Nỗi sợ 'zombies trái phiếu': DN không có khả năng trả nợ nên cho phá sản'

Có hay không nguy cơ vỡ nợ trái phiếu?

Theo số liệu của FiinGroup, số dư nợ trái phiếu (cả gốc và lãi) đến hạn trong năm 2024 ở mức 315 nghìn tỷ đồng và năm 2025 đạt đỉnh ở mức 334 nghìn tỷ đồng. Riêng trái phiếu bất động sản, số dư nợ đến hạn năm 2024 hiện ở mức 60 nghìn tỷ đồng và năm 2025 ước tính ở mức 135 nghìn tỷ đồng.

Ông Nguyễn Quang Thuân - Tổng Giám đốc FiinRatings cho biết: “Vấn đề mà mọi người đang lo ngại là áp lực đáo hạn còn hay không và Nghị định 08 hết hạn. Theo tôi, việc gia hạn Nghị định 08 có lẽ không phải là vấn đề lớn. Nợ quá hạn mới là vấn đề lớn nhất của thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong giai đoạn 2024 – 2025”.

Trong đó, áp lực rất lớn đến từ phía các doanh nghiệp bất động sản. Theo các chuyên gia của FiinGroup, từ nửa cuối năm 2023 tới nay, nhiều doanh nghiệp bất động sản đã gặp khó khăn về thanh khoản. Do vậy, đã có những trái phiếu doanh nghiệp được giao dịch với mức lợi suất có thể lên tới 20 - 25%.

TS Nguyễn Mại - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) cũng cho rằng, thị trường TPDN đang phải đối mặt với gánh nặng từ các lô trái phiếu chậm gốc/lãi được gia hạn thông qua Nghị định 08. Trong năm 2024, giá trị trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn ước tính đạt 234 nghìn tỷ đồng, trong đó ngành bất động sản chiếm hơn 41%, tổ chức tín dụng chiếm 22,2%.

“Áp lực thanh toán của doanh nghiệp bất động sản được dự kiến khó được giải tỏa khi thị trường chưa phục hồi hoàn toàn, vướng mắc pháp lý vẫn tiếp diễn vì độ trễ chính sách, các doanh nghiệp cần thời gian để cân đối lại dòng tiền kinh doanh. Rủi ro chậm trả của thị trường cũng sẽ gia tăng do một số điều khoản gia hạn trong Nghị định 08 đã hết hiệu lực lẫn áp lực từ các đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp có cam kết mua lại trong năm 2024”, TS Nguyễn Mại nhận định.

Trước thực trạng trên, nhiều ý kiến cho rằng khả năng cao sẽ xảy ra vỡ nợ trái phiếu, đặc biệt là trái phiếu được phát hành bởi nhóm doanh nghiệp bất động sản. Điều này có thể gây ra những hậu quả khó lường, gây tổn thương cho thị trường TPDN mới chỉ phục hồi trở lại trong thời gian gần đây.

Tuy nhiên, TS Cấn Văn Lực cho rằng: “Hiện tượng vỡ nợ ít khả năng xảy ra vì giai đoạn khó khăn nhất đã qua. Doanh nghiệp bất động sản cũng đã bắt đầu phát hành trở lại nhằm giảm áp lực vốn. Chưa kể, thị trường bất động sản ấm lên cũng tạo điều kiện cho doanh nghiệp bán tài sản để trích ra một phần trả nợ”.

Ông dẫn chứng, hiện các doanh nghiệp bất động sản không cần chiết khấu sản phẩm 40 - 50% như thời gian trước, chiết khấu khoảng 10% đã bán được sản phẩm.

Để không còn các 'zombies trái phiếu'

Tuy nhiên, việc các nhà phát hành thiếu khả năng chi trả khiến nhà đầu tư chịu rủi ro, mất niềm tin vào thị trường vẫn là vấn đề nhức nhối.

Theo TS Lê Xuân Nghĩa, chúng ta phải thừa nhận thực tế rằng có những doanh nghiệp hiện nay tồn tại như những zombies và không có khả năng trả nợ trái phiếu và giải pháp tốt nhất là cho phép các doanh nghiệp này phá sản.

"Đối với vấn đề xử lý các vụ việc không trả nợ gốc/lãi trái phiếu đúng hạn làm mất niềm tin nhà đầu tư, tôi cho rằng giải pháp khắc phục cơ bản nhất là phá sản. Doanh nghiệp nào không thể trả được nợ, tình trạng quá tệ nên cho phá sản và nhà đầu tư cần học cách chấp nhận rủi ro, thiệt hại", TS Lê Xuân Nghĩa đề xuất.

Chia sẻ cùng quan điểm, ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam cũng cho rằng, cần nhìn nhận, nếu cứ gia hạn với những doanh nghiệp không thể phục hồi thì tình hình có thể còn tệ hơn nữa.

“Mọi sự phát triển dựa trên quy luật đào thải, nếu không sẽ như "cơ thể ăn không tiêu sẽ có rất nhiều bệnh", ông nói. Để làm được điều này, ông Quỳnh kiến nghị cần hoàn thiện và nâng cao hiệu lực Luật Phá sản hiện có.

Trong khi đó, ông Nguyễn Quang Thuân - Tổng Giám đốc FiinRatings cho rằng, không chỉ nên tập trung vào giải cứu trái phiếu mà điều quan trọng nhất là tháo gỡ pháp lý bất động sản.

“Khi tháo gỡ được vấn đề này thì việc xử lý nợ quá hạn sẽ trở nên rất dễ dàng”, ông Thuân nói.

Lý giải về nhận định này, đại diện của FiinRatings cho biết, nguồn tiền lớn nhất của các doanh nghiệp bất động sản không phải vay ngân hàng hay trái phiếu mà là tiền nhận từ khách hàng. Do đó, việc hỗ trợ xung quanh cũng rất quan trọng, không nên chỉ tập trung vào giải cứu trái phiếu, biện pháp xung quanh quan trọng hơn nhiều, đó là "sạch" pháp lý.

Thực tế, kể từ 1/8, có nhiều đạo luật quan trọng liên quan đến bất động sản bắt đầu có hiệu lực, bao gồm Luật Kinh doanh BĐS, Luật Nhà ở, Luật Đất đai. Các luật này được kỳ vọng sẽ tác động tích cực đến thị trường BĐS, góp phần tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn của các doanh nghiệp bất động sản, từ đó giảm áp lực cho thị trường TPDN trong thời gian tới.