Gia hạn Thông tư 02: Nỗi lo áp lực nợ xấu kéo dài

Gia hạn Thông tư 02

Sau một thời gian triển khai, Thông tư 02 được đánh giá là kịp thời và giúp các doanh nghiệp vượt qua khó khăn, đồng thời các ngân hàng cũng giảm đi áp lực hạch toán nợ xấu và trích lập dự phòng trước mắt.

Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Hà Thu Giang cho hay, sau gần 8 tháng triển khai Thông tư 02 (lũy kế từ 24/4-30/11/2023), tổng giá trị nợ gốc và lãi được tổ chức tín dụng cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ là 171.083 tỷ đồng, với 175.581 lượt khách hàng được cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ.

Tuy nhiên, Thông tư 02 sẽ hết hiệu lực vào tháng 6/2024. Các khoản nợ tái cơ cấu trước đây sẽ về đúng nhóm phân loại nợ. mới đây, Phó Thống đốc Đào Minh Tú cho biết Ngân hàng Nhà nước (NHNN) sẽ tiếp tục gia hạn thời gian áp dụng Thông tư 02 liên quan đến cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ. Tuy nhiên, theo ông Đào Minh Tú, thời gian kéo dài Thông tư 02 thêm bao lâu, nửa năm, một năm, hay bao nhiêu thì cần phải có đánh giá kỹ hơn.
 
Trước động thái này, nhiều chuyên gia đều cho rằng, việc gia hạn Thông tư 02 là điều vô cùng cần thiết với doanh nghiệp cũng như nền kinh tế.

Theo đó, người đi vay sẽ có thêm thời gian để thực hiện các nghĩa vụ nợ trong khi chờ nền kinh tế phục hồi hoàn toàn vào thời điểm thích hợp. Còn về phía ngân hàng, áp lực lên cả bảng cân đối kế toán và báo cáo kết quả kinh doanh sẽ giảm bớt phần nào, do rủi ro tỷ lệ nợ xấu gia tăng sẽ chuyển sang đến nửa cuối năm 2024.

Kéo dài Thông tư 02 cũng là nguyện vọng của nhiều ngân hàng, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế đang phục hồi chậm, nhu cầu tín dụng yếu.

Ông Đỗ Thanh Sơn, Phó Tổng Giám đốc phụ trách VietinBank, cho hay việc kéo dài Thông tư 02 là cần thiết trong bối cảnh khách hàng vẫn còn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn trong giai đoạn 2024-2025.

Đại diện MB, BIDV và VPBank cũng cho rằng, gia hạn Thông tư 02 nhằm giảm áp lực xử lý nợ xấu cho phía ngân hàng cũng như tạo điều kiện cho các doanh nghiệp.

Ông Phạm Thanh Tùng, Tổng Giám đốc Vietcombank cho rằng, NHNN gia hạn Thông tư 02 về cơ cấu, gia hạn nợ để cả khách hàng và ngân hàng có điều kiện hơn trong việc trả nợ.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cũng cho rằng, NHNN gia hạn thêm thời gian Thông tư 02 từ 6 tháng đến 1 năm để người vay có thời gian trả nợ trong bối cảnh khó khăn, song cũng cần có biện pháp để xử lý các hội nhóm "bùng nợ" công khai hiện nay.

Áp lực lớn về nợ xấu khi kéo dài Thông tư 02

Theo nhận định của nhiều chuyên gia, việc tiếp tục áp dụng Thông tư 02 có thể có lợi trước mắt cho người đi vay và cả ngân hàng song kéo dài quy định này cũng có những điểm lo ngại, đặc biệt khi quy định này hết hiệu lực sẽ áp lực lớn về nợ xấu cho hệ thống vì nợ xấu (nợ nhóm 3 đến nhóm 5) không được thể hiện một cách chính xác. Với quy định này những con số về tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng sẽ thấp hơn thực tế.

Chuyên gia Cấn Văn Lực cảnh báo về rủi ro về nợ xấu khi thông tư này hết hiệu lực. Khi đó, nếu các doanh nghiệp không phục hồi, rủi ro nợ xấu có thể tăng lên sau đó, ảnh hưởng tiêu cực đến cả doanh nghiệp, bên vay và tổ chức tài chính.

Cùng quan điểm, PGS-TS Nguyễn Hữu Huân (Đại học Kinh tế TP.HCM) cho rằng NHNN cần cân nhắc kỹ lưỡng trong việc có gia hạn Thông tư 02 hay không. Ngoài ra, cần minh bạch các con số về nợ xấu ngân hàng để nhà đầu tư có kỳ vọng hợp lý vào tình hình của hệ thống ngân hàng hiện tại, tránh việc tạo ra những cú sốc tâm lý gây tác động xấu đến hệ thống. Ông Huân cũng nhìn nhận nên tập trung vào xử lý nợ xấu một cách đúng nghĩa chứ không phải là che đi con số thực tế.

Ông Huân từng đánh giá việc áp dụng Thông tư 02 giống như việc "làm mát" một động cơ đang quá nóng bằng cách tắt đồng hồ đo nhiệt độ của nó. Điều này giúp cho chúng ta có cảm giác là động cơ không còn nóng nữa, vì không biết nhiệt độ của nó là bao nhiêu, nhưng thực tế thì nó vẫn nóng và ngày càng nóng hơn.

Chuyên gia tài chính Nguyễn Trí Hiếu cũng chung quan điểm khi cho rằng, NHNN nên xem xét không thể gia hạn thêm việc giữ nguyên nhóm nợ vì việc này sẽ khiến bức tranh tài chính của nền kinh tế không rõ ràng, minh bạch. Các ngân hàng cần phân loại đầy đủ các nhóm nợ để chất lượng tín dụng rõ hơn, vì việc này liên quan đến các chính sách điều hành tiền tệ nói riêng và chính sách kinh tế chung của nhà nước.

Trong khi đó, TS Lê Đạt Chí, Trưởng Khoa tài chính Trường ĐH Kinh tế TP.HCM, nhận định khi cần xem xét để gia hạn Thông tư 02 thì NHNN phải thận trọng, đánh giá đầy đủ tình hình của hệ thống ngân hàng và có đầy đủ cơ sở pháp lý để có thể đề xuất với Chính phủ hoặc thậm chí với Quốc hội để ban hành quy định riêng.

Theo TS Chí, việc đánh giá hồ sơ khách hàng để cho vay cũng như lựa chọn đối tượng cho vay là quyền của từng ngân hàng. Hiện nền kinh tế Việt Nam cũng không phải là quá xấu để tiếp tục gia hạn thêm quy định giữ nguyên nhóm nợ. Thực hiện điều đó thì vô hình trung nợ xấu đang bị "che giấu" đi. Thực tế, năm 2023 dù nền kinh tế gặp khó khăn thì các nhà băng vẫn báo lãi lớn.

Nhìn nhận về vấn đề này, luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, đánh giá Thông tư 02 có hai tác động trái ngược nhau.

Về mặt tích cực, Thông tư 02 giúp doanh nghiệp, khách hàng và nền kinh tế không bị tình trạng nợ xấu, khó khăn, dễ dàng tiếp cận vốn, không bị thu nợ để vay vốn sản xuất kinh doanh; giúp ngân hàng không bị nợ quá hạn cao, chất lượng tài sản kém và bị hạn chế, tạm thời ổn định được hoạt động kinh doanh.

Song về khía cạnh tiêu cực, những vấn đề như nghiệp vụ, an toàn hệ thống, đánh giá chất lượng ngân hàng có thể trở nên "lệch lạc". 

Ông Đức kiến nghị có thể xây dựng một cơ chế đặc biệt, vẫn với cơ chế như vậy, nhưng phải nhìn rõ nợ xấu bao nhiêu, nợ tốt bao nhiêu, nguy cơ ở đâu, rủi ro như thế nào. Có như vậy thì khi đến lúc không còn cơ chế vẫn có thể lường trước được, tránh tạo các cú sốc.