Chất vấn Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng về vấn đề PPP, đại biểu Phạm Thuý Chinh (đoàn Hà Giang) cho rằng việc nâng tỷ lệ vốn góp của nhà nước so với quy định hiện hành là chưa đủ để tăng sức hấp dẫn đối với các dự án PPP giao thông, thậm chí có thể trở thành một hình thái mới về đầu tư công.
“Vấn đề các nhà đầu tư trăn trở nhất hiện nay chính là việc thực hiện các cam kết, nghĩa vụ hợp đồng được quy định trong Luật PPP và hợp đồng ký kết, đặc biệt là cơ chế chia sẻ rủi ro về doanh thu. Bên cạnh đó, các bên liên quan tại các dự án PPP cần chú trọng tới cả vòng đời dự án, trong đó có công tác vận hành, bảo trì, thu phí hoàn vốn… tránh tình trạng chỉ tập trung vào giai đoạn xây dựng”, bà Chinh đặt vấn đề.
Phản hồi ý kiến của bà Chinh, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng nói việc nâng tỷ lệ vốn góp của nhà nước không phải là yếu tố quyết định đến sức hấp dẫn của các dự án PPP hạ tầng giao thông.
Theo ông, hiện nhiều nước không quy định về trần vốn góp, tỷ lệ vốn góp của mhà nước. Điều này cho phép nhà nước có thể tham gia tới 70% - 80% tổng mức đầu tư đối với dự án vùng sâu, vùng xa có lưu lượng phương tiện thấp. Ngược lại cũng có dự án lưu lượng phương tiện cao, tỷ lệ vốn góp nhà nước chỉ dao động 20% - 30%.
“Vấn đề là cần phải thay đổi tư duy, cách tiếp cận mới. Trong thời gian tới, bên cạnh việc áp dụng các hình thức đầu tư PPP mới như nhượng quyền, đấu giá quyền thu phí, Bộ Giao thông Vận tải sẽ tổ chức các đợt xúc tiến đầu tư thực chất, nhằm đưa dự án tới nhà đầu tư thay vì thụ động chờ đợi”, ông Thắng cho biết.
Theo ông Thắng, trong thời gian vừa qua, ngành giao thông vận tải đã triển khai được 70 dự án BOT nhưng hiện có khá nhiều dự án đang gặp khó khăn, vướng mắc, ảnh hưởng tới phương án tài chính như: chưa được tăng phí theo lộ trình, thậm chí có dự án chưa được thu phí. Các tồn tại, vướng mắc nói trên vì nhiều lý do chậm được xử lý, làm ảnh hưởng tới niềm tin của nhà đầu tư.
“Trong khi đó, đằng sau các nhà đầu tư là các ngân hàng, tổ chức tín dụng, điều này cũng khiến việc tiếp cận nguồn vốn cho các dự án PPP trong thời gian vừa qua gặp nhiều khó khăn”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng thông tin.
Trước đó, trong phiên chất vấn chiều qua, lý giải về việc thu hút đầu tư PPP chưa được như kỳ vọng, ông Thắng cho rằng nguyên nhân thứ nhất là tình hình kinh tế trong nước cũng như quốc tế rất khó khăn, do vậy sức khỏe của nhiều doanh nghiệp đi xuống.
Thứ hai, đầu tư PPP trong lĩnh vực hạ tầng giao thông đem lại lợi nhuận không cao, trong khi có rất nhiều lĩnh vực doanh nghiệp có thể lựa chọn, cân đối.
Thứ ba, có nhiều vấn đề rủi ro có thể xảy ra liên quan đến hiệu quả các dự án. Hiện nay, các nhà đầu tư thu hồi vốn trên cơ sở lưu lượng xe. Cả nước có khoảng 5,2 triệu xe ô tô, trong đó lại phân bố không đồng đều, chủ yếu ở Hà Nội, TP. HCM và một số tỉnh, cho nên đây cũng là một yếu tố bất lợi đối với nhà đầu tư.
Thứ tư, từ trước đến nay, quy định liên quan đến tỷ lệ vốn nhà nước tham gia các dự án PPP cho hạ tầng giao thông cũng chưa được hấp dẫn, tối đa là nhà nước hỗ trợ 50%. Ở nhiều dự án, chi phí dành cho giải phóng mặt bằng rất lớn, chính vì thế phần vốn nhà nước thực chất hỗ trợ cho doanh nghiệp không được nhiều và đây cũng là một bất lợi.
Ngoài ra còn có một số vấn đề liên quan đến cơ chế, chính sách thu hút mà Chính phủ cũng phải nhìn nhận và điều chỉnh.
“Tôi ví dụ như tại sao chúng ta không có các nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào các dự án PPP? Vì đối với họ, việc tham gia vào dự án PPP là một hình thức nhà nước vay doanh nghiệp để làm. Chính vì thế họ đòi hỏi 2 thứ, một là phải có bảo lãnh về doanh thu của Chính phủ và hai là đối với các nhà đầu tư nước ngoài, chúng ta phải đảm bảo việc chuyển đổi ngoại tệ khi người ta thu hồi vốn”, Bộ trưởng thông tin.
Để giải quyết dứt điểm những vướng mắc, bất cập về trạm thu phí dự án BOT, đại biểu Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai) đề nghị Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải cho biết thời gian cụ thể để hoàn thành.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, việc này Bộ đã triển khai từ lâu nhưng nhiều vấn đề phức tạp chưa thể tháo gỡ. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã yêu cầu Chính phủ, Bộ Giao thông Vận tải làm rõ bên cạnh 8 dự án của trung ương thì cấp địa phương còn bao nhiêu dự án BOT gặp vướng mắc tương tự. Hiện chưa quyết định được nguồn vốn để xử lý 8 dự án này, từ tăng thu hay đầu tư công trung hạn.
Cả 8 dự án được triển khai trước khi Luật PPP có hiệu lực. Các dự án không chỉ liên quan nhà đầu tư mà còn cả ngân hàng. Ngân hàng yêu cầu nhà đầu tư hi sinh lợi nhuận, nhưng nhà đầu tư lại mong muốn ngân hàng hi sinh lãi suất để bảo toàn và thu hồi vốn.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng thông tin, vừa qua, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà đã làm việc với Bộ, dự kiến sẽ báo cáo nội dung này với Chính phủ trước 15/11, trình Quốc hội tháo gỡ cho 8 dự án BOT này. Bộ đề nghị có 5 dự án nhà nước mua lại và 3 dự án nhà nước hỗ trợ.
Chưa thực sự đồng tình với cách tiếp cận nói trên, đại biểu Nguyễn Quang Huân (đoàn Đồng Nai) cho rằng, khi đầu tư các dự án BOT, nhà đầu tư đã phải huy động rất lớn và chỉ có trông đợi vào thu phí để hoàn vốn nhưng khi đàm phán xử lý vướng mắc, các cơ quan nhà nước lại yêu cầu nhà đầu tư cắt giảm lợi nhuận, điều này sẽ gây thêm khó khăn cho doanh nghiệp.
“Khi chim sẻ đã hoang mang thì đại bàng cũng sẽ lo lắng. Bộ Giao thông Vận tải nên bỏ ngân sách của ngành trong các kỳ trung hạn để hỗ trợ cho các dự án theo lộ trình đã được công bố cam kết để tạo niềm tin cho nhà đầu tư”, đại biểu Nguyễn Quang Huân hiến kế.
Tuy nhiên theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, quá trình đàm phán được thực hiện trên nguyên tắc lợi nhuận hài hoà, khó khăn chia sẻ, đồng thuận không áp đặt nhà đầu tư.
“Các bên đang khẩn trương hoàn tất quá trình xây dựng phương án tối ưu để sớm xử lý dứt điểm 8 dự án BOT gặp khó khăn”, ông Thắng nói.
