Bi kịch Lotte: Phó Chủ tịch tự sát, con gái nhà sáng lập ngồi tù

Với hơn 60 doanh nghiệp thành viên và 60.000 nhân viên trên toàn thế giới, Lotte Group hiện là tập đoàn lớn thứ 5 tại Hàn Quốc với mức định giá khoảng 106 tỷ USD.

Khởi nghiệp từ một công ty bán kẹo cao su vào năm 1948, trải qua gần 7 thập kỷ, Lotte đã dần trở thành đế chế kinh doanh khổng lồ, niềm tự hào của Hàn Quốc và là một trong những Chaebol quyền lực bậc nhất ở xứ sở Kim Chi.

Tuy nhiên, Lotte hiện đang phải trải qua giai đoạn khó khăn hơn bao giờ hết khi hàng loạt sóng gió bủa vây tập đoàn từ bê bối tranh quyền đoạt chức giữa các thành viên trong gia đình tới việc bị điều tra quỹ đen, tham nhũng và mới nhất là cái chết bất thường của vị phó chủ tịch Lee In-won.

Sóng gió bủa vây

Tháng 1 năm 2015, ban giám đốc của Lotte Holdings, thuộc quyền kiểm soát của nhóm lợi ích tại Nhật Bản bất ngờ miễn nhiệm ông Shin Dong-Joo - con trai cả của nhà sáng lập, rồi tiếp đó là phó chủ tịch công ty này. Có vẻ như đây là tín hiệu cho thấy ông Shin Kyuk Ho - nhà sáng lập tập đoàn đang mở đường cho người con trai út của mình là Shin Dong-bin lên kế nhiệm. Tháng trước đó, người con thứ đã trở thành chủ tịch của Lotte Holdings.

Nhưng đến ngày 27/07, chính nhà sáng lập Lotte đã sa thải tất cả các thành viên hội đồng quản trị, trong có có cả con trai út của ông. Ngay ngày hôm sau, Shin Dong-bin đã tập trung tất cả các giám đốc của những công ty thành viên trong Tập đoàn Lotte nhằm đảo chính, hạ bệ vị trí của cha mình thành "Chủ tịch danh dự" tại Lotte Holdings.

Shin Dong-bin được biết đến là người có công đưa Lotte trở thành 1 trong 5 tập đoàn đa ngành có quy mô tài sản lớn nhất Hàn Quốc.

Tuy nhiên, trong gia đình ông Dong-bin không nhận được sự ủng hộ của cha. Thậm chí, trong bê bối tranh quyền đoạt chức, nhà sáng lập Kyuk-ho đã công khai quan điểm ủng hộ người con trai cả Dong-joo và tuyên bố "không thể tha thứ cho những gì Dong-bin đã làm".

Shin Dong-bin nói anh trai ông đã lợi dụng sự yếu đuối của cha mình và buộc ông này phải ra tay với cha. Còn về phần mình, Shin Dong-joo đã đưa ra bằng chứng (bao gồm một bức thư và một đoạn băng ghi âm cuộc trò chuyện của người cha) cho thấy ông này là người thừa kế hợp pháp.

Ông cũng tuyên bố rằng người em trai đã che giấu hoạt động kinh doanh yếu kém của bộ phận Lotte Trung Quốc. Cả hai ông này đều xuất hiện trên truyền hình để tố cáo người còn lại.

Trên truyền thông, ông Shin Kyuk Ho cũng cho biết chưa từng chọn Dong Bin làm người thừa kế và bày tỏ sự ủng hộ với Dong Joo. Ngày 11/08, Shin Dong-bin đã công khai xin lỗi (lần 2) vì những cãi vã với anh trai. Trên sóng truyền hình trực tiếp, ông này cam kết sẽ cải thiện tính minh bạch của Tập đoàn và đảm bảo với người dân rằng "Lotte là của Hàn Quốc".

Sự việc tiếp tục trở nên phức tạp trong nhiều tháng sau đó tưởng chừng như không có hồi kết khiến báo giới tốn không ít giấy mực.

Tuy nhiên, bất ngờ vào khoảng giữa tháng 8/2015, Lotte chính thức gửi thông cáo báo chí xác nhận về việc tập đoàn này đã đồng thuận thông qua 2 vấn đề quản lý được ông Dong-bin đề xuất gồm việc thuê một giám đốc ngoài và cải thiện cấu trúc sở hữu của tập đoàn Lotte hiện tại.

Thông cáo báo chí gửi đi sau cuộc họp có đoạn: "Chúng tôi hy vọng rằng đội ngũ quản lý hiện tại mà đứng đầu là ngài Shin Dong-bin sẽ tạo nên một hệ thống vững chắc, cải thiện tình hình và tiếp tục đẩy mạnh sự thống nhất hơn nữa".

Với thông báo như vậy, có thể coi nội chiến gia tộc nhà sáng lập Lotte tạm chấm dứt với phần thắng thuộc về người con trai út. Không ít người dành những lời đầy chua cay khi cho rằng đây là cuộc chiến anh thua em, cha thua con.

Với bê bối lần này, hoạt động kinh doanh của Lotte chịu ảnh hưởng không hề nhỏ. Không chỉ đối mặt với làn sóng tảy chay các sản phẩm, tập đoàn này còn trở thành mục tiêu điều tra của chính phủ về cơ cấu sở hữu chồng chéo, phức tạp…, kéo theo hàng loạt rắc rối liên quan tới vấn đề pháp lý về sau này.

Tháng 6/2016, "đại hạn" tiếp tục giáng xuống Lotte khi tập đoàn này vướng nghi án sử dụng một công ty ma ở Việt Nam để phục vụ cho quỹ đen.

Cáo buộc đến trong bối cảnh các công tố viên Hàn Quốc đang điều tra tập đoàn này vì những cáo buộc liên quan tới hối lộ, các giao dịch trái pháp luật trong nội bộ và tham ô. Điều đáng nói là quỹ đen này có liên quan tới việc xây dựng Lotte Center Hanoi – tổ hợp, trung tâm mua sắm được xây dựng bởi Lotte Engineering & Construcstion (Lotte E&C) tại Hà Nội, Việt Nam.

Được biết đến thời điểm đó, Ủy ban Thương mại của Hàn Quốc và các công tố viên đã xác định được 5 hoặc 6 công ty "vỏ bọc" tham gia vào các giao dịch của Lotte.

Bên lề những điều tra và cáo buộc kể trên, ngày 7/7/2016, Tòa án Quận Trung tâm thành phố Seoul đã ban hành lệnh bắt chính thức đối với Shin Young Jia, 73 tuổi - con gái cả của nhà sáng lập Tập đoàn Lotte Shin Kyuk Ho và hiện là giám đốc của nhiều chi nhánh của tập đoàn đa ngành này, bao gồm Hotel Lotte và Lotte Shopping bởi nghi vấn nhận hối lộ từ giám đốc cũ của một thương hiệu mỹ phẩm trong nước.

Bà Shin Young Jia bị bắt ngày 7/7/2016

Việc bắt giữ bà Jia có thể xem là phát súng đầu tiên nhắm vào tập đoàn này của giới chức Hàn Quốc và họ tuyên bố sẽ tiếp tục mở rộng điều tra thêm.

Những hậu quả có thể nhận thấy rõ. Ngoài việc phải từ bỏ kế hoạch niêm yết Hotel Lotte và rút khỏi dự án đấu thầu tại một công ty hóa chất của Mỹ. Cổ phiếu của Lotte đã chứng kiến mức sụt giảm từ 15 đến 20% trong năm nay.

Chưa dừng lại ở đó, thông tin mới nhất gây chấn động dư luận diễn ra vào thứ 6 vừa qua cho biết, Phó chủ tịch Lee In-won của tập đoàn Lotte treo cổ tự sát trên một con đường đi bộ ở ngoại ô thủ đô Seoul. Được biết ông này chết chỉ vài giờ trước khi tới cuộc hẹn điều trần với các công tố viên về các cáo buộc quỹ đen của tập đoàn.

Sẽ không có gì đáng nói nếu như ông Lee In-won không phải người quan trọng số 2 sau các thành viên trong gia đình người sáng lập của tập đoàn Lotte. Ông Lee đã đồng hành cùng tập đoàn này kể từ năm 1973 và là người "chịu trách nhiệm về công việc quản lý chung và những lĩnh vực kinh doanh chính của tập đoàn". "Vị trí của ông Lee trong tập đoàn Lotte gần như tương tương với những thành viên trong gia đình nhà sáng lập", một người thân cận với vấn đề cho biết.

Ngoài ra, ông Lee còn được biết đến là "cánh tay phải" của người con út Shin Dong-bin. Chính vì vậy, một nguồn tin không chính thức nghi ngờ rằng, ông Lee đã hy sinh thân mình để bảo vệ ông Shin Dong-bin. Hiển nhiên, việc ông này chết sẽ khiến quá trình điều tra gặp rất nhiều khó khăn.

Tiếc cho một tượng đài...

Với tất cả những lùm xùm kể trên, nhìn chung hình ảnh tập đoàn Lotte hiện đang trở nên xấu xí trong mắt công chúng hơn bao giờ hết.

Từ niềm tự hào của Hàn Quốc, tấm gương gia tộc kinh doanh đi lên từ nghèo khó, đến nay người ta chỉ thấy phơi bày ra cuộc chiến tranh quyền, đoạt chức như trong phim giữa các thành viên trong gia đình nhà sáng lập, những nghi án về việc kinh doanh phạm pháp, tham ô, hối lộ và quỹ đen…

Tất cả những điều đó không khỏi khiến nhiều người cảm thấy tiếc nuối cho tất cả những nỗ lực mà Lotte xây dựng được trong suốt gần 70 năm qua.