Đánh thuế thu nhập từ mua bán vàng: Mức bao nhiêu là hợp lý?

Đánh thuế giao dịch vàng là cần thiết

Tại Nghị quyết số 278/NQ-CP, Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính phối hợp với các cơ quan liên quan đưa thu nhập từ hoạt động giao dịch mua, bán vàng vào diện chịu thuế thu nhập cá nhân.

Biện pháp này được các chuyên gia đánh giá là cần thiết để minh bạch hóa thị trường, ngăn chặn tình trạng lướt sóng vàng miếng và đảm bảo công bằng giữa các nhà đầu tư cá nhân và doanh nghiệp.

Nhiều ý kiến cho rằng, việc đánh thuế với giao dịch vàng không chỉ là vấn đề tài chính mà còn là công cụ điều tiết thị trường. Trong bối cảnh giá vàng biến động mạnh, nhiều nhà đầu tư cá nhân tham gia đầu cơ, lướt sóng, tạo ra sự biến động bất thường, ảnh hưởng đến ổn định kinh tế vĩ mô.

Đánh thuế vàng không chỉ giảm nhu cầu về vàng của người dân và các nhà đầu tư, ngăn chặn đầu cơ và thao túng giá vàng, tạo điều kiện cho ngân sách Nhà nước có thêm nguồn thu mà còn là sự công bằng giữa các kênh đầu tư vàng - chứng khoán - bất động sản, là phương sách để chống "vàng hóa" nền kinh tế.

PGS-TS Nguyễn Hữu Huân, Trường ĐH Kinh tế TP HCM đánh giá vàng không chỉ là kênh tích trữ mà còn là công cụ đầu cơ phổ biến. Việc đưa công cụ thuế vào quản lý các hoạt động mua bán vàng, tương tự như cách áp dụng cho chứng khoán hay bất động sản, sẽ giúp thị trường vận hành lành mạnh hơn, hạn chế tình trạng đầu cơ tạo sóng.

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn - Giám đốc Hãng luật TGS - chỉ ra rằng, hiện pháp luật chưa định nghĩa rõ cá nhân kinh doanh vàng miếng, dẫn đến khó xác định nghĩa vụ thuế đối với những người thường xuyên mua bán vàng để kiếm lời. Việc áp thuế thu nhập cá nhân sẽ giúp lấp khoảng trống pháp lý, hạn chế tình trạng lướt sóng vàng, đảm bảo sự công bằng với các doanh nghiệp kinh doanh vàng miếng và các nhà đầu tư tuân thủ pháp luật.

Theo nhiều chuyên gia, việc đánh thuế thu nhập cá nhân với giao dịch mua bán vàng là cần thiết nhằm hạn chế đầu cơ, nhưng cần phải phân biệt thế nào là đầu cơ và thế nào là tích lũy nhằm tránh gây ảnh hưởng những người mua vàng 'làm của' để dành cho những việc quan trọng.

Theo luật sư Trần Xoa - Giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang - Chính phủ yêu cầu đánh thuế thu nhập cá nhân với giao dịch mua bán vàng để hạn chế đầu cơ, nên phải căn cứ vào tiêu chí này để xây dựng chính sách, đặc biệt phải phân biệt được thế nào là đầu cơ, thế nào là tích lũy.

TS. Nguyễn Ngọc Tú, Trường Đại học Kinh doanh và công nghệ Hà Nội, chỉ ra rằng chính sách cũng cần tính đến các trường hợp đặc thù như bán vàng để chữa bệnh, lo việc gia đình hoặc vàng được tích trữ từ nhiều năm, thậm chí từ thừa kế. Đây không phải hoạt động kinh doanh nên không nên áp thuế. Vì thế, cần có cơ chế phân biệt rõ giữa giao dịch đầu cơ và nhu cầu dân sinh.

TS. Châu Đình Linh, Đại học Ngân hàng TP.HCM, cho rằng Chính phủ và các cơ quan liên quan nên cân nhắc kỹ, nhiều chiều, trong đó cần xét đến yếu tố loại trừ cho những trường hợp đã có thói quen tích lũy lâu nay, tránh gây sốc và công bằng với những tài sản khác.

Với vàng đã lưu thông nhiều năm, thiếu dữ liệu gốc để xác định giá mua, việc đánh thuế gần như bất khả thi. Bà Nguyễn Thị Phượng, nguyên Phó Tổng giám đốc Agribank kiến nghị những giao dịch này cần được miễn, tránh tình trạng áp dụng cứng nhắc.

Cần cân nhắc cách tính thuế

Theo nhiều chuyên gia, do phần lớn giao dịch vàng trong quá khứ không có hóa đơn hợp lệ nên việc tính thuế thu nhập cá nhân dựa trên chênh lệch giá mua - bán là không khả thi. Vì vậy, cơ quan chức năng nên cân nhắc áp dụng mức thuế thu nhập cá nhân cố định 1,5% trên giá trị bán ra để thuận tiện trong quản lý thuế.

Chuyên gia thuế Nguyễn Ngọc Tú đề xuất bước đầu có thể áp dụng mức thuế 1-1,5%/giao dịch.

Ví dụ, bán một lượng vàng giá 128 triệu đồng, nếu thuế suất 1,5% thì số thuế phải nộp khoảng 1,9 triệu đồng.

Theo phân tích của ông Tú, cách tính này buộc người mua bán vàng phải cân nhắc kỹ trước khi giao dịch. Nếu mua vào 131 triệu đồng, hôm sau cần tiền bán gấp chỉ còn 128 triệu đồng, đã lỗ 3 triệu. Cộng thêm thuế 1,5%, tổng lỗ khoảng 5 triệu đồng.

“Khi đó, động cơ đầu cơ ngắn hạn sẽ giảm bớt, thị trường bớt căng thẳng về cung cầu, giá cũng sẽ bình ổn”, ông Tú nhận định.

Ngoài mức thuế suất, vị chuyên gia cho rằng cần quy định ngưỡng áp dụng để tránh phát sinh chi phí quản lý không cần thiết.

Theo ông Tú, không nên thu với giao dịch quá nhỏ mà nên áp dụng từ một lượng vàng trở lên. Ai bán vài chỉ thì thôi, không thu thuế.

Ở góc độ thời gian áp dụng, theo ông Tú, việc này "càng sớm càng tốt, ngay trong năm nay", nhằm nhanh chóng ổn định thị trường vàng, kéo giảm chênh lệch giữa giá vàng trong nước và giá vàng thế giới, hạn chế tối đa việc đầu cơ vàng.

PGS.TS Ngô Trí Long, nhìn nhận bản chất của thuế thu nhập cá nhân là đánh trên lợi nhuận. Nhưng có nhiều lượng vàng mua từ trước đó rất lâu, không có hóa đơn, chứng từ chứng minh giá mua. Vì thế, không thể biết được lợi nhuận để tính thuế.

Trường hợp có giá mua, giá bán nhưng mức độ trượt giá hàng năm sẽ được tính như thế nào để ra lợi nhuận là vấn đề không đơn giản.

Ông Long gợi ý nên đánh thuế trên giá bán và theo thời gian năm giữ vàng, như bán ngay trong một thời gian ngắn 1 - 2 năm, thuế sẽ cao hơn là mua cách đó 3 - 5 năm.

Theo ông Nguyễn Quang Huy, Trường ĐH Nguyễn Trãi, cần xem xét yếu tố thời gian nắm giữ. Có thể xem xét miễn hoặc giảm thuế đối với trường hợp giữ vàng dài hạn, có thể từ 3 năm trở lên. Cách tiếp cận này sẽ khuyến khích tích trữ ổn định, hạn chế giao dịch lướt sóng ngắn hạn.

Trái lại, những cá nhân hoặc tổ chức giao dịch thường xuyên, quy mô lớn, mang tính chất kinh doanh, cần có khung thuế phù hợp theo diện thu nhập từ hoạt động kinh doanh.

Theo Tổng giám đốc Công ty Tư vấn Thuế Trọng Tín Nguyễn Văn Được, cần chú trọng đến việc xác định lợi nhuận từ giao dịch vàng để tránh tình trạng “thuế chồng thuế”. Cơ chế tính thuế nên dựa trên giá mua, bán thực tế, thời điểm giao dịch và chi phí liên quan. Phương pháp này vừa minh bạch, vừa giảm gánh nặng hành chính cho người dân, đồng thời hạn chế cơ hội trốn thuế.

Song song với câu chuyện thuế, để ổn định thị trường vàng, cơ quan quản lý cần triển khai đồng bộ nhiều biện pháp.

Trước hết, các ngân hàng và doanh nghiệp kinh doanh vàng miếng phải ghi nhận đầy đủ các giao dịch và phối hợp chặt chẽ với cơ quan thuế nhằm kiểm soát thị trường. Việc xây dựng một sàn giao dịch vàng tài khoản sẽ là chìa khóa để triển khai hiệu quả thuế giao dịch.

Ngoài ra, công tác kiểm tra, thanh tra doanh nghiệp cần được thực hiện thường xuyên để đảm bảo tính minh bạch, công bằng trên thị trường vàng.