EU dựng nhiều rào cản: Cách duy nhất để hàng Việt vào thị trường lớn

Xuất khẩu sang EU tăng trưởng mạnh

Theo thống kê từ số liệu Hải quan Việt Nam, sau 4 năm Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – Liên minh châu Âu (EVFTA) có hiệu lực (từ 8/2020), EU hiện là đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam.

Với kim ngạch xuất khẩu 4 năm ước tính đạt hơn 200 tỷ USD, tăng trưởng từ 12% đến 15%. Riêng tháng 7/2024, Việt Nam xuất siêu sang EU ước đạt hơn 20,2 tỷ USD, tăng 19,4% so với cùng kỳ năm 2023. Kim ngạch xuất khẩu tăng khoảng 16,8%; nhập khẩu tăng khoảng 10 %. EU nằm trong top 6 thị trường xuất, nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam.

Khảo sát của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) cũng cho thấy, EVFTA đã thúc đẩy đáng kể xuất khẩu của Việt Nam sang châu Âu, tăng vọt từ 35 tỷ euro vào năm 2019 lên tới hơn 48 tỷ euro vào năm 2023. Hầu hết kim ngạch nhập khẩu từ Việt Nam của các nước EU đều tăng từ 2021.

Sự tăng trưởng được thể hiện rõ trong các lĩnh vực, như: điện tử, dệt may, giày dép, nông nghiệp và hải sản theo lộ trình cắt giảm thuế quan khi FTA này có hiệu lực.

Nhiều quy định mới

Tuy nhiên, ông Nguyễn Thành Hưng, chuyên gia kinh tế cao cấp, nguyên Tổ trưởng Tổ giúp việc Ban chỉ đạo quốc gia về Hội nhập quốc tế bày tỏ quan ngại, những điều chỉnh, quy định mới đây của EU ban hành đã, đang và sẽ tác động tới xuất khẩu của Việt Nam.

Đơn cử, ngày 13/05/2024 EU ban hành quy định quy trình mới về nhập khẩu hàng hóa từ nước ngoài. Theo đó, từ ngày 3/6/2024 tất cả doanh nghiệp có liên quan tới hàng hoá xuất khẩu từ Việt Nam vào EU đều phải khai báo dữ liệu trước khi hàng đến vào Hệ thống kiểm soát hàng hóa nhập khẩu (ICS2).

Đáng chú ý, tuân thủ hệ thống ICS2 là bắt buộc đối với tất cả các lô hàng quá cảnh qua bất kỳ quốc gia EU nào ngay cả khi điểm đến cuối cùng không phải là một phần của EU. Ví dụ với các lô hàng từ châu Á đến Vương quốc Anh quá cảnh qua một quốc gia thành viên EU.

Các hãng vận tải đường biển, đường thủy nội địa, đường bộ và đường sắt cũng cần cung cấp dữ liệu về hàng hóa được gửi đến hoặc qua EU trước khi hàng đến.

“Nếu các bên giao dịch chưa chuẩn bị sẵn sàng và không cung cấp dữ liệu theo yêu cầu của ICS2, hàng hóa của họ sẽ bị dừng ở biên giới EU và không được cơ quan Hải quan thông quan”, ông Hưng cảnh báo.

Doanh nghiệp Việt Nam nếu không nắm được các quy định này có khả năng phải hứng chịu hậu quả nghiêm trọng như: Các containers và lô hàng sẽ bị dừng tại biên giới với EU; hàng hoá sẽ không được thông quan bởi hải quan EU; hoặc các tờ khai không đầy đủ hoặc bị từ chối hoặc sẽ bị cấm vận vì không tuân thủ quy định của EU.

Các mặt hàng bị ảnh hưởng bởi quy định này gồm gia súc, cacao, cà phê, dầu cọ, cao su, đậu nành, gỗ và một số sản phẩm có nguồn gốc liên quan. Doanh nghiệp đưa các mặt hàng này vào thị trường EU và Bắc Âu phải chứng minh rằng các sản phẩm không có nguồn gốc từ đất rừng bị phá gần đây hoặc góp phần làm suy thoái rừng.

Ngoài ra, một trong những vấn đề mới và được quan tâm nhất hiện nay đối với hàng hóa xuất khẩu vào EU là Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) mà EU thí điểm áp dụng giai đoạn chuyển tiếp từ ngày 1/10/2024 và thực hiện đầy đủ từ năm 2026. EU đang triển khai kế hoạch nhằm đạt được mục tiêu trở thành lục địa trung hòa khí carbon vào năm 2050.

Cần xuất khẩu chính ngạch sang EU

Để đẩy mạnh xuất khẩu sang EU, ông Minh Lăng khuyến nghị doanh nghiệp chọn con đường chính ngạch nhằm nâng cao uy tín của doanh nghiệp và hàng hóa Việt Nam với tính pháp lý rõ ràng, rủi ro thấp hơn và có thể tiếp cận được nhiều thị trường lớn.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần nghiên cứu, xác định thị trường mục tiêu, tiêu chuẩn, quy định của thị trường từ đó xây dựng kế hoạch cụ thể. Chọn tiêu chuẩn phù hợp với sản phẩm và thị trường mục tiêu (ISO 9001, HACCP,...) từ đó xây dựng hệ thống quản lý chất lượng, đào tạo nhân viên, cải tiến công nghệ.

Ông Đinh Sỹ Minh Lăng, Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ, Bộ Công thương nhận định, xuất khẩu chính ngạch mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp hơn là xuất khẩu không chính ngạch.

Bởi lẽ, xuất khẩu chính ngạch thì chất lượng hàng hóa được kiểm soát chặt chẽ, đảm bảo chất lượng; nâng cao uy tín của doanh nghiệp và hàng hóa Việt Nam; rủi ro thấp hơn, pháp lý rõ ràng; hàng hóa tiếp cận được nhiều thị trường lớn, đặc biệt là các thị trường khó tính; nhận được nhiều hỗ trợ từ nhà nước về chính sách, vốn; góp phần vào sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và nền kinh tế.

Vì thế, theo ông Đinh Sỹ Minh Lăng, doanh nghiệp muốn xuất khẩu chính ngạch sang thị trường châu Âu, trước tiên cần đầu tư nghiên cứu thị trường, xác định thị trường mục tiêu, các tiêu chuẩn, quy định của thị trường đó; đánh giá năng lực hiện tại của doanh nghiệp và lập kế hoạch để thực hiện với nguồn lực cần thiết, thời gian thực hiện, chi phí dự kiến.

Lựa chọn tiêu chuẩn phù hợp với sản phẩm và thị trường mục tiêu (ISO 9001, HACCP,...); xây dựng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn đã chọn, đào tạo nhân viên… để đảm bảo quản lý chất lượng sản phẩm ổn định, đáp ứng các yêu cầu của thị trường quốc tế.

Xây dựng mối quan hệ với nhà cung cấp uy tín, xây dựng hợp đồng rõ ràng, đảm bảo nguồn cung cấp nguyên liệu ổn định, chất lượng. Chú trọng nâng cao chất lượng sản phẩm thông qua cải tiến công nghệ, nâng cao kỹ năng nhân viên, kiểm soát chất lượng chặt chẽ để sản xuất ra sản phẩm có chất lượng cao, đáp ứng được yêu cầu khắt khe của thị trường xuất khẩu.

Thường xuyên cập nhật thông tin, quy định thủ tục, đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật, tránh các rủi ro pháp lý, đảm bảo hàng hóa được thông quan thuận lợi.

Đầu tư xây dựng hình ảnh thương hiệu, tham gia các hội chợ triển lãm, nâng cao nhận biết về thương hiệu, tìm kiếm khách hàng mới. Liên kết với các tổ chức hỗ trợ thông qua tham gia hiệp hội ngành hàng, tìm kiếm sự hỗ trợ của các tổ chức tư vấn để nhận được hỗ trợ về thông tin, thị trường và các chính sách hỗ trợ của nhà nước.

Tích cực tìm kiếm khách hàng tiềm năng, ký kết hợp đồng, thực hiện quá trình xuất khẩu chính ngạch, tạo ra doanh thu và lợi nhuận bền vững.