Mỹ và Trung Quốc đang trong cuộc chiến công nghệ cùng thua?

Cuộc chiến công nghệ vẫn gia tăng dù ai tiếp quản Nhà Trắng

Cuộc đua vào Nhà Trắng giữa cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump và Phó tổng thống Kamala Harris diễn ra vào thời điểm căng thẳng địa chính trị gia tăng trên nhiều mặt trận.

Theo các nhà phân tích, sự cạnh tranh công nghệ cao giữa Washington và Bắc Kinh dự kiến sẽ tiếp tục và thậm chí còn leo thang bất kể ai đắc cử tổng thống Mỹ.

Cựu tổng thống Donald Trump khoe rằng ông đã thu được "hàng tỷ USD" từ Trung Quốc thông qua thuế quan đối với nhiều loại hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, bao gồm cả các sản phẩm công nghệ cao, cho thấy mức thuế cao hơn có thể được áp dụng nếu ông thắng cử vào Nhà Trắng.

Trong khi đó, Phó tổng thống Kamala Harris đã hứa sẽ đảm bảo “nước Mỹ chứ không phải Trung Quốc sẽ giành chiến thắng trong cuộc cạnh tranh cho thế kỷ 21 và chúng ta sẽ củng cố chứ không từ bỏ vai trò lãnh đạo toàn cầu của mình”.

Các nhà phân tích cho biết cách tiếp cận của các ứng cử viên có thể khác nhau nhưng sự cạnh tranh công nghệ giữa Trung Quốc và Mỹ sẽ tiếp tục gây ảnh hưởng nặng nề đến bối cảnh kinh tế và địa chính trị quốc tế.

Trong nhiều năm, Mỹ đã thắt chặt việc chuyển giao công nghệ với Trung Quốc, từ chối tiếp cận thị trường các sản phẩm công nghệ của Trung Quốc và hạn chế các khoản đầu tư liên quan đến công nghệ theo cả hai hướng.

Khi ông Trump nắm quyền tại Nhà Trắng, hai "gã khổng lồ" thiết bị viễn thông Huawei và ZTE của Trung Quốc đã bị cấm vì bị cáo buộc có mối liên hệ với chính phủ và quân đội Trung Quốc.

Việc bán chip tiên tiến và thiết bị sản xuất chip cho Trung Quốc của Mỹ và các đồng minh cũng bị cấm vì lý do an ninh quốc gia.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tự chủ về công nghệ và phát triển các ngành công nghiệp trong nước trong tương lai, bao gồm AI và điện toán lượng tử, để duy trì vị thế của Trung Quốc trong cuộc đua công nghệ toàn cầu.

Các nhà phân tích dự đoán bà Harris sẽ tiếp tục theo đuổi cách tiếp cận "sân nhỏ, hàng rào cao" của Tổng thống Joe Biden đối với Trung Quốc nếu bà thắng cử vào tháng 11. Chiến lược này đặt ra những hạn chế nghiêm ngặt đối với một số công nghệ liên quan đến quân sự trong khi vẫn duy trì các hoạt động trao đổi kinh tế bình thường ở các lĩnh vực khác.

Nhưng các chất bán dẫn chịu sự kiểm soát xuất khẩu do được sử dụng trong các mô hình trí tuệ nhân tạo tiên tiến, vũ khí và hệ thống giám sát cũng được sử dụng trong xe tự hành, điện thoại kết nối 5G và các ứng dụng thương mại của AI.

Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden cũng đã cấm hàng trăm công ty Trung Quốc nhập khẩu hầu hết các sản phẩm có nguồn gốc từ Mỹ và các đồng minh, đồng thời áp dụng biện pháp sàng lọc đầu tư trong và ngoài nước nếu có sự tham gia của các công ty công nghệ.

Hạ viện Mỹ mới đây đã thông qua loạt đạo luật nhằm hạn chế ảnh hưởng của Trung Quốc bằng cách hạn chế quyền tiếp cận các công ty công nghệ sinh học có liên hệ với Trung Quốc, máy bay không người lái do Trung Quốc sản xuất và thậm chí cả các linh kiện xe điện của Trung Quốc.

Các dự luật mới nhất tuân theo Đạo luật Chip và Khoa học, được ban hành vào tháng 8/2022, dành riêng 53 tỷ USD để tài trợ cho sản xuất và nghiên cứu chất bán dẫn của Mỹ và được Nhà Trắng ca ngợi là "bảo vệ an ninh quốc gia" cũng như "đưa chuỗi cung ứng chất bán dẫn trở về nước".

Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden cũng đã gây sức ép với các đồng minh của Mỹ, bao gồm Hà Lan, Đức, Hàn Quốc và Nhật Bản, thắt chặt các hạn chế đối với khả năng tiếp cận công nghệ bán dẫn của Trung Quốc.

Gần đây, ông Trump đã kêu gọi áp thuế lên tới 20% đối với tất cả hàng nhập khẩu và 60% đối với hàng hóa Trung Quốc, khiến nhiều chuyên gia dự đoán rằng nếu ông Trump đắc cử nhiệm kỳ thứ hai, sẽ có nhiều sự đối đầu hơn giữa Mỹ với Bắc Kinh.

Trong năm 2018 và 2019, chính quyền ông Trump đã áp đặt bốn đợt thuế quan đối với khoảng 2/3 lượng hàng nhập khẩu của Mỹ từ Trung Quốc, sau khi một cuộc điều tra phát hiện ra các hoạt động của Trung Quốc liên quan đến chuyển giao công nghệ, sở hữu trí tuệ và đổi mới là "vô lý hoặc phân biệt đối xử và gây gánh nặng hoặc hạn chế thương mại Mỹ".

Cả hai cùng thua?

Bắc Kinh đã bơm gần 690 tỷ nhân dân tệ (97 tỷ USD) vào ngành công nghiệp chip kể từ năm 2014, trong nỗ lực có thể sản xuất hàng loạt chip tiên tiến của riêng mình và cũng đang theo đuổi mục tiêu có tiếng nói lớn hơn trong quản trị AI toàn cầu.

Trung Quốc cũng tăng cường nỗ lực thuyết phục nhiều nhà khoa học Trung Quốc hàng đầu ở nước ngoài trở về nước và đào tạo nhân tài trong nước cho các ngành công nghiệp công nghệ cao mới nổi.

Theo ông Richard Suttmeier, một nhà nghiên cứu tại Đại học Oregon chuyên nghiên cứu về khoa học và công nghệ trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Trung Quốc, “theo nhiều cách, tình hình hiện tại là tình huống cả hai nước đều thua”.

Ông cho biết: “Cam kết của Trung Quốc về mức độ tự chủ cao trong phát triển khoa học và công nghệ khiến nước này phần nào đi ngược lại với xu hướng toàn cầu”.

Theo cập nhật mới nhất từ Nature Index, 6 trong số 10 tổ chức trí tuệ nhân tạo mới nổi hàng đầu từ năm 2019 đến năm 2023 là ở Trung Quốc, nhưng chúng vẫn tương đối tách biệt khỏi các mạng lưới hợp tác toàn cầu do Mỹ dẫn đầu.

Chỉ số AI, được biên soạn bởi một phần của nhóm sở hữu tạp chí Nature của Anh, phát hiện ra rằng khả năng kết nối toàn cầu của Trung Quốc đang tụt hậu so với Mỹ, quốc gia nghiên cứu AI hàng đầu, cũng như Anh và Đức.

Theo ông Michael Frank, giám đốc điều hành và nhà sáng lập nền tảng thông tin kinh doanh Seldon Strategies, mối quan hệ Mỹ - Trung Quốc đã đạt đến trạng thái cân bằng mới và sẽ tồn tại trong một thời gian dài.

“Chiến thuật có thể thay đổi, nhưng chiến lược hạn chế chuyển giao công nghệ cho Trung Quốc của Mỹ và chiến lược đạt được khả năng tự chủ về công nghệ của Trung Quốc là không thay đổi”, ông Michael nhận định.

“Nhiều quốc gia cảnh giác khi bị buộc phải lựa chọn giữa Mỹ và Trung Quốc. Ngay cả khi các đối thủ cạnh tranh không đưa ra những yêu cầu đó một cách rõ ràng, các công ty toàn cầu sẽ phải đưa ra quyết định giữa hệ sinh thái nào để ưu tiên", ông Michael nhấn mạnh thêm.