Sáng nay, 26/5, Quốc hội làm việc tại hội trường, nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. HCM.
Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH-ĐT) Nguyễn Chí Dũng cho biết việc xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội nhằm tạo cơ sở pháp lý để phát huy tiềm năng, lợi thế, tạo đột phá, giải quyết các điểm nghẽn về phát triển kinh tế - xã hội của TP. HCM, góp phần xây dựng và phát triển TP như mục tiêu đã đặt ra tại các Nghị quyết của Bộ Chính trị và Quốc hội.
Việc xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết không phải chỉ riêng cho TP. HCM mà còn tạo điều kiện phát huy vai trò là đầu tàu, dẫn dắt phát triển kinh tế của cả nước.
Xét về tính mới và kế thừa, Chính phủ cho biết dự thảo Nghị quyết gồm 4 nhóm cơ chế, chính sách, gồm: Nhóm 1 về các cơ chế chính sách được kế thừa từ Nghị quyết số 54 (gồm 7 cơ chế, chính sách); Nhóm 2 về các cơ chế, chính sách được quy định tại các Nghị quyết đặc thù của các địa phương khác (gồm 4 cơ chế, chính sách); Nhóm 3 về các cơ chế, chính sách được quy định tại các dự thảo luật đang trình Quốc hội cho ý kiến (gồm 66 cơ chế, chính sách) và Nhóm 4 về các cơ chế, chính sách mới, đột phá, có tác động lan tỏa (gồm 27 cơ chế, chính sách).
Thẩm tra một số nội dung cụ thể, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Lê Quang Mạnh đã trình bày Báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. HCM.
“Ủy ban tán thành về sự cần thiết ban hành Nghị quyết. Theo đó, về căn cứ chính trị, Nghị quyết số 31-NQ/TW của Bộ Chính trị khẳng định “Đảng đoàn Quốc hội lãnh đạo ban hành Nghị quyết của Quốc hội (thay thế Nghị quyết số 54/2017/QH14) để cho phép thí điểm cơ chế, chính sách vượt trội phát triển TP. HCM”, Chủ nhiệm Lê Quang Mạnh nêu rõ trong phần đầu của Báo cáo.
Tuy nhiên, Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội cho rằng, phạm vi chính sách được đề xuất là khá rộng, trên nhiều lĩnh vực. Một số chính sách mới, tác động trực tiếp đến NSNN, đời sống, xã hội. Đặc biệt, Dự thảo chứa đựng nhiều quy định khác với pháp luật hiện hành.
Quan điểm của Ủy ban Tài chính – Ngân sách là các quy định cần tháo gỡ kịp thời vướng mắc về thể chế đang cản trở phát triển, phát huy tiềm năng, khắc phục sức ỳ trong thực hiện các định hướng thời gian qua.
“Song tuyệt đối không lợi dụng xây dựng pháp luật để hợp thức hóa sai phạm”, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Lê Quang Mạnh nhấn mạnh.
Ủy ban cũng cho biết chính sách mới cần “mang tính đột phá”, “vượt trội” theo đúng tinh thần Nghị quyết 24-NQ/TW, Nghị quyết 31 của Bộ Chính trị, Nghị quyết 81/2023/QH15 của Quốc hội; song cần khả thi, có trọng tâm, không dàn trải; tránh lợi dụng chính sách gây thất thoát, lãng phí.
Cùng với đó, các chính sách đặc thù cho TP. HCM phải thực sự mang tính lan tỏa, tác động sâu rộng không chỉ đối với Thành phố mà cần mang lại hiệu ứng tích cực đối với vùng miền và đất nước, giảm tối đa tác động tiêu cực đến vai trò chủ đạo của NSTW.
Vì vậy, Ủy ban Tài chính – Ngân sách cũng yêu cầu, đi đôi với tăng cường phân cấp, phân quyền, cần đề cao trách nhiệm; song cũng rất cần một cơ chế bảo vệ, khuyến khích người nhiệt huyết, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.
Với các nguyên tắc trên, Ủy ban Tài chính – Ngân sách đề nghị Chính phủ làm rõ phạm vi chính sách như trong Dự thảo thì đã đủ để tháo gỡ vướng mắc về thể chế đang cản trở tiến trình phát triển hay chưa?
Xét về số lượng chính sách là tương đối rộng, do vậy, Ủy ban cho rằng cần có sự lựa chọn, có trọng tâm, tránh dàn trải để mỗi chính sách đều có cơ hội đi vào cuộc sống. Đồng thời, cần chú trọng hơn nữa những chính sách thực sự đột phá, tạo bước chuyển mới trong khai thác tiềm năng theo đúng Nghị quyết 31; tránh nhiều về số lượng nhưng hạn chế về sức nặng.
Về tính bao quát, hợp lý của chính sách, Ủy ban cho rằng, Dự thảo tập trung nhiều vào chính sách chi ngân sách. Tuy nhiên, các chính sách thu ngân sách (như thuế, phí…) còn khá mỏng, trong khi Thành phố có đặc thù, lợi thế rất lớn trong khai thác nguồn thu.
“Vì vậy, về lâu dài, đề nghị nghiên cứu, có chính sách thu khả thi, góp phần cân đối nguồn lực cho những chính sách chi ngân sách”, Ủy ban Tài chính – Ngân sách kiến nghị.
Ngoài ra, Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội cũng đề nghị rà soát lại các chính sách có tác động trực tiếp đến NSTW như các đề xuất miễn, giảm thuế để phù hợp với bối cảnh hiện nay, nhất là khi chuẩn bị áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu.
“Mặc dù rất cần một cơ chế ưu đãi so với các địa phương khác, cần thu hút nhân tài, lao động chất lượng cao, song tránh tạo chênh lệch quá lớn về thu nhập giữa người lao động”, ông Mạnh giải trình.
Đặc biệt, Ủy ban Tài chính - Ngân sách cũng bày tỏ sự lo ngại, Dự thảo quy định theo hướng phân cấp, phân quyền mạnh mẽ; nhiều quyền hạn được giao cho các tổ chức, cá nhân, tuy nhiên, còn thiếu vắng các quy định về trách nhiệm; đề nghị bổ sung để bảo đảm đúng nguyên tắc quyền hạn đi đôi với trách nhiệm.
Liên quan đến đề xuất một số chính sách mới tương thích với các luật đang sửa đổi như Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản... Ủy ban làm rõ, nhiều nội dung ở các dự thảo này còn ý kiến khác nhau nên đề nghị Chính phủ bám sát để đảm bảo dù Nghị quyết này hoàn toàn có thể quy định khác với các luật đó, song vẫn phải bảo đảm khả thi, hợp lý...
