2021 là năm thành công của các doanh nghiệp thủy điện, đạt tăng trưởng mạnh mẽ cả về doanh thu lẫn lợi nhuận.
Có thể kể đến Công ty Thủy điện Thác Mơ (HoSE: TMP) năm ngoái đã ghi nhận gần 750 tỷ đồng doanh thu thuần, tăng 69% và lợi nhuận sau thuế đạt 363 tỷ đồng, gấp đôi mức thực hiện năm 2020.
Sản lượng điện sản xuất tăng nhờ lưu lượng nước về hồ tốt hơn, cùng với sự đóng góp của nhà máy điện mặt trời mới có công suất 50MWp... là các yếu tố chính giúp Thủy điện Thác Mơ có bức tranh kinh doanh khả quan trong năm trước. So với kế hoạch năm, doanh nghiệp này đã vượt tới 60% chỉ tiêu lãi sau thuế.
Tương tự, một doanh nghiệp thủy điện khác là Công ty Thủy điện Cần Đơn (HoSE: SJD) cũng công bố mức lợi nhuận sau thuế tăng tới 60%, đạt 159 tỷ đồng; doanh thu thuần tăng trưởng 28% lên 425 tỷ đồng. Thành tích này giúp doanh nghiệp hoàn thành được 114% kế hoạch lợi nhuận đề ra.
Còn ở Công ty Thủy điện Miền Nam (HoSE: SHP), doanh nghiệp này lãi 265 tỷ đồng trong năm 2021, gấp 4 lần kết quả năm 2020, dù doanh thu thuần chỉ tăng 53%. Đây là con số lợi nhuận kỷ lục kể từ khi doanh nghiệp này đi vào hoạt động. Sở hữu 3 nhà máy điện ở tỉnh Lâm Đồng, năm vừa qua, Thủy điện Miền Nam đã cải thiện đáng kể biên lợi nhuận gộp của mình, từ 33% lên 53%, đồng thời tiết giảm chi phí tài chính khá hiệu quả - nguyên nhân chủ yếu giúp lãi ròng lập kỷ lục trong năm.
2021 cũng là một năm ghi nhận bức tranh kinh doanh khả quan của Công ty Thuỷ điện A Vương (UPCoM: AVC), với doanh thu thuần tăng gần 30% so với năm 2020, đạt hơn 682 tỷ đồng. Nhờ giảm chi phí vốn, quản lý doanh nghiệp, công ty này đạt lãi sau thuế hơn 342 tỷ đồng, tăng trưởng gần 84%.
Đứng đầu về doanh thu và lợi nhuận của trong số các công ty thủy điện trên sàn chứng khoán là Công ty Thủy điện Đa Nhim - Hàm Thuận - Đa Mi (UPCoM: DNH). Theo đó, năm 2021, DNH thu về 2.476 tỷ đồng doanh thu thuần, tăng 47% so với năm trước; lợi nhuận sau thuế gấp đôi cùng kỳ, lên 1.374 tỷ đồng và vượt 113% chỉ tiêu lợi nhuận được giao cho cả năm.
Với đặc điểm là doanh thu bán hàng chính từ sản xuất điện, nguồn nguyên liệu đầu vào phụ thuộc hoàn toàn vào tình hình thời tiết, nguồn nước thiên nhiên, nên có thể nói ngành thủy điện năm 2021 đã “gặp thời” do hưởng lợi từ hiệu ứng La Nina.
Trái với những diễn biến tích cực của các doanh nghiệp thủy điện, các doanh nghiệp nhiệt điện ghi nhận màn trình diễn không thực sự khả quan trong năm 2021.
Ví dụ như Công ty Nhiệt điện Hải Phòng (UPCoM: HND), đơn vị đang vận hành 2 nhà máy nhiệt điện chạy than là Nhiệt điện Hải Phòng 1 và Nhiệt điện Hải Phòng 2, đã kết thúc năm 2021 với doanh thu thuần 9.026 tỷ đồng, giảm 17% so với cùng kỳ. Đáng nói, biên lãi gộp “rớt thảm” từ 17,5% xuống 7,2% là nguyên nhân đẩy lợi nhuận sau thuế về còn 443 tỷ đồng, bằng 30% mức thực hiện năm 2020.
Tình hình kinh doanh của Công ty Nhiệt điện Quảng Ninh (UPCoM: QTP) cũng có nét tương đồng. Doanh nghiệp này vừa trải qua một năm ảm đạm với doanh thu thuần và lợi nhuận sau thuế giảm lần lượt 8% và 63% so với năm 2020, lần lượt đạt 8.455 tỷ đồng và 477 tỷ đồng.
Ngoài tác động chung của thị trường, lãi ròng của QTP giảm sâu là do hồi quý IV/2020, doanh nghiệp ghi nhận doanh thu chênh lệch tỷ giá và điều chỉnh tăng thời gian khấu hao một số tài sản cố định, nhằm phù hợp với tình hình sử dụng thực tế của tài sản, từ đó làm gia tăng lợi nhuận, tạo ra nền so sánh cao. Được biết, QTP hiện vận hành 4 tổ máy nhiệt điện chạy than với sản lượng điện sản xuất hàng năm khoảng 6 tỷ kWh.
Đối với điện khí, đơn cử là Công ty Điện lực Dầu khí Nhơn Trạch 2 (HoSE: NT2), lãi sau thuế năm 2021 đạt 534 tỷ đồng, giảm gần 15% so với kết quả 2020 nhưng so với kế hoạch năm thì vẫn vượt 15%. Doanh thu thuần của NT2 tăng trưởng nhẹ trong năm, dù vậy vẫn thấp hơn mức tăng của giá vốn, khiến lợi nhuận gộp sụt giảm 24% trong kỳ.
Theo số liệu của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) năm 2021, nhiệt điện than chiếm gần 47% tổng sản lượng điện sản xuất toàn hệ thống, theo sau là thủy điện với tỷ trọng 30%, còn lại thuộc về nhiệt điện khí và năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời).
Thủy văn thuận lợi giúp thủy điện “gặp thời”, nhưng cũng vì đó tác động tới lượng huy động nguồn nhiệt điện khi EVN sẽ ưu tiên nguồn điện có chi phí thấp hơn. Chưa kể một số nguồn cung mới tới từ điện gió cũng làm thị phần ngày một “chật chội” thêm.
Hơn nữa, năm 2021 chứng kiến các đợt tăng giá đột biến của các nguyên liệu đầu vào là than và khí, đặc biệt là sự bùng nổ của giá dầu thế giới, cũng là nguyên nhân khiến nhiệt điện trở nên kém hấp dẫn.
Hiện nay, thủy điện gần như đã hết dư địa khai thác nên chỉ thực hiện một số dự án đã có trong quy hoạch 7 mở rộng và sau đó hầu như không phát triển thêm. Còn triển vọng tăng trưởng của nhiệt điện cũng trở nên khó khăn hơn khi các tổ chức tài chính quốc tế theo đuổi chính sách tín dụng xanh, quyết định không hỗ trợ vay vốn với các dự án điện than mới.
Trong khi đó, việc nhập khí cho các nhà máy điện khí dự kiến gặp không ít thách thức và phụ thuộc rất nhiều vào thị trường thế giới, chưa kể nguồn nhiên liệu này có giá cao, cần các thiết bị, trung tâm hóa khí, kho chứa đặc biệt nên chưa chắc đã là lựa chọn tối ưu.
Cùng với cam kết đưa mức phát thải ròng về 0 năm 2050 của Việt Nam tại hội nghị COP26, có thể nói điện gió nói riêng và năng lượng tái tạo nói chung được xem là hướng đi phù hợp với xu hướng toàn cầu, góp phần gia tăng nguồn điện thân thiện với môi trường hơn trong hệ thống điện Việt Nam.
Năm vừa qua là thời điểm kết thúc cuộc đua điện gió, ghi nhận 84 nhà máy điện đã được công nhận vận hành thương mại (COD) với tổng công suất 3.980 MW, kịp hoạt động trước ngày 1/11/2021 để hưởng giá FIT ưu đãi. Ngược lại, có 4 dự án với tổng công suất 178 MW đã hoàn thành đấu nối nhưng không kịp hoàn thành thử nghiệm COD và còn 62 dự án đã ký hợp đồng bán điện nhưng chưa hoàn thành/chưa triển khai. Các dự án không kịp hưởng giá FIT dự kiến sẽ được chuyển tiếp sang cơ chế đấu giá.
Hiện có rất ít các doanh nghiệp điện gió, điện mặt trời niêm yết trên sàn chứng khoán, chỉ có một số doanh nghiệp đang có hoạt động mở rộng và phát triển thêm mảng năng lượng tái tạo, bao gồm Công ty Xây lắp Điện I (HoSE: PC1), Công ty Điện Gia Lai (HoSE: GEG), Công ty Tư vấn Xây dựng Điện 2 (HoSE: TV2), Công ty Đầu tư Xây dựng và Phát triển Trường Thành (HoSE: TTA), Công ty Cơ Điện Lạnh (HoSE: REE)... đều cho thấy mức doanh thu từ năng lượng tái tạo khá ổn định, biên lợi nhuận tốt.
