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt nếu năm 2026 tỷ lệ tính thuế là 75% cộng với mức thuế tuyệt đối là 5.000 đồng/bao, mỗi năm sau mức thuế tuyệt đối tăng thêm 1.000 đồng/bao và đến năm 2030, thuế tăng lên 10.000 đồng/bao sẽ giúp giảm 2,9 điểm phần trăm tỉ lệ người trưởng thành hút thuốc vào năm 2030 so với năm 2020 và đóng góp thêm 21,8 nghìn tỷ đồng tăng thu ngân sách.
ThS. Nguyễn Anh Dương - CIEM
Tuy nhiên, cũng theo tính toán của WHO thì để có thể đạt được mục tiêu của Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại của thuốc lá, ngoài mức thuế tỉ lệ 75%, mức thuế tuyệt đối cần thiết áp dụng đến năm 2030 là 15.000 đồng/bao và ngân sách nhà nước có thể tăng thu thêm 29 nghìn tỷ đồng.
Tăng thuế thuốc lá không làm gia tăng buôn lậu
Trong khi các công ty thuốc lá luôn tìm cách trì hoãn việc tăng thuế với các diễn ngôn như nó làm tăng buôn lậu, nhưng thực tế không phải như vậy bởi đã có nhiều bằng chứng nghiên cứu chỉ ra rằng tăng thuế thuốc lá không làm tăng buôn lậu.
Tiêu thụ thuốc lá lậu ở Việt Nam ước tính giảm từ 20,7% năm 2012 xuống còn 13,7% vào năm 2017, được xác định là nhờ các nỗ lực tăng cường thực thi chống buôn lậu mạnh hơn. Đây cũng là một trong những giai đoạn mà Việt Nam đã tiến hành điều chỉnh tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các sản phẩm thuốc lá.
Việc trì hoãn tăng thuế sẽ càng làm trầm trọng thêm tình trạng hút thuốc tại Việt Nam, đặc biệt đối với nhóm đối tượng thanh thiếu niên khi mà Nghị quyết về việc cấm thuốc lá điện tử/thuốc lá nung nóng đã được Quốc hội ban hành thì việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các sản phẩm thuốc lá truyền thống là cần thiết để có thể ngăn chặn việc gia tăng tỉ lệ hút thuốc.
Nguồn thu từ tăng thuế TTĐB với thuốc lá góp phần giảm tỉ lệ hộ nghèo và bất bình đẳng
Tăng thuế thuốc lá là một phần của chiến lược phát triển bền vững, nơi các chính sách không chỉ tập trung vào tăng trưởng kinh tế ngắn hạn mà còn hướng đến bảo vệ và phát triển xã hội trong dài hạn.
Các kịch bản mô phỏng tác động của việc tăng thuế TTĐB đối với các sản phẩm thuốc lá được thực hiện bởi nhóm nghiên cứu đến từ Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) đều cho thấy việc tăng thu thuế TTĐB từ thuốc lá sẽ đảm bảo khả năng chi trả cho các sáng kiến phát triển bền vững (SDG) mới và đặc biệt giúp giảm tỉ lệ hộ nghèo và giảm tỉ lệ bất bình đẳng.
Một quốc gia với một cộng đồng khỏe mạnh sẽ có nền kinh tế vững mạnh hơn, vì vậy, việc tăng thuế thuốc lá là một bước đi đúng đắn trong việc thúc đẩy sự phát triển bền vững.
Ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Nghiên cứu Tổng hợp – Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết:“Việt Nam cần vững tin rằng tăng thuế tiêu thụ đặc biệt là một chiến lược then chốt và hiệu quả để giảm tiêu thụ thuốc lá, đặc biệt là đối với những người có thu nhập thấp và trẻ em.
Tăng thuế thuốc lá sẽ góp phần cải thiện sức khỏe của người lao động, qua đó tăng năng suất, giảm chi phí y tế, tạo điều kiện tăng chi cho giáo dục, gia tăng tiết kiệm để phục vụ cho các hoạt động đầu tư và kinh doanh.
Ngoài ra, các nguồn thu từ tăng thuế thuốc lá còn giúp bổ sung nguồn lực để Nhà nước có thể thực hiện các chương trình phát triển kinh tế bền vững, trong đó có giảm tỉ lệ hộ nghèo và bất bình đẳng thu nhập”.
(VNF) - Không chỉ là không gian mua sắm mới, New Concept Store OWEN tại Tầng 2, AEON MALL Hà Đông, Hà Nội còn là thông điệp mạnh mẽ của OWEN với mong muốn đồng hành cùng phong cách sống có gu, tinh tế và ngày càng chỉn chu của người đàn ông thế hệ mới.
(VNF) - Không chỉ hỗ trợ sinh kế trước mắt, dự án She Thrives - Vươn Mình do Cargill phối hợp với CARE Quốc tế tại Việt Nam triển khai đã góp phần thay đổi căn bản tư duy thoát nghèo của cộng đồng nông thôn tại Đắk Lắk, từ tâm thế trông chờ hỗ trợ sang chủ động sản xuất, kinh doanh và làm chủ tương lai.
(VNF) - Ngày 19/12, trường TH & THCS Lộc Thịnh đón nhận 30 bộ máy tính PC cùng 2 màn hình TV 65 inch do Tập đoàn Tiến Phước phối hợp với tổ chức xã hội Fly to Sky Charity trao tặng.
(VNF) - Nhờ đa dạng hóa sinh kế kết hợp với tín dụng chính sách, các xã Ea Ning và Dray Bhăng (Đắk Lắk) đã tạo điều kiện cho người dân nâng cao thu nhập, ổn định cuộc sống và từng bước thoát nghèo, hướng tới phát triển kinh tế – xã hội bền vững.
(VNF) - Những ngày cuối năm, miền Tây Nghệ An bừng sáng với một cảnh tượng khiến bất cứ ai đi qua cũng phải ngỡ ngàng: cánh đồng hoa hướng dương bạt ngàn, vàng rực như biển nắng trải dài bất tận. Không chỉ là điểm đến, nơi đây đã trở thành hiện tượng trên mạng xã hội, thu hút hàng nghìn lượt check-in và chia sẻ mỗi ngày.
(VNF) - Những con bò giống, nguồn vốn mồi và niềm tin đang trở thành nền tảng giúp người dân Xuân Mai xây dựng sinh kế bền vững. Giải pháp này không chỉ hỗ trợ thoát nghèo mà còn tạo “đê mềm” bảo vệ họ trước nguy cơ tái nghèo sau thiên tai.
(VNF) - Sáng 22/12/2025, Giải Cờ Tướng Các Danh Thủ Quốc Tế, Cúp Phương Trang lần VII đã chính thức khai mạc tại FUTA Residence – Đà Nẵng Times Square, mở màn cho mùa giải năm 2025 với sự tham dự của các danh kỳ hàng đầu khu vực châu Á.
(VNF) - Dù có lộ trình hạn chế xe xăng, Yamaha Việt Nam vẫn tích cực ra mắt sản phẩm mới để giữ thị phần, tạo "cú hích" cho dịp mua sắm cao điểm cuối năm.
(VNF) - Trong khuôn khổ Diễn đàn Phát triển bền vững ngành xây dựng Việt Nam (VSCF) diễn ra ngày 19/12 vừa qua, Flamingo Maison 108 - giai đoạn đầu của đại dự án Flamingo World Islands Ho Nui Coc do Flamingo Holdings phát triển tại Thái Nguyên - đã vinh dự đón nhận Chứng chỉ Công trình Xanh EDGE từ Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC), thuộc nhóm Ngân hàng Thế giới.
(VNF) - PNJ định hướng chiến lược CSR trên nền tảng 'Sống Đẹp', với mục tiêu lan tỏa tinh thần này đến từng cá nhân, gia đình, các cặp đôi cũng như toàn xã hội.
(VNF) - Tuần qua, hàng loạt vụ án kinh tế nghiêm trọng gây chấn động dư luận: Chủ tịch Z Holding bị truy tố sản xuất sữa giả 2.400 tỷ, Chủ tịch Thuận An nộp thêm 47 tỷ khắc phục hậu quả vụ đấu thầu gây thất thoát 120 tỷ. Cùng lúc, Shark Bình, Mr Hunter và hệ thống Thẩm mỹ viện Mailisa cũng bị xử lý vì lừa đảo, trốn thuế.
(VNF) - Giảm nghèo bền vững không dừng ở hỗ trợ trước mắt, mà là trao cho người nghèo “cần câu” để tự vươn lên. Thông qua đào tạo nghề, tạo việc làm và sinh kế ổn định, nhiều địa phương đang chuyển từ cách làm “cho con cá” sang trao cơ hội thoát nghèo lâu dài, đúng với mục tiêu không để ai bị bỏ lại phía sau.
(VNF) - Năm 2025, Việt Nam vào top 10 nước tăng trưởng thương mại điện tử nhanh nhất thế giới, bình quân mỗi người dành 400 USD (khoảng 10,5 triệu đồng) cho mua sắm online.
(VNF) - Sự kiện dự kiến diễn ra vào Thứ Bảy, ngày 10/01/2026 (tức 22/11 năm Ất Tỵ) tại Khách sạn Mường Thanh – Linh Đàm – Hà Nội. Ngày hội Kết nối giao thương dòng họ Hoàng – Huỳnh lần thứ II được kỳ vọng sẽ trở thành sự kiện kết nối doanh nhân quy mô lớn, đánh dấu bước phát triển mới trong hành trình xây dựng cộng đồng doanh nhân Gia tộc Hoàng – Huỳnh vững mạnh và thịnh vượng.
(VNF) - Việc triển khai thị trường điện cạnh tranh tại Việt Nam sau gần 20 năm vẫn chưa đạt như kỳ vọng. TS Nguyễn Quốc Thập – Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam cảnh báo, cải cách chậm sẽ khiến thị trường khó thu hút đầu tư vào nguồn, hạ tầng và truyền tải điện.
(VNF) - Hiện tượng túi hiệu giả nổi lên như một vấn đề đáng chú ý của ngành thời trang năm 2025. Các sản phẩm bị nghi là hàng fake xuất hiện rộng rãi, từ các “phú bà” trên mạng xã hội cho tới cả những nhà thiết kế nội thất cao cấp.
(VNF) - Theo Bộ Công Thương, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2025 ước đạt khoảng 920 tỷ USD – mức cao kỷ lục, qua đó đưa Việt Nam gia nhập top 15 cường quốc thương mại toàn cầu và mở ra dư địa tăng trưởng mới cho nền kinh tế.
(VNF) - Giá vàng miếng SJC vẫn giữ ở mức 154,4 - 156,4 triệu đồng/lượng chiều mua vào - bán ra trong khi giá vàng nhẫn không có nhiều biến động tại các nhà vàng.
(VNF) - Sở hữu quy mô vốn chủ sở hữu trên 9.700 tỷ đồng và tổng tài sản hơn 70.000 tỷ đồng nhưng chỉ vận hành với chưa đến 300 nhân sự, Công ty Tài chính Tổng hợp Cổ phần Điện lực (EVF) đang trở thành ví dụ điển hình về mô hình doanh nghiệp tài chính tinh gọn, hiệu quả và dựa trên nền tảng công nghệ số.
(VNF) - Tận dụng lợi thế khí hậu, thổ nhưỡng vùng cao phía Tây Quảng Ngãi, cây cà phê xứ lạnh đang trở thành sinh kế bền vững của người dân nơi đây. Sự chuyển biến này không chỉ nằm ở hiệu quả kinh tế mà còn ở việc người dân chủ động thay đổi tư duy sản xuất, áp dụng kỹ thuật và liên kết thị trường để vươn lên thoát nghèo lâu dài.
(VNF) - Tập đoàn BIM và các công ty thành viên đã tổ chức Lễ khởi công 3 dự án trọng điểm trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, với tổng mức đầu tư gần 10.500 tỷ đồng.
(VNF) - Không chỉ là không gian mua sắm mới, New Concept Store OWEN tại Tầng 2, AEON MALL Hà Đông, Hà Nội còn là thông điệp mạnh mẽ của OWEN với mong muốn đồng hành cùng phong cách sống có gu, tinh tế và ngày càng chỉn chu của người đàn ông thế hệ mới.
(VNF) - Cầu Tứ Liên không chỉ là một công trình giao thông đơn thuần mà còn được xác định là mắt xích quan trọng trong quy hoạch mở rộng không gian đô thị Hà Nội về phía Bắc sông Hồng.