Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, các quốc gia nhập khẩu, đặc biệt là Liên minh châu Âu (EU) đã đưa ra hàng loạt công cụ pháp lý buộc doanh nghiệp phải chứng minh sản phẩm có phát thải thấp và nguyên liệu bền vững. Các quy định như CSDDD – Chỉ thị về thẩm định tính bền vững doanh nghiệp, Luật chuỗi cung ứng Đức (LkSG) hay Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) đều trực tiếp ảnh hưởng đến hàng hóa nông sản Việt Nam khi xuất khẩu sang EU.
Theo bà Nguyễn Thị Thanh Hương - Giám đốc phát triển kinh doanh của CCIC Việt Nam, điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp Việt không còn có thể xuất hàng bằng cách “đáp ứng tối thiểu”.
Bà nhận định: “Các thị trường lớn như châu Âu, Mỹ hay Nhật Bản đều yêu cầu doanh nghiệp phải đo lường và báo cáo phát thải, có hệ thống truy xuất nguồn gốc rõ ràng, đồng thời chứng minh việc tuân thủ tiêu chuẩn bền vững. Không chỉ sản phẩm, mà cả quy trình và con người trong chuỗi cũng phải minh bạch.”
Thực tế, từ năm 2025, Chỉ thị CSDDD sẽ tác động trực tiếp đến khoảng 6.000 doanh nghiệp EU và hơn 900 doanh nghiệp nước ngoài có hoạt động tại châu Âu, trong đó có các đối tác nhập khẩu nông sản Việt Nam. Việc EU áp dụng quy định mới khiến các nhà nhập khẩu buộc phải yêu cầu nhà cung cấp – tức doanh nghiệp Việt – chứng minh nguồn gốc, phát thải và tuân thủ xã hội.
Song song đó, Nhật Bản tiếp tục duy trì kiểm soát chặt chẽ chất lượng bằng hình thức giám sát trực tiếp tại nhà máy, trong khi Trung Quốc và Mỹ tăng cường yêu cầu về báo cáo kiểm nghiệm bên thứ ba đối với nông sản nhập khẩu. Điều này khiến việc chuẩn hóa hệ thống quản lý và truy xuất nguồn gốc trở thành điều kiện tiên quyết để duy trì đơn hàng.
Theo bà Hương, câu chuyện tiêu chuẩn không chỉ nằm ở chứng chỉ, mà là năng lực vận hành theo quy trình bền vững. Doanh nghiệp cần hiểu rõ chuỗi của mình từ đầu nguồn đến cuối nguồn, từ khâu canh tác, chế biến, vận chuyển đến tiêu thụ, để xác định đâu là điểm phát thải, đâu là rủi ro môi trường và xã hội.
Các bộ tiêu chuẩn quốc tế hiện đang được áp dụng trong ngành nông sản – thực phẩm gồm ISO 14067 (đo lường dấu chân carbon), ISO 14046 (dấu chân nước), Global G.A.P., ASC, BRCGS, FSSC 22000, hay Rainforest Alliance, VietGAP… Trong đó, tiêu chuẩn ISO 14067 được xem là kim chỉ nam để đánh giá phát thải CO₂ trong suốt vòng đời sản phẩm – từ khâu trồng trọt, thu hoạch, chế biến đến vận chuyển.
Bà Hương nhấn mạnh: “Việc đo lường dấu chân carbon không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu của đối tác, mà còn giúp chính họ nhìn thấy điểm nghẽn, tối ưu hóa năng lượng và chi phí trong chuỗi giá trị.”
Thực tế cho thấy, những doanh nghiệp chủ động đi trước đang gặt hái kết quả.
Công ty CP Vĩnh Hoàn (Đồng Tháp) – doanh nghiệp thủy sản đầu tiên của Việt Nam công bố báo cáo phát thải carbon theo chuẩn ISO 14064 – đã được nhiều khách hàng châu Âu đánh giá cao về tính minh bạch và năng lực kiểm soát chuỗi cung ứng. Hay như Nafoods Group trong ngành trái cây chế biến, đã xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử gắn mã QR cho từng lô hàng, giúp người mua nước ngoài dễ dàng theo dõi hành trình sản phẩm “từ nông trại đến bàn ăn”.
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Việt Nam hiện có hơn 7.000 vùng trồng và 1.500 cơ sở đóng gói nông sản đã được cấp mã truy xuất phục vụ xuất khẩu. Tuy nhiên, tỷ lệ doanh nghiệp có báo cáo “dấu chân carbon” vẫn rất thấp – dưới 5%. Phần lớn mới dừng ở mức đáp ứng VietGAP hoặc Global G.A.P., chưa tiến tới quản lý phát thải theo vòng đời sản phẩm.
Ở góc độ chính sách, Việt Nam đã thể hiện rõ cam kết khi Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định: “Việt Nam coi ứng phó với biến đổi khí hậu là mệnh lệnh của thời đại, chuyển đổi xanh là xu thế tất yếu và là lựa chọn chiến lược.”
Cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 (Net Zero) được cụ thể hóa bằng Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững 2021–2030 (Quyết định 150/QĐ-TTg). Đây là nền tảng để ngành nông nghiệp bước vào giai đoạn chuyển đổi kép – vừa xanh, vừa số.
Tuy nhiên, theo bà Hương, hành trình này không thể một sớm một chiều. Để đáp ứng các tiêu chuẩn về truy xuất nguồn gốc và dấu chân carbon, doanh nghiệp nông sản cần chuyển từ “ứng phó bị động” sang “chủ động đáp ứng” – nghĩa là phải nắm vững và triển khai ngay các công cụ của chuyển đổi xanh.
Thứ nhất, hiểu và tuân thủ luật định. Nếu trước đây doanh nghiệp chỉ quan tâm đến tiêu chuẩn sản phẩm, thì nay phải chứng minh cả quá trình sản xuất, môi trường và quyền con người trong chuỗi.
Thứ hai, thiết lập hệ thống truy xuất nguồn gốc và quản lý phát thải. Truy xuất không chỉ là tem nhãn QR mà phải là chuỗi dữ liệu xuyên suốt từ nông trại đến xuất khẩu – nơi mỗi khâu được ghi nhận và kiểm chứng.
Thứ ba, nâng cao năng lực quản trị rủi ro và báo cáo ESG. Theo khung quốc tế, doanh nghiệp cần thực hiện thẩm tra chuỗi cung ứng, phân tích rủi ro, báo cáo định kỳ cho các bên liên quan và có chính sách nhân quyền – môi trường rõ ràng.
Thứ tư, đầu tư vào công nghệ và đào tạo con người. Hệ thống truy xuất nguồn gốc, quản lý phát thải và báo cáo ESG đều đòi hỏi dữ liệu chính xác. Vì vậy, việc ứng dụng công nghệ số sẽ giúp doanh nghiệp giảm sai sót và tăng độ tin cậy.
Cùng với đó là đào tạo nhân sự nội bộ về tiêu chuẩn quốc tế, quản lý chất lượng và quy trình báo cáo. “Không thể có sản phẩm xanh nếu con người chưa sẵn sàng thay đổi,” bà Hương nói.
Cuối cùng, xây dựng tầm nhìn thương hiệu bền vững. Khi người tiêu dùng toàn cầu ngày càng quan tâm đến nguồn gốc và tác động môi trường, uy tín thương hiệu không chỉ đến từ chất lượng mà còn từ giá trị xã hội và môi trường mà sản phẩm mang lại.
Hiện nay, các tổ chức quốc tế như TÜV SÜD, FAO, UNDP và các quỹ đầu tư xanh đang tích cực hỗ trợ Việt Nam xây dựng hệ thống kiểm chứng, đánh giá và chứng nhận phát thải. Những công cụ như LCA (Life Cycle Assessment) hay PCF (Product Carbon Footprint) theo tiêu chuẩn ISO 14044, 14067 được xem là nền tảng khoa học giúp doanh nghiệp tính toán và công bố lượng phát thải một cách minh bạch.
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo, nếu doanh nghiệp chỉ coi đây là yêu cầu để ‘qua cửa hải quan’, thì họ sẽ khó trụ vững trong dài hạn. Cần nhìn truy xuất và phát thải như một phần chiến lược cạnh tranh, để nâng giá trị sản phẩm Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Theo Ngân hàng Thế giới (WB), đến năm 2030, khoảng 70% nhà nhập khẩu toàn cầu sẽ ưu tiên mua hàng có chứng nhận phát thải thấp. Điều đó đồng nghĩa, minh bạch trở thành “tiền tệ” của thị trường.
Một số ngành hàng như cà phê, hồ tiêu, gạo hữu cơ đã bắt đầu thử nghiệm công cụ đo lường phát thải và gắn nhãn “carbon thấp”. Các tập đoàn lớn như Nestlé, Walmart, Unilever – đối tác của doanh nghiệp Việt – đều yêu cầu nhà cung cấp phải có báo cáo ESG và kế hoạch giảm phát thải rõ ràng.
Theo bà Hương, dấu chân carbon và truy xuất nguồn gốc không còn là lựa chọn, mà là điều kiện tồn tại. Nhưng nhìn ở mặt tích cực, đây cũng là cơ hội để Việt Nam tái cấu trúc chuỗi giá trị nông sản, hướng đến phát triển bền vững.
Doanh nghiệp nào chủ động sớm trong việc thiết lập hệ thống đo lường, báo cáo và công bố minh bạch sẽ được thị trường tin cậy hơn, giá bán tốt hơn và khả năng tiếp cận vốn xanh cũng cao hơn,” bà nói.
Tags:
(VNF) - Ngành nông nghiệp Việt Nam đang đối mặt với yêu cầu cấp bách phải cắt giảm phát thải khí nhà kính, không chỉ để thích ứng với biến đổi khí hậu mà còn nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn mới từ thị trường xuất khẩu và nhà đầu tư quốc tế.
(VNF) - Giảm phát thải khí nhà kính đang là một trong những ưu tiên hàng đầu của các doanh nghiệp trong quá trình sản xuất, đặc biệt là các doanh nghiệp có tham vọng vươn ra toàn cầu. Nhưng nếu không có nguồn lực tài chính đủ mạnh, điều này sẽ là bất khả thi.
(VNF) - Là công ty sữa lớn của Việt Nam, với hệ thống đơn vị sản xuất khổng lồ gồm 13 nhà máy và 13 trang trại trên cả nước, Vinamilk cho biết đang rất tích cực trong các hoạt động giảm thiểu dấu chân carbon, quản lý phát thải khí nhà kính, đồng hành cùng Chính phủ hướng đến Net Zero.
(VNF) - UBND tỉnh Hà Tĩnh đã ban hành hai quyết định chính thức giao Công ty Cổ phần Năng lượng VinEnergo làm nhà đầu tư của hai dự án điện gió ngoài khơi có tổng mức đầu tư hơn 39.000 tỷ đồng tại khu vực Kỳ Anh. Đây là nhóm dự án điện gió lớn nhất được phê duyệt tại Hà Tĩnh tính đến thời điểm hiện tại.
(VNF) - Việt Nam đang tiến hành một bước rà soát quan trọng trước khi xem xét khởi động dự án điện hạt nhân tại Ninh Thuận và các dự án trong tương lai.
(VNF) - Ngân hàng Chính sách xã hội giảm lãi suất nhiều chương trình tín dụng, hỗ trợ người dân khôi phục sản xuất sau mưa bão, áp dụng từ 1/12/2025.
(VNF) - Đưa ra lời khuyên về việc thực hiện ESG với doanh nghiệp, chuyên gia cho rằng các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, nên bắt đầu thực hiện từ các dự án nhỏ với chi phí thấp.
(VNF) - Việt Nam đang thúc đẩy chuyển đổi số và chuyển đổi xanh nhằm hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững. Đây vừa là cơ hội để đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh và khẳng định vị thế quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu, vừa là thách thức lớn đối với doanh nghiệp và cơ quan quản lý về thể chế, nguồn lực, hạ tầng công nghệ và năng lực nhân sự.
(VNF) - Theo ông Vũ Thái Trường, Trưởng phòng Biến đổi khí hậu và Môi trường - UNDP Việt Nam, trong việc thúc đẩy kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, thách thức lớn nhất là khoảng cách giữa chính sách và thực thi. Chính sách đã rất tiến bộ, nhưng doanh nghiệp và địa phương cần thêm công cụ, dữ liệu và hướng dẫn cụ thể để triển khai.
(VNF) - Thay vì tập trung tạo ra lượng lớn tín chỉ carbon giá rẻ, Việt Nam nhấn mạnh việc phát triển tín chỉ chất lượng cao nhằm bảo đảm lợi ích quốc gia và nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế.
(VNF) - Khi làn sóng ESG ập đến, phần nổi của tảng băng là những báo cáo đẹp đẽ và các cam kết. Nhưng phần chìm, thứ đang khiến hàng nghìn doanh nghiệp Việt "đau đầu" chính là cuộc khủng hoảng dữ liệu thầm lặng: Số liệu phân mảnh, thu thập thủ công, và không thể chứng minh với đối tác quốc tế.
(VNF) - Hàng loạt quy định về chống phá rừng, minh bạch nguồn gốc và giảm phát thải đang khiến nông sản Việt đối mặt thách thức lớn khi muốn tiếp cận thị trường cao cấp. Trong đó, mắc ca – ngành còn non trẻ đang phải vượt qua yêu cầu khắt khe từ EU và các hệ thống bán lẻ quốc tế.
