Lợi nhuận "trượt dài"
Theo Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), tổng doanh số bán hàng của toàn thị trường tính đến hết tháng 12/2023 đạt 301.989 xe, giảm 25% so với mức thực hiện của năm 2022. Trong đó, cả ba phân khúc xe đều giảm mạnh, xe ô tô du lịch giảm 27%, xe thương mại giảm 16% và xe chuyên dụng giảm đến 56%. Tổng doanh số bán của xe lắp ráp trong nước đạt 181.380 xe, giảm 20% trong khi xe nhập khẩu là 120.609 xe, giảm 32% so với năm ngoái.
Công ty Chứng khoán SSI cũng ước tính doanh số bán ô tô trong năm 2023 sụt giảm ở mức 25% so với năm 2022. Theo đó, bất chấp các biện pháp hỗ trợ kích cầu từ cả chính phủ và các đại lý phân phối, doanh số bán hàng vẫn thấp do người tiêu dùng có xu hướng trì hoãn mua ô tô trong thời điểm kinh tế khó khăn.
Doanh số sụt giảm mạnh đã ảnh hưởng không nhỏ tới lợi nhuận của các doanh nghiệp lắp ráp, phân phối ô tô trên thị trường. Xét riêng các doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán, mức sụt giảm lợi nhuận ở một số đơn vị đã lên tới hơn 90%, phản ánh sự khó khăn của ngành ô tô trong năm 2023.
Theo đó, Công ty Cổ phần Dịch vụ Tổng hợp Sài Gòn (Savico, HoSE: SVC) – doanh nghiệp lớn trong mảng phân phối ô tô với nhiều thương hiệu ô tô như Toyota, Ford, Hyundai, Chevrolet, Volvo, Fuso, Mitsubishi, Honda, Suzuki,… báo cáo lợi nhuận sau thuế năm 2023 giảm tới 93,5%, đạt hơn 38 tỷ đồng. Đây là mức lợi nhuận thấp nhất của SVC kể từ năm 2006 trở lại đây. Doanh thu của SVC chỉ sụt giảm nhẹ trong năm 2023 ở mức 2%, trong khi một số chi phí lại có mức tăng tính bằng lần.
Bên cạnh đó, SVC không còn khoản lãi từ công ty liên doanh, liên kết hơn 172 tỷ đồng như trong năm 2022, ngược lại ghi nhận lỗ hơn 1,4 tỷ đồng do tình hình các đơn vị thành viên không mấy khả quan, phải chi phí nhằm duy trì sản lượng bán hàng.
Đại lý phân phối Mercedes-Benz, Công ty Cổ phần Dịch vụ Ô tô Hàng Xanh (Haxaco, HoSE: HAX) ghi nhận mức sụt giảm lợi nhuận sau thuế 84,5% trong năm 2023, đạt vỏn vẹn 37 tỷ đồng. Doanh thu của HAX chứng kiến sự lao dốc 41% so với cùng kỳ, trong khi các chi phí đều không được tiết giảm mà ngược lại có phần gia tăng.
Công ty Cổ phần City Auto (HoSE: CTF), đại lý phân phối các dòng xe Ford cũng không nằm ngoài xu hướng ngành khi lợi nhuận sau thuế năm 2023 giảm 60,7% so với cùng kỳ, đạt hơn 46 tỷ đồng. Dù doanh thu bán hàng của CTF vẫn tăng trưởng ở mức 2 chữ số, tuy nhiên chi phí lại tăng mạnh mẽ hơn đã làm co hẹp lợi nhuận của doanh nghiệp này trong năm 2023.
Các doanh nghiệp phân phối xe tải như Công ty Cổ phần Ô tô TMT (HoSE: TMT) và Tổng Công ty Máy động lực và Máy nông nghiệp Việt Nam (UPCoM: VEA) đều ghi nhận lợi nhuận sụt giảm. Trong đó lãi sau thuế của TMT năm 2023 giảm tới 98%, đạt vỏn vẹn hơn 1 tỷ đồng. Lãi sau thuế của “ông lớn” VEA giảm gần 18%, đạt hơn 6.297 tỷ đồng.
2 doanh nghiệp hiếm hoi ghi nhận lợi nhuận tăng trưởng dương trong năm 2023 là Công ty Cổ phần Kỹ thuật và Ô tô Trường Long (HoSE: HTL) và Công ty Cổ phần Đầu tư Dịch vụ Hoàng Huy (HoSE: HHS). Lợi nhuận sau thuế của HTL tăng 4,6%, đạt hơn 38,7 tỷ đồng. HHS đạt lợi nhuận tăng mạnh hơn ở mức 56,6%, đạt hơn 351 tỷ đồng. Đáng nói, cả 2 doanh nghiệp đều ghi nhận doanh thu sụt giảm. Riêng HHS lợi nhuận được đóng góp phần lớn bởi mảng kinh doanh bất động sản và các mảng kinh doanh khác.
Phục hồi từ đáy
Nhiều chuyên gia phân tích cho rằng thị trường ô tô sẽ phục hồi và lấy lại nhịp tăng trưởng sau 1 năm giảm sâu, tuy nhiên tốc độ phục hồi sẽ chậm và dồn vào 2 quý cuối năm. Dù thị trường được dự báo sẽ sôi động trở lại, nhưng khó chạm đến các mức đỉnh như các năm trước.
Lãnh đạo của một số doanh nghiệp phân phối ô tô tỏ ra khá lạc quan về triển vọng thị trường ô tô Việt Nam trong thời gian tới, cho rằng tiềm năng của thị trường trong nước còn rất lớn và khó khăn chỉ là phép thử trong ngắn hạn. Một số doanh nghiệp khác thì cho biết sẽ mở rộng các dòng xe phân phối để gia tăng lợi nhuận, cùng với đó là cắt giảm những chi phí không cần thiết để tối ưu hoá kết quả kinh doanh.
Theo Công ty Chứng khoán SSI, thị trường ô tô sẽ diễn ra sự cạnh tranh khốc liệt để giành thị phần. Những doanh nghiệp sản xuất dẫn đầu về thị phần năm 2022 như Toyota, Honda ghi nhận thị phần giảm trong năm 2023 trong khi những doanh nghiệp nhỏ hơn (Ford, Kia, Mazda, Mitsubishi) tăng trưởng nhờ chiến lược giá tốt hơn.
Thêm vào đó, các doanh nghiệp sản xuất Trung Quốc cũng đang đưa nhiều thương hiệu vào Việt Nam (Lynk&Co, Haima, MG) và mở nhà máy lắp ráp bắt đầu hoạt động từ năm 2023 (Wuling, Chery). “Con hào kinh tế” của VEA có thể sẽ bị đe dọa nếu các liên doanh Toyota, Honda của VEA không có chiến lược tốt để ngăn chặn việc giảm thị phần.
SSI dự báo mức tăng trưởng doanh số ô tô năm 2024 sẽ đạt 9% so với cùng kỳ. Theo đó, sản lượng tiêu thụ trong quý IV/2023 có mức giảm ít hơn so với đầu năm do bên bán thực hiện chương trình khuyến mãi giảm giá để giảm mức tồn kho của năm cũ.
SSI đánh giá thị trường vẫn sẽ khó khăn trong nửa đầu năm 2024 do nhu cầu tiêu dùng vẫn còn yếu và người mua có tâm lý chờ đợi các mẫu xe mới, nhưng nhìn chung cả năm 2024 thị trường sẽ thấy được sự phục hồi cả về số lượng và giá trị nhờ sự phục hồi kinh tế vào nửa cuối năm, các mẫu xe mới ra mắt, tình trạng thiếu chip cho xe ô tô được giải quyết, cũng như lãi suất cho vay ở mức hấp dẫn hơn so với 2023.
Ngoài ra, thị trường ô tô còn nhộn nhịp hơn với sự góp mặt của xe điện. SSI cho rằng thị trường xe điện tuy nhỏ nhưng cho thấy tiềm năng trưởng trong thời gian tới. Tuy nhiên, công ty chứng khoán này lưu ý rằng những điểm yếu của xe điện so với xe xăng truyền thống trong mắt người tiêu dùng Việt Nam (giá cả và mức dễ dàng khi mua bán lại, phạm vi hoạt động trong 1 lần sạc, thiếu cơ sở hạ tầng trạm sạc và thiếu trung tâm dịch vụ sửa chữa).
“Chúng tôi cho rằng chính phủ cần ban hành nhiều chính sách hỗ trợ hơn để kích thích nhu cầu (bên cạnh mức giảm 12% thuế suất tiêu thụ đặc biệt và miễn phí trước bạ đối với xe điện). Những doanh nghiệp tham gia lắp ráp (TMT) hoặc phân phối xe điện (HAX) sẽ là những doanh nghiệp được hưởng lợi trong tương lai”, các chuyên gia của SSI cho biết.
