Chứng khoán Việt trước những nhân tố 'lạ' và 'quen'

Xét một cách tổng quan, năm 2024 là một năm khá tích cực của thị trường chứng khoán Việt Nam. Chỉ số VN-Index tăng tới 12% và mức tăng này khá bền vững nhờ được hậu thuẫn bởi định giá tương đối thấp và lợi nhuận của các doanh nghiệp tăng trưởng tương đối cao.

Gần nhất, trong quý IV/2024, theo thống kê từ Công ty Chứng khoán VNDIRECT, lợi nhuận ròng của các công ty niêm yết trên 3 sàn chứng khoán tăng tới 27,8% so với cùng kỳ năm 2023, một phần nhờ hiệu ứng nền so sánh thấp. Xét trong cả năm 2024, lợi nhuận ròng tăng gần 18%. Đây là kết quả vượt trội so với giai đoạn 1 năm trước đó, khi lợi nhuận ròng năm 2023 của các doanh nghiệp niêm yết giảm 5,5% so với năm 2022.

Tất nhiên, kiếm tiền trên thị trường chứng khoán không đơn giản. Năm 2024, giai đoạn đầu năm là dễ kiếm tiền nhất còn phần lớn thời gian, thị trường biến động rất khó chịu mà có thể tóm lược lại bằng một câu bông đùa của các nhà đầu tư: “Bước tới nghìn ba bỗng… mất đà”. Nghĩa là chỉ số VN-Index cứ đi tới mốc 1.300 điểm là lại quay đầu lao dốc, khiến không ít nhà đầu tư rơi vào vòng xoáy “đu đỉnh – cắt lỗ”. Điều này một phần là bởi năm 2024 thiếu các “câu chuyện mới” từ vĩ mô tới vi mô khiến thị trường thiếu sức sống.

Bước sang năm 2025, thị trường chứng khoán Việt Nam được đặt trong tình huống ngược lại: Quá nhiều “câu chuyện mới”.

Chiến tranh thương mại quay trở lại

Đầu tiên phải kể đến câu chuyện quốc tế, ngay sau khi nhậm chức, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã khơi mào chiến tranh thương mại khi áp thuế hoặc đe dọa áp thuế đối với hàng loạt quốc gia. Trước mắt, ngành thép của Việt Nam cũng đã chịu ảnh hưởng nhất định bởi chính sách mới của ông Donald Trump.

Chiến tranh thương mại thời ông Trump làm Tổng thống Mỹ là chuyện “lạ mà quen”, bởi ở nhiệm kỳ trước, ông Trump cũng áp dụng các chính sách quyết liệt để bảo hộ kinh tế Mỹ. Tất nhiên, bối cảnh hiện nay có sự khác biệt nên các chính sách cũng không hoàn toàn giống thời kỳ trước, nhưng nhìn vào lịch sử, có lẽ các nhà đầu tư chứng khoán Việt Nam cũng không phải quá lo lắng. Ở thời kỳ đó, rất nhiều quốc gia vẫn gia tăng xuất khẩu vào thị trường Mỹ, trong đó có Việt Nam. Theo thống kê của Công ty Chứng khoán Tiên Phong (TPS), trong giai đoạn 2017 - 2020, giá trị xuất khẩu của Việt Nam vào Mỹ tăng trưởng 167%, đạt trung bình khoảng 146 tỷ USD/năm, là một trong các quốc gia ghi nhận tăng trưởng xuất khẩu vào Mỹ cao nhất. Ngoài ra, Việt Nam còn được hưởng lợi từ việc các công ty đa quốc gia dịch chuyển sản xuất từ Trung Quốc về Việt Nam để tránh thuế của Mỹ.

Trong nhiệm kỳ hiện tại của Tổng thống Donald Trump, TPS cho rằng Việt Nam một lần nữa sẽ được hưởng lợi từ chiến tranh thương mại nói chung và chiến tranh thương mại Mỹ - Trung nói riêng.

Cụ thể, Việt Nam được hưởng lợi từ việc dịch chuyển chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc nhờ vị trí địa lý gần Trung Quốc, chi phí sản xuất cạnh tranh (đặc biệt là lao động giá rẻ và ưu đãi thuế), hệ thống cơ sở hạ tầng công nghiệp trong nước đang phát triển mạnh, trở thành lựa chọn hàng đầu cho các nhà sản xuất muốn rời khỏi Trung Quốc để “né thuế”. Ngoài ra, Việt Nam có quan hệ thương mại tương đối tốt với Mỹ, không bị xem là mối đe dọa lớn như Trung Quốc. Các công ty Mỹ cũng đầu tư vào Việt Nam để sản xuất và xuất khẩu ngược trở lại Mỹ, giúp tránh các rủi ro thuế quan khi nhập khẩu trực tiếp từ Trung Quốc.

Đối với mối lo ngại rằng chính Việt Nam sẽ bị Mỹ áp thuế đáng kể, chuyên gia của TPS bày tỏ quan điểm lạc quan, bởi Việt Nam không bị cáo buộc thao túng tiền tệ hoặc thương mại không công bằng và đã có những bước điều chỉnh về chính sách tiền tệ và ngoại hối để tránh bị Mỹ xếp vào danh sách thao túng tiền tệ. Việt Nam cũng là nước rất hợp tác với Mỹ trong việc kiểm soát thương mại và xuất xứ hàng hóa. Thêm vào đó, Việt Nam được Mỹ xem như một đối tác có tiềm năng trong khu vực Đông Nam Á, giúp cân bằng ảnh hưởng của Trung Quốc. Ngoài ra, chính bản thân Mỹ cũng có nhu cầu nhập khẩu nhiều mặt hàng từ Việt Nam như dệt may, điện tử, đồ gỗ, nông sản (cà phê, cá tra…).

Trong nước “chuyển mình”

Tâm điểm thị trường năm 2025 không chỉ dồn vào các nhân tố bên ngoài như chiến tranh thương mại toàn cầu quay trở lại, khả năng Nga - Ukraine chấm dứt xung đột quân sự… mà các nhân tố trong nước cũng ảnh hưởng rất lớn, thậm chí mang tính quyết định, bởi các nhân tố này trải đều trên các mặt chính trị, xã hội, kinh tế.

Về chính trị - xã hội, 2025 là năm diễn ra đại hội Đảng bộ các cấp và Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV. Loạt sự kiện này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, quyết định đường lối, chính sách phát triển Việt Nam, bộ khung cán bộ lãnh đạo, thực thi chính sách trong 5 năm tiếp theo. Ngay trước Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV, Đảng và Nhà nước Việt Nam cũng tiến hành rất quyết liệt các biện pháp tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế. Các quyết sách này có tác động mạnh mẽ không chỉ về mặt chính trị mà còn về mặt xã hội.

Thị trường chứng khoán là hàn thử biểu, nhưng không phải là hàn thử biểu của nền kinh tế mà của dòng tiền trong nền kinh tế, do đó chịu ảnh hưởng bởi tất cả các mặt chính trị, xã hội, kinh tế. Với mức độ quan trọng của các hoạt động chính trị - xã hội như trên, thị trường chứng khoán Việt Nam chắc chắn chịu ảnh hưởng, nhưng qua các thông điệp về thúc đẩy phát triển đất nước cùng với các hoạt động thực thi quyết liệt bước đầu, có thể thấy xu hướng tác động là tích cực.

Nhưng tác động trực tiếp nhất, rõ rệt nhất đối với thị trường chứng khoán vẫn là các nhân tố kinh tế. Thông điệp từ lãnh đạo Đảng và Chính phủ đã rất rõ ràng: Quyết tâm tăng trưởng GDP năm 2025 đạt mức cao 8%, chấp nhận lạm phát cao hơn để đẩy tín dụng ra nhiều hơn, cùng với đó là tháo gỡ khó khăn trong các hoạt động kinh doanh nhằm mục tiêu thúc đẩy tăng trưởng.

Chính sách mới này sẽ tạo ra tác động hai chiều. Một mặt, tín dụng được đẩy ra, tăng trưởng GDP cao tác động tích cực đến thị trường chứng khoán. Mặt khác, lạm phát cao cùng với áp lực đẩy mạnh tín dụng có thể đẩy lãi suất tiền gửi ngân hàng lên cao, điều này tác động tiêu cực đến thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, nếu xét riêng trong năm 2025 thì nhiều khả năng tác động tích cực sẽ lấn át tác động tiêu cực, bởi tăng trưởng thường đến trước và lạm phát thường đến sau.

Một trợ lực khác đối với thị trường chứng khoán Việt Nam trong năm 2025 là khả năng cao thị trường sẽ được FTSE Russell nâng hạng, cùng với đó là khả năng chính thức vận hành hệ thống KRX.

Cộng với việc định giá của thị trường ở mức tương đối hấp dẫn thì tựu trung, các nhân tố bên ngoài và bên trong về cơ bản đang thuận lợi cho thị trường chứng khoán Việt Nam trong năm 2025, dù rằng quá trình đi lên sẽ không bằng phẳng bởi có quá nhiều biến số mới.