'Hồ sơ' hệ thống đường ống dầu mỏ và khí đốt của Nga

Theo Phó Thủ tướng Nga Alexander Novak, trong năm 2024, xuất khẩu khí đốt của Nga sang châu Âu đã tăng gần 20% so với cùng kỳ năm 2023, đạt gần 50 tỷ mét khối, đưa nước này trở thành nguồn cung cấp khí đốt lớn thứ 2 cho EU, vượt Mỹ và chỉ sau Nauy.

Con số này bao gồm cả khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) và khí đốt qua đường ống. Ông nhấn mạnh rằng xét về cả lợi ích kinh tế và giá thành, khí đốt Nga có sức cạnh tranh cao và là yếu tố quan trọng giúp Nga duy trì vị trí chiến lược trên thị trường năng lượng châu Âu.

Đóng vai trò quyết định trong việc đưa tài nguyên dầu khí thành sức mạnh kinh tế, kinh trị của Nga chính là hệ thống đường ống khổng lồ trị giá hàng chục tỷ USD vươn khắp tới Châu Âu, qua Châu Á. Đây không chỉ là những công trình khổng lồ, phức tạp về kỹ thuật, đòi hỏi được bảo vệ an toàn cao mà mỗi mỗi đường ống đều mang những sứ mệnh chiến lược, ảnh hưởng đến sự phát triển của nước Nga và mối quan hệ với khu vực nó hướng tới.

Hệ thống đường ống khí đốt của Nga ở châu Âu

Điển các hệ thống các đường ống dầu mỏ và khí đốt chính của Nga

Nord Stream 1: Nord Stream 1 là đường ống dẫn khí chạy từ Vyborg (Nga) đến Greifswald (Đức) qua Biển Baltic, với chiều dài 1.224 km và công suất 55 tỷ m³ khí/năm. Đây từng là tuyến dẫn khí quan trọng nhất của Nga đến châu Âu, đảm bảo cung cấp năng lượng trực tiếp cho Đức và nhiều nước EU khác.

Về mặt chiến lược, Nord Stream 1 giảm sự phụ thuộc vào các tuyến trung chuyển qua Ukraine. Tuy nhiên, tuyến này đã ngừng hoạt động vào năm 2022 do căng thẳng Nga-EU và sự cố rò rỉ.

Trước khi ngừng hoạt động, Nord Stream 1 vận chuyển 55 tỷ m³ khí đốt mỗi năm, chiếm gần 35% tổng lượng khí đốt Nga xuất khẩu sang châu Âu. Hiện tại, tuyến này không có kế hoạch khôi phục hoạt động do các vấn đề pháp lý, chính trị và hạ tầng bị phá hủy.

Nord Stream 2: Nord Stream 2 được xây dựng song song với Nord Stream 1, nối từ Ust-Luga (Nga) đến Greifswald (Đức). Với chiều dài 1.234 km và công suất 55 tỷ m³ khí/năm, tuyến này được kỳ vọng tăng gấp đôi lượng khí đốt trực tiếp sang châu Âu. Tuy nhiên, dự án đã bị đình chỉ năm 2022 do các lệnh trừng phạt và căng thẳng chính trị.

Nord Stream 2 chưa được đưa vào vận hành. Đến nay, Nga chưa công bố kế hoạch thay thế Nord Stream 2, thay vào đó chuyển trọng tâm sang các dự án tại châu Á.

Ukrainian Transit: Hệ thống trung chuyển qua Ukraine là tuyến đường ống truyền thống, chạy từ Nga qua Ukraine đến nhiều nước châu Âu. Với công suất trên 120 tỷ m³ khí/năm, đây là tuyến xương sống trong xuất khẩu khí đốt của Nga suốt nhiều thập kỷ.

Tuy nhiên, tuyến này cũng đã ngừng hoạt động sau khi thỏa thuận quá cảnh giữa Nga và Ukraine hết hạn năm 2025, gây ảnh hưởng lớn đến EU.

Trước đó, vai trò của tuyến này cũng đã giảm dần xuống 40-50 tỷ m³/năm do sự xuất hiện của các tuyến thay thế như Nord Stream và TurkStream và xung đột chính trị. Nga có kế hoạch giảm dần phụ thuộc vào tuyến này và đẩy mạnh các dự án khác như TurkStream và Power of Siberia.

Power of Siberia 1: Là đường ống xuất khẩu khí đốt từ Yakutia và Irkutsk (Siberia) đến Trung Quốc. Đường ống dài 2.200 km, với công suất 38 tỷ m³ khí/năm, được xây dựng trong khuôn khổ thỏa thuận dài hạn giữa Nga và Trung Quốc. Đây là biểu tượng của chiến lược chuyển hướng sang thị trường châu Á, đặc biệt trong bối cảnh Nga bị hạn chế ở châu Âu.

Tuyến này vận chuyển 15 - 20 tỷ m³ khí đốt mỗi năm sang Trung Quốc và dự kiến đạt công suất tối đa 38 tỷ m³/năm vào năm 2025. Nga tiếp tục mở rộng năng lực vận chuyển và đàm phán tăng khối lượng cung cấp khí đốt sang Trung Quốc qua các hợp đồng mới dài hạn.

Power of Siberia 2: Power of Siberia 2 là dự án đường ống đang xây dựng, dự kiến kéo dài hơn 6.000 km từ Tây Siberia qua Mông Cổ đến Trung Quốc, với công suất 50 tỷ m³ khí/năm. Tuyến này sẽ kết nối trực tiếp khí đốt từ Tây Siberia sang Trung Quốc, phục vụ chiến lược chuyển hướng toàn diện sang thị trường châu Á.

Hiện tại, tuyến này vẫn đang trong giai đoạn xây dựng, dự kiến hoàn thành vào năm 2030. Sau khi hoàn thành, tuyến này sẽ tăng đáng kể khả năng cung cấp khí đốt sang Trung Quốc, giảm phụ thuộc vào châu Âu.

Altai Pipeline: Còn được gọi là Western Route, là dự án đường ống dự kiến kết nối Tây Siberia với biên giới Nga - Trung Quốc. Công suất của tuyến này được dự đoán đạt khoảng 30-50 tỷ m³ khí/năm, tuy nhiên hiện tại dự án vẫn đang trong giai đoạn đàm phán.

Nga đang xem xét xây dựng tuyến này như một kênh vận chuyển bổ sung sang Trung Quốc. Tiến độ phụ thuộc vào các thỏa thuận thương mại và sự hợp tác chiến lược giữa hai nước.

Yamal – Europe Pipeline nối từ Tây Siberia qua Belarus và Ba Lan đến Đức, với chiều dài 4.107 km và công suất 33 tỷ m³ khí/năm. Đây là tuyến quan trọng trong việc cung cấp khí đốt cho Tây Âu. nhưng vai trò đã giảm sút do các lệnh trừng phạt và căng thẳng địa chính trị.

Trước đây, tuyến này vận chuyển ổn định nhưng hiện nay công suất khai thác giảm đáng kể. Nga đang dần thay thế tuyến này bằng các dự án khác, như Power of Siberia và TurkStream.

TurkStream là đường ống nối từ Anapa (Nga) qua Biển Đen đến Thổ Nhĩ Kỳ, dài 930 km, với công suất 31,5 tỷ m³ khí/năm. Đây là bước tiến quan trọng trong quan hệ Nga -Thổ Nhĩ Kỳ, đồng thời cung cấp khí đốt cho Nam Âu mà không cần đi qua Ukraine.

Hiện tại, Nga có kế hoạch tăng cường hợp tác với Thổ Nhĩ Kỳ và mở rộng khả năng vận chuyển khí đốt sang các khu vực lân cận. Dự án trung tâm khí đốt tại Istanbul, dự kiến hoàn thành vào năm 2025, là một bước đi chiến lược giúp Thổ Nhĩ Kỳ và Nga giảm sự phụ thuộc vào thị trường phương Tây.

Blue Stream là đường ống nối Nga với Thổ Nhĩ Kỳ qua Biển Đen, với chiều dài 1.213 km và công suất 16 tỷ m³ khí/năm. Tuyến này phục vụ trực tiếp cho nhu cầu năng lượng của Thổ Nhĩ Kỳ.

Nga tiếp tục duy trì vai trò của tuyến này, củng cố mối quan hệ thương mại năng lượng với Thổ Nhĩ Kỳ và các quốc gia lân cận.

Druzhba Pipeline là một trong những đường ống dẫn dầu dài nhất thế giới, kéo dài hơn 4.000 km từ Samara (Nga) qua Belarus đến Đông Âu và Trung Âu, với công suất 1,2-1,4 triệu thùng/ngày.

Đường ống này chủ yếu vận chuyển dầu, nhưng một số đoạn được sử dụng để vận chuyển khí đốt.

Sakhalin - Khabarovsk - Vladivostok: Tuyến này kéo dài 1.800 km từ Sakhalin đến Vladivostok, với công suất 30 tỷ m³ khí/năm. Đây là tuyến quan trọng trong việc cung cấp khí đốt cho khu vực Viễn Đông và xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc.

Nga đang nâng cấp tuyến này để tăng khả năng vận chuyển và mở rộng thị trường xuất khẩu LNG sang Đông Nam Á.

Trans - Balkan Pipeline kết nối Nga qua Ukraine, Romania, Bulgaria đến Thổ Nhĩ Kỳ, với công suất khoảng 17-18 tỷ m³ khí/năm. Tuy nhiên, tuyến này đã giảm đáng kể vai trò do sự thay thế bởi TurkStream.

Hiện nay, Nga tập trung vận hành TurkStream và các tuyến khác, đồng thời giảm dần sự phụ thuộc vào các tuyến trung chuyển qua Ukraine.

Nga chuyển hướng tăng cường xuất khẩu khí đốt sang Trung Quốc và các thị trường châu Á

Hiện tại, bên cạnh việc gia tăng nguồn cung cho châu Âu, Nga cũng đang đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường châu Á như Trung Quốc và Ấn Độ để giảm phụ thuộc vào châu Âu.

Power of Siberia 1 nối từ Yakutia (Nga) đến tỉnh Hắc Long Giang (Trung Quốc) là tuyến đường chính cung cấp khí đốt cho Trung Quốc, giảm phụ thuộc vào thị trường châu Âu.

Trong khi Power of Siberia 2 là dự án quan trọng trong chiến lược năng lượng của Nga nhằm mở rộng quan hệ với Trung Quốc, nối từ Tây Siberia (Nga) qua Mông Cổ đến Trung Quốc, dự kiến tăng cường đáng kể khả năng xuất khẩu khí đốt của Nga sang châu Á trong tương lai.

Hệ thống đường ống khí đốt của Nga đã và đang đóng vai trò trung tâm trong bàn cờ kinh tế - chính trị toàn cầu. Tuy nhiên, những thay đổi về địa chính trị và sự trỗi dậy của năng lượng thay thế đang tái định hình hệ thống đường ống này.