Nợ xấu tăng nhanh, ngân hàng chờ 'đũa thần' từ Thông tư 02

Nợ xấu tăng nhanh

Bức tranh kinh doanh quý đầu năm 2024 của ngành ngân hàng đã lộ diện. Dù kinh tế khó khăn nhưng nhiều nhà băng vẫn đạt lợi nhuận tốt. Tuy vậy, nợ xấu vẫn là cơn đau đầu và trở thành một trong những thách thức lớn nhất của ngành ngân hàng trong năm nay.

Tổng số dư nợ xấu của 28 ngân hàng thương mại đã tăng 14,4% so với đầu năm, trái ngược với xu hướng giảm từng ghi nhận vào quý IV/2023. Tỷ lệ nợ xấu trung bình toàn hệ thống ngân hàng thương mại là 2,18%, tăng 0,2 điểm % so với cuối năm 2023.

Tỷ lệ nợ xấu tại nhiều ngân hàng đồng loạt tăng lên trên ngưỡng 3%, trong đó có những ngân hàng vượt 4%.

Điển hình, Ngân hàng TMCP Thịnh Vượng - VPBank đạt tỷ lệ nợ xấu tới 4,83% sau quý 1 năm nay. Còn tỷ lệ nợ xấu trong 3 tháng qua tại BaoVietBank là 4,4%, tổng nợ xấu là hơn 1.740 tỷ đồng.

ABBank có tỷ lệ nợ xấu lên tới 3,92% trong khi tăng trưởng tín dụng âm tới 19,34%.

Một loạt ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ chạm ngưỡng hoặc vượt 3% gồm: Ngân hàng TMCP Quốc tế - VIB (3,6%), Ngân hàng TMCP Bản Việt – BVB (3,9%), Ngân hàng TMCP Việt Nam Thương Tín - BVBank (3,1%); SHB (3%); Vietbank (3,1%)…

Đáng chú ý, từ ngân hàng duy trì tỷ lệ dưới 3%, Ngân hàng TMCP Hàng Hải Việt Nam (MSB), tỷ lệ nợ xấu tại nhà băng này đã chính thức vượt con số này tại 3,2% sau 3 tháng đầu năm 2024.

Xét về con số, Ngân hàng TMCP Quân Đội (MB) là nhà băng tăng nợ xấu nhiều nhất, tăng thêm 5.500 tỷ đồng nợ xấu chỉ trong vòng 3 tháng, tương đương tăng thêm 0,94 điểm %.

Theo dữ liệu ngành của WiChart, trong quý I/2024, số dư nợ xấu (nợ từ nhóm 3 đến nhóm 5) của ngành ngân hàng bất ngờ quay đầu tăng thêm 14% so với cuối năm 2023, lên 224.010 tỷ đồng.

Đây là mức nợ xấu cao kỷ lục của ngành ngân hàng, vượt qua mức đỉnh ghi nhận hồi quý III/2023.

So với cuối năm 2022, nợ xấu toàn ngành đã tăng tới 64%. Trong đó, nợ cần chú ý (nợ nhóm 2) tăng hơn 10% so với cuối năm 2023, lên 215.832 tỷ đồng.

Công ty Chứng khoán ACBS trong báo cáo phân tích mới công bố cho hay, nợ xấu đang gia tăng và áp lực dự phòng lớn với các ngân hàng. Nợ xấu, nợ nhóm 2 và nợ tái cơ cấu đều có xu hướng tăng lên trong quý I/2024. Xét về tổng thì tỷ lệ này thấp hơn giai đoạn quý II-III/2020 là giai đoạn dịch Covid-19. Nhưng xét riêng lẻ thì tỷ lệ nợ xấu (nhóm 3-5) và nợ nhóm 2 lại đang tăng lên đáng kể, cho thấy là một lớp nợ xấu mới đang có dấu hiệu hình thành.

Đáng chú ý, trong giai đoạn quý II/2020, quý II/2021 và quý III/2021, quý I/2023, nợ tái cơ cấu giảm dần theo thời gian. Nhưng từ quý II/2023 tới nay, nợ tái cơ cấu đang có xu hướng tăng dần.

Tỷ lệ LLR – dự phòng bao phủ nợ xấu tiếp tục giảm sau khi tăng nhẹ vào quý IV/2023 cho thấy áp lực trích lập dự phòng của hệ thống ngân hàng vẫn còn khá lớn trong giai đoạn tới.

Theo các chuyên gia, trong khi nợ xấu liên tục tăng thì tỷ lệ bao phủ nợ xấu của các ngân hàng có xu hướng giảm khi tốc độ tăng dự phòng không đuổi kịp mức tăng của nợ xấu.

Số dư dự phòng rủi ro của 28 ngân hàng trong quý I/2024 đạt 194.939 tỷ đồng, tăng 5,7% so với cuối năm ngoái nhưng vẫn thấp hơn mức đỉnh ghi nhận vào cuối quý III/2023 (gần 196.000 tỷ đồng).

Nguyên nhân nợ xấu tăng nhanh là do tác động từ bên ngoài cùng những khó khăn nội tại ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Nợ xấu gia tăng dẫn tới hệ lụy chất lượng nợ cho vay kém, có nghĩa chất lượng tài sản ngân hàng đi xuống.

Báo cáo của Chứng khoán SSI cho rằng tỷ lệ nợ xấu có thể sẽ tăng trở lại trong nửa đầu năm 2024 khi tăng trưởng tín dụng chậm lại và các yếu tố vĩ mô chưa có dấu hiệu cải thiện rõ rệt.

Theo Chứng khoán BSC, xu hướng nợ xấu tăng trở lại trong quý vừa qua cho thấy sự cải thiện về chất lượng tài sản trong quý IV/2023 chỉ mang tính thời vụ. Điều này được xác nhận bởi tỷ lệ hình thành nợ xấu trong quý tăng lên mức 0,5% dù đã giảm liên tiếp ba quý trước đó.

Nợ xấu ra sao khi Thông tư 02 được kéo dài?

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa công bố dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 02/2023 quy định về việc tổ chức tín dụng (TCTD), chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn.

Theo đó, NHNN đề xuất gia hạn Thông tư 02 thêm 6 tháng nữa, tức là sẽ kéo dài đến hết ngày 31/12/2024 thay vì kết thúc vào ngày 30/6 tới đây như quy định hiện hành.

NHNN đánh giá, đối với TCTD, việc kéo dài thông tư đến hết năm 2024 sẽ không ảnh hưởng đến cơ chế trích lập dự phòng rủi ro do kéo dài thời gian cơ cấu nợ và giữ nguyên nhóm nợ đối với hệ thống. Ngoài ra, việc kéo dài thời gian cơ cấu nợ theo Thông tư 02 đến cuối năm nay sẽ góp phần làm giảm mức độ gia tăng nợ xấu nội bảng của TCTD và tạo điều kiện cho TCTD thực hiện hỗ trợ cho khách hàng.

Tuy nhiên, theo nhận định của nhiều chuyên gia, việc tiếp tục áp dụng Thông tư 02/2023 khiến cho một phần nợ xấu được tạm che giấu nhưng sẽ áp lực lớn về nợ xấu cho hệ thống vì nợ xấu (nợ nhóm 3 đến nhóm 5) không được thể hiện một cách chính xác. Nhiều người lo ngại khi Thông tư 02 hết hiệu lực, nợ xấu sẽ gia tăng.

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân - Trường Đại học Kinh tế TP.HCM - đưa ra cảnh báo về rủi ro về nợ xấu khi thông tư này hết hiệu lực. Khi đó, nếu các doanh nghiệp không phục hồi, rủi ro nợ xấu có thể tăng lên sau đó, ảnh hưởng tiêu cực đến cả doanh nghiệp, bên vay và tổ chức tài chính. Do đó, ngành ngân hàng nên tập trung xử lý nợ xấu một cách đúng nghĩa, chứ không phải là che đi con số thực tế. Để giải quyết nợ xấu, có hai vấn đề cần quan tâm là dòng tiền trả nợ của doanh nghiệp và thanh lý tài sản đảm bảo.

Các chuyên gia phân tích của Công ty Chứng khoán SSI cũng cho rằng, áp lực nợ xấu ngân hàng sẽ tiếp tục tăng trong năm 2024 khi bị trì hoãn ghi nhận nợ xấu thực tế, trong khi kinh tế hiện phục hồi chậm. Hệ thống ngân hàng có thể mất khoảng 2-3 năm để trích lập đủ số dự phòng cần thiết và xóa các khoản nợ xấu, điều này đồng nghĩa với việc các ngân hàng sẽ hao hụt lợi nhuận.

Các chuyên gia phân tích của SSI dự báo, tỷ lệ nợ xấu cuối năm 2024 có thể chỉ tăng nhẹ so với cuối năm 2023 (ước tính từ 1,63% lên 1,68%), do dự kiến các ngân hàng sẽ đẩy mạnh việc xóa nợ xấu và đẩy mạnh trích lập dự phòng. Song các khoản nợ có vấn đề (bao gồm các khoản nợ nhóm 2, các khoản vay tái cơ cấu, trái phiếu doanh nghiệp quá hạn, các khoản vay cũ) vẫn cần được giám sát chặt chẽ.

Trong khi đó, các chuyên gia của Công ty Chứng khoán BSC kỳ vọng tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng được cải thiện rõ hơn về nửa sau với xu hướng tiếp tục sử dụng dự phòng (tăng trích lập) để xử lý nợ. Qua đó dự kiến chất lượng tài sản toàn ngành được duy trì ổn định trong 2024 so với 2023, nhất là sau khi quy định về tái cơ cấu nợ trong Thông tư 02 đã được gia hạn đến hết năm.