Theo thông tin từ Ngân hàng Nhà nước, tính đến ngày 29/9/2023, dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế đạt khoảng 12,749 triệu tỷ đồng, tăng 6,92% so với đầu năm. Con số này còn cách rất xa định hướng tăng trưởng tín dụng 14% đặt ra hồi đầu năm. Vậy làm thế nào để kích cầu tín dụng khi chúng ta chỉ còn ít tháng nữa là kết thúc năm 2023? Xung quanh vấn đề này, Đầu tư Tài chính đã có cuộc trò chuyện với PGS.TS Phạm Thế Anh, Trưởng Khoa Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân.
- Ông đánh giá như thế nào về tăng trưởng tín dụng trong 9 tháng năm nay?
Theo đánh giá từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN), các ngân hàng thương mại đã nỗ lực triển khai các gói tín dụng ưu đãi với mức giảm từ 0,5% - 3%/năm tuỳ đối tượng khách hàng. Mức lãi suất cho vay được kỳ vọng sẽ tiếp tục giảm thêm từ 0,5% - 1,5%/năm trong nửa cuối 2023 đến đầu năm 2024. Tuy nhiên, để kỳ vọng tín dụng tăng mạnh cuối năm nay không dễ và theo giới phân tích, cả năm chỉ có thể đạt mức tăng trưởng 13-14% so với mục tiêu ngành đưa ra 14-15%.
Muốn kích thích nguồn tín dụng, trước tiên lãi suất cho vay cần phải hạ thêm, đồng thời phải rà soát các điều kiện ràng buộc về tiêu chuẩn tín dụng chưa phù hợp với thị trường và tháo gỡ vướng mắc.
Tuy nhiên, tôi muốn nhấn mạnh rằng, nhu cầu tín dụng của doanh nghiệp xuất phát từ khả năng tiêu thụ sản phẩm. Bên cạnh đó còn phụ thuộc vào tâm lý, đánh giá triển vọng của nền kinh tế trong tương lai bởi khi chưa thấy tương lai nền kinh tế khởi sắc thì nhu cầu tín dụng sẽ còn thấp.
- Để cải thiện tổng cầu và thanh khoản của nền kinh tế, nhiều ý kiến cho nếu ngành bất động sản được nhận thêm vốn thì sẽ kích thích nền kinh tế đi lên. Ông đánh giá như thế nào về quan điểm này?
Theo tôi, bất động sản có nhiều phân khúc và hiện nay nhu cầu về nhà ở thực tại Việt Nam rất lớn, đặc biệt là tầng lớp trung lưu. Do vậy, nếu chúng ta tập trung vào một phân khúc nhà ở đáp ứng nhu cầu thật của xã hội thì sẽ rất tốt khi vừa đáp ứng nhu cầu của người dân, vừa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Tuy nhiên, tôi cũng khuyến cáo rằng, các biện pháp thúc đẩy, nới lỏng vào những phân khúc không thực sự thiết yếu đối với nền kinh tế như bất động sản nghỉ dưỡng hay bất động sản cao cấp… sẽ làm cho giá bất động sản xa rời sức mua của người dân. Chúng ta có thể chọn ngành bất động sản làm trọng tâm nhưng cũng phải thật cẩn thận trong lựa chọn phân khúc, phải dồn tâm huyết, nỗ lực để giải quyết vấn đề cung cầu.
Cụ thể, về mặt cung, cần phải đẩy nhanh tiến độ cấp giấy phép cho các dự án nhà ở thương mại bình dân và nhà ở xã hội. Về phía cầu, nên ưu tiên nguồn tín dụng cho những người có nhu cầu nhà ở xã hội, nhà ở thương mại bình dân vay vốn để thúc đẩy ngành bất động sản, bên cạnh đó sẽ kéo theo sự phát triển cho các ngành liên quan.
- Từ ngày 1/10, mức trần tỷ lệ vốn huy động ngắn hạn cho vay trung và dài hạn giảm từ 34% xuống 30%, gây áp lực về vốn cho các ngân hàng và nguồn vốn cấp cho ngành bất động sản cũng gặp khó khăn hơn. Ông đáng giá ra sao về điều này?
Lộ trình giảm tỷ lệ cho vay huy động ngắn hạn cho vay trung và dài hạn đã được đặt ra cách đây nhiều năm, đồng thời các ngân hàng phải chuẩn bị lộ trình đó trong nhiều năm và chúng ta không nên trì hoãn mãi. Đặc biệt là trong thời điểm hiện tại, khi nền kinh tế gặp khó khăn, các vấn đề nợ xấu, chênh lệch kỳ hạn càng lộ rõ. Theo đó, các cơ quan quản lý cần rà soát các điều kiện an toàn, bởi việc huy động và cho vay là cần thiết.
Hiện nay, vấn đề khó khăn đối với nền kinh tế không hẳn là thiếu nguồn vốn cho vay, thay vào đó là nhu cầu vay vốn không nhiều, kể cả vốn ngắn hạn hay trung và dài hạn, đây mới chính là trở ngại đối với bất động sản.
- Hiện nhiều ngân hàng đã giảm lãi suất huy động xuống mức thấp kỷ lục. Theo ông, liệu chính sách tiền tệ có khả năng đảo chiều trong ít tháng cuối năm hay không? Làm sao để kích thích nền kinh tế khi dư địa giảm tiếp lãi suất không còn nhiều, thưa ông?
Hiện nay, tăng trưởng kinh tế còn khá thấp so với điều kiện bình thường và còn cách xa mục tiêu đề ra. Các động lực từ phía cầu như đầu tư, tiêu dùng, xuất khẩu đều tăng yếu. Mặc dù lạm phát tổng thể đang có xu hướng đảo chiều và tăng trở trong 2 tháng gần đây nhưng lạm phát cơ bản cũng đang giảm. Do đó, chính sách tiền tệ rất khó có khả năng đảo chiều nhưng trong những tháng cuối năm, cần cảnh giác hơn về vấn đề lạm phát cũng như tỷ giá.
Trong bối cảnh lãi suất điều hành còn ít dư địa giảm như hiện nay, chúng ta nên kích thích tài khoá. Hiện tại có nhiều yếu tố hỗ trợ kích thích tài khóa như nợ công giảm và ổn định ở mức vừa phải; nghĩa vụ trả nợ trực tiếp so với ngân sách nhà nước không quá căng thẳng; nợ công nước ngoài thấp (14,7% năm 2021 giảm còn 12% năm 2023); lãi suất vay nợ trái phiếu chính phủ thấp; kỳ hạn trái phiếu chính phủ lành mạnh. Vì vậy, dư địa để mở rộng chính sách tài khóa vẫn còn.
Do đó, cần tiếp tục đẩy nhanh đầu tư công, tập trung vào các dự án cơ sở hạ tầng, tránh dàn trải; phát triển nhà ở xã hội đáp ứng nhu cầu thực; bổ sung/xây dựng mới các trường học công đáp ứng đủ nhu cầu xã hội.
Cùng với đó là có các giải pháp kích thích tiêu dùng thông qua trợ cấp an sinh xã hội cho hộ nghèo và người bị mất việc; nâng mức thu nhập chịu thuế/giảm thuế suất thu nhập cá nhân; giảm thuế giá trị gia tăng hàng thiết yếu nội địa…
- Vừa qua, Ngân hàng Nhà nước đã mở lại kênh hút tiền qua tín phiếu. Nhiều quan điểm cho rằng động thái này của Ngân hàng Nhà nước chính là nguyên nhân dẫn đến những phản ứng tiêu cực của thị trường chứng khoán. Quan điểm của ông như thế nào?
Tôi không nghĩ như vậy. Theo quan điểm cá nhân, tôi cho rằng biện pháp bơm, hút thanh khoản của Ngân hàng Nhà nước là việc điều tiết chính sách tiền tệ bình thường nên không phải lo lắng miễn là không để cho lãi suất huy động cũng như lãi suất liên ngân hàng lên quá cao.
- Trân trọng cảm ơn ông!
