Bài toán trái phiếu xanh: Lợi suất thấp, đòi hỏi tiêu chuẩn cao

Sự nổi lên của trái phiếu xanh tại Việt Nam vài năm gần đây được xem là một xu hướng tất yếu, bắt nhịp cùng làn sóng tài chính bền vững toàn cầu. Tuy nhiên, để công cụ này thực sự trở thành một kênh huy động vốn phổ biến, doanh nghiệp phải vượt qua nhiều rào cản không nhỏ.

Theo chia sẻ tại Hội thảo “Thúc đẩy đầu tư hạ tầng bền vững tại Việt Nam: Công cụ bảo lãnh tín dụng - Câu chuyện thành công và Tiềm năng bứt phá”, bà Vương Thị Huyền – Chủ tịch HĐQT Fast Capital Solution, thách thức đầu tiên chính là rủi ro tín dụng gắn với bản thân dự án xanh. Không phải nhà đầu tư nào cũng sẵn sàng chấp nhận mức độ rủi ro này, bởi khẩu vị rủi ro của từng nhóm đối tượng là khác nhau.

Thách thức thứ hai, theo bà Huyền, nằm ở sự phức tạp trong quá trình phát hành. So với trái phiếu thông thường, trái phiếu xanh có sự tham gia của nhiều bên hơn: từ tổ chức phát hành, nhà tư vấn, đơn vị kiểm định độc lập cho đến các bên đánh giá khung quản trị ESG.

“Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp hiện nay còn chưa biết đến việc phải xây dựng một khung quản trị ESG, chưa có sự chuẩn bị về đào tạo hay thuê đơn vị tư vấn độc lập. Chính sự phức tạp này khiến không ít doanh nghiệp ngại phát hành trái phiếu xanh, thay vào đó họ chọn vay ngân hàng”, bà Huyền nhận xét.

Một rào cản lớn khác là hành lang pháp lý. Hiện nay, luật quy định mục đích phát hành trái phiếu bị giảm nhiều. Các nhà đầu tư chính của thị trường trái phiếu là công ty bảo hiểm, công ty đầu tư và ngân hàng thương mại, nhưng các mục đích để ba định chế lớn này tham gia trái phiếu xanh lại rất hạn chế. Vì vậy, nhiều doanh nghiệp cho rằng giữa phát hành trái phiếu và vay ngân hàng không có sự khác biệt rõ ràng.

Theo bà Huyền, bài toán đặt ra là phải cho họ thấy lợi ích thực tiễn của trái phiếu xanh, như được vay dài hạn hơn, ít áp lực hơn và có cơ hội đa dạng hóa nguồn vốn từ các nhà đầu tư phi ngân hàng.

Ngoài ra, một điểm nghẽn khác xuất phát từ lợi suất trái phiếu. Nhiều trái phiếu xanh được phát hành dưới sự bảo lãnh của các định chế tài chính phát triển quốc tế (Development Finance Institutions – DFIs). Điều này giúp giảm thiểu rủi ro tín dụng, nhưng đồng thời dẫn đến tình trạng coupon thấp.

“Đây là điều làm nhiều nhà đầu tư tổ chức dù quan tâm đến trái phiếu xanh vẫn tỏ ra do dự, bởi lợi suất không hấp dẫn. Mâu thuẫn nằm ở chỗ, nhà đầu tư vừa muốn lợi suất cao vừa muốn rủi ro thấp, trong khi tổ chức phát hành lại không thể đáp ứng đồng thời cả hai yêu cầu nếu chi phí phát hành thấp”, bà Huyền nêu rõ.

Nếu như doanh nghiệp trong nước đối diện với rào cản nội tại và khung pháp lý hạn chế, thì dưới góc nhìn nhà đầu tư quốc tế, Việt Nam cần chú trọng hơn tới tính minh bạch và độ tin cậy của môi trường đầu tư.

Ông Roland Janssens – Giám đốc Điều hành, Ninety One/Emerging Asia and Africa Infrastructure Fund cho rằng huy động vốn xanh không chỉ dừng ở việc đáp ứng nhu cầu nhà đầu tư, mà còn đòi hỏi sự điều chỉnh liên tục từ cả phía Chính phủ và thị trường.

“Có rất nhiều yêu cầu từ phía nhà đầu tư, và có sự khác biệt giữa yêu cầu từ Chính phủ và thị trường mà chúng ta phải cân nhắc. Các dự án yêu cầu phải bền vững về môi trường, xã hội và tài chính, nếu không, nhà đầu tư sẽ không tham gia. Điều quan trọng không chỉ là thu hút vốn, mà còn phải tiếp tục làm việc cùng thị trường để đảm bảo các dự án triển khai tốt, không gặp trục trặc. Như vậy, chúng ta cần điều chỉnh cả về quy định pháp luật và bản thân dự án để duy trì niềm tin của nhà đầu tư, đồng thời nhanh chóng và công bằng trong giải quyết vấn đề”, ông Janssens nhấn mạnh.

Ông cũng lưu ý, môi trường pháp lý và quản trị phải đảm bảo minh bạch, đáng tin cậy và nhanh chóng. Những chứng nhận quốc tế cần được áp dụng phù hợp với bối cảnh Việt Nam. Bên cạnh đó, việc quảng bá các doanh nghiệp nội địa đã làm tốt trong lĩnh vực này là điều cần thiết để nâng cao uy tín của thị trường.

Một yếu tố quan trọng khác là khả năng vận hành của thị trường vốn. “Nhà đầu tư, dù là mua trái phiếu hay đầu tư vốn chủ sở hữu, đều quan tâm đến việc dòng vốn có thể rút ra nhanh chóng, đặc biệt trong trường hợp họ đầu tư bằng ngoại tệ. Thiết lập một thị trường vốn đáng tin cậy, với khả năng chuyển đổi ngoại tệ linh hoạt, sẽ là điều kiện tiên quyết để thu hút dòng vốn quốc tế”, ông Janssens phân tích.