Thu tài sản để trừ nợ, ngân hàng sợ dính tội 'trái đạo đức xã hội'

Không được thu giữ TSĐB 'trái đạo đức xã hội'?

Các ngân hàng thương mại cho hay, từ khi Nghị quyết 42/2017/QH14 hết hiệu lực, việc xử lý nợ xấu gặp nhiều khó khăn vì ngân hàng không còn được quyền thu giữ tài sản đảm bảo (TSĐB).

Nhằm tháo gỡ khó khăn cho các ngân hàng, Thủ tướng đã yêu cầu Thống đốc NHNN khẩn trương xây dựng hồ sơ về luật hóa Nghị quyết 42 để trình Quốc hội trong kỳ họp tháng 5 tới.

Mới đây, NHNN lấy ý kiến về dự thảo luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng để luật hóa một số nội dung của Nghị quyết số 42/2017/QH14.

Theo dự thảo, các tổ chức tín dụng (TCTD) được quyền thu giữ TSĐB nhưng phải đáp ứng một số điều kiện cụ thể.

Trong đó, NHNN đề xuất: “Trong quá trình thu giữ TSĐB, TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức mua bán, xử lý nợ, tổ chức được ủy quyền thu giữ tài sản bảo đảm không được áp dụng các biện pháp vi phạm điều cấm của pháp luật, trái đạo đức xã hội”.

Liên quan đến đề xuất này, một số TCTD bày tỏ băn khoăn, lo lắng.

Đại diện SHB đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét bổ sung quy định, hướng dẫn cụ thể về các biện pháp mà các TCTD bị cấm thực hiện trong quá trình thu giữ xử lý TSĐB.

Còn VPBank thì đề xuất bỏ cụm từ “trái đạo đức xã hội”. VPBank cho rằng, nội dung này mặc dù có định nghĩa trong Bộ luật Dân sự nhưng là nội dung khó xác định, phụ thuộc nhiều vào đánh giá chủ quan, nhiều khả năng ảnh hưởng đến quyền của TCTD khi thực hiện thu giữ TSĐB. Vì thế, có khả năng hạn chế việc thực hiện quyền thu giữ TSĐB trên thực tế và ảnh hưởng đến việc thu hồi, xử lý nợ của các TCTD.

Nếu quá trình thu giữ, chiếm giữ TSĐB không quyết liệt thì chủ tài sản vẫn chống đối và hiệu quả của việc thu giữ, chiếm giữ tài sản sẽ không phát huy.

Phản hồi các đề xuất trên, NHNN lại cho rằng, đây là nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự, do đó cơ quan này không tiếp thu các kiến nghị nêu trên.

Được thu giữ TSĐB cả khi không có thỏa thuận?

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng để luật hóa một số nội dung của Nghị quyết số 42/2017/QH14 quy định, một trong những điều kiện để TCTD thu giữ TSĐB là: “Tại hợp đồng bảo đảm hoặc trong văn bản khác có thỏa thuận về việc bên bảo đảm đồng ý cho bên nhận bảo đảm có quyền thu giữ TSĐB của khoản nợ xấu khi xảy ra trường hợp xử lý TSĐB theo quy định của pháp luật”.

Về đề xuất này, nhiều ngân hàng thương mại kiến nghị được quyền thu giữ TSĐB ngay cả khi không có thỏa thuận giữa hai bên.

Phía Ngân hàng TMCP Quân đội (MB) cho hay, hầu hết các hợp đồng bảo đảm được ký kết trước đây phần lớn không quy định trực tiếp nội dung này (vì tại thời điểm hợp đồng được ký kết thì Nghị định 163/2006/NĐ-CP ngày 29/12/2006; sau đó Bộ luật dân sự 2015 cũng không quy định về quyền thu giữ tài sản bảo đảm.

Do vậy, để đủ điều kiện áp dụng quyền thu giữ TSĐB theo quy định trên, các TCTD phải đàm phán với bên vay điều chỉnh lại hợp đồng, nhưng khách hàng thường không hợp tác (không ký).

MB đề xuất bỏ điều kiện phải có thoả thuận thì mới được quyền áp dụng thủ tục thu giữ.

Ngân hàng Vietcombank cho rằng, hầu hết khách hàng đều không hợp tác ký kết thỏa thuận bổ sung. Vì vậy, các TCTD rất khó để thực hiện việc thu giữ TSĐB nếu áp dụng quy định nêu trên.

Vietcombank kiến nghị bổ sung quy định, hướng dẫn đối với các trường hợp trong hợp đồng bảo đảm không có thỏa thuận thu giữ tài sản.

Còn đại diện VietinBank đề xuất để thuận lợi cho các bên trong việc xác lập thỏa thuận về việc thu giữ tài sản cũng như tạo thuận lợi cho TCTD trong việc đáp ứng các điều kiện để thực hiện quyền thu giữ, NHNN nên xem xét điều chỉnh điều kiện này theo hướng thỏa thuận về việc bên bảo đảm đồng ý cho bên nhận bảo đảm được thu giữ TSĐB có thể ghi nhận tại hợp đồng bảo đảm hoặc tại văn bản khác.

Trên thực tế, tranh chấp liên quan đến tài sản có rất nhiều loại: tranh chấp về quyền sở hữu tài sản; tranh chấp về quyền, nghĩa vụ giữa các bên trong giao dịch liên quan đến tài sản như cho thuê, cho mượn, hứa mua hứa bán, đặt cọc... Trong đó, tranh chấp về quyền sở hữu TSBĐ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền xử lý tài sản của TCTD.

Các ngân hàng đề nghị NHNN nước xem xét quy định rõ tranh chấp trong trường hợp này là tranh chấp về quyền sở hữu TSBĐ để đảm bảo tính thống nhất trong việc hiểu và xác định điều kiện thu giữ TSBĐ, tránh việc bên bảo đảm lợi dụng quy định này cố tình tạo ra một tranh chấp bất kỳ liên quan đến TSBĐ nhằm ngăn cản TCTD thực hiện quyền thu giữ.

Tuy nhiên, đề xuất trên của các ngân hàng cũng không được NHNN chấp thuận.

NHNN cho biết, theo quy định của Hiến pháp và Bộ luật Dân sự, quyền tài sản của tổ chức, cá nhân là một trong những quyền được pháp luật công nhận và bảo hộ.

Nhưng quyền đòi nợ cũng là một trong những quyền hợp pháp của bên cho vay. Việc thực hiện quyền đòi nợ đó phải đảm bảo tuân thủ quy định, quy trình nhất định và có thể dựa trên sự thỏa thuận của các bên khi giao kết hợp đồng.

NHNN cho rằng, mục tiêu của dự án luật không chỉ xử lý những hợp đồng đã ký mà còn là xử lý các hợp đồng sẽ ký trong tương lai.

Do vậy, việc hợp đồng đảm bảo có điều khoản ghi nhận sự đồng ý của bên bảo đảm để bên nhận bảo đảm thực hiện quyền thu giữ TSĐB là cần thiết để cân bằng quyền lợi giữa bên cho vay và bên bảo đảm/bên đi vay.

Quy định này là cần thiết đảm bảo cho các bên biết rõ và tự do thỏa thuận về nội dung của hợp đồng, đặc biệt là các quy định về quyền và nghĩa vụ phát sinh từ hợp đồng như các hành vi của mình.

NHNN cũng thừa nhận, hiện nay tồn tại nhiều hạn chế, bất cập trong việc xử lý TSBĐ, xử lý nợ xấu khi một số quy định của Nghị quyết số 42/2017/QH14 chưa được luật hóa tại luật Các TCTD.

Về thu giữ TSBĐ, Điều 301 bộ luật Dân sự 2015 quy định: "Trường hợp người đang giữ tài sản không giao tài sản thì bên nhận bảo đảm có quyền yêu cầu tòa án giải quyết, trừ trường hợp luật liên quan có quy định khác".

Như vậy, trong trường hợp người đang giữ tài sản không giao tài sản, tổ chức mua bán, xử lý nợ, TCTD phải khởi kiện và chờ thi hành bản án, quyết định của tòa án. NHNN cho rằng, điều này tạo áp lực lên cho các cơ quan xét xử; sự kéo dài về mặt thời gian cũng tạo nên tâm lý chây ỳ trả nợ của bên có nghĩa vụ.