Theo TS. Ngô Đức Lâm - nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) nhận định rằng, nếu hôm nay muốn đủ điện cho tăng trưởng, thì 5 -10 năm trước phải đầu tư phát triển ngành điện. Vì vậy, để bảo đảm nguồn cung ổn định, năng lượng luôn cần tăng trưởng nhanh hơn tốc độ tăng GDP nếu kinh tế tăng 6%, năng lượng phải tăng tối thiểu 8 - 9%.
Từng phụ thuộc chủ yếu vào than và dầu khí chiếm tới 60% tổng nhu cầu năng lượng quốc gia giai đoạn 2010 - 2020 Việt Nam đã thực hiện một bước ngoặt mạnh mẽ trong cơ cấu nguồn điện. Từ mức gần 0% vào năm 2015, năng lượng tái tạo (điện mặt trời, điện gió…) đã vươn lên chiếm khoảng 60% trong tổng công suất nguồn điện vào năm 2024. TS.
Lâm cho biết: “Việt Nam hiện đang dẫn đầu ASEAN về tốc độ phát triển năng lượng tái tạo, trở thành một trong những quốc gia chuyển dịch nhanh nhất châu Á.”
Tuy nhiên, sự gia tăng nhanh chóng của năng lượng tái tạo cũng đặt ra nhiều thách thức, đặc biệt là tính không ổn định và phụ thuộc vào thời tiết. Việt Nam buộc phải đầu tư mạnh vào lưới điện thông minh, hệ thống lưu trữ điện như thủy điện tích năng, pin, ắc quy, cũng như chuyển đổi số toàn ngành để đảm bảo vận hành ổn định.
Ông Trần Văn Giang - Trưởng ban Điện lực, Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (TKV) cho biết, ngành năng lượng Việt Nam hiện đang đối mặt với hàng loạt thách thức như: nhu cầu tiêu thụ tăng nhanh, nguồn năng lượng sơ cấp ngày càng cạn kiệt, phát thải từ nhiệt điện vẫn ở mức cao, trong khi hạ tầng truyền tải chưa theo kịp sự phát triển nóng của điện mặt trời.
Cùng với đó, khung pháp lý còn thiếu đồng bộ cho các mô hình mới như lưu trữ năng lượng, điện hydrogen/amoniac, chuyển đổi nhiên liệu. Theo ông Giang, để thúc đẩy chuyển dịch năng lượng hiệu quả, cần sớm hoàn thiện các luật, cơ chế, chính sách về thị trường điện cạnh tranh, hợp đồng mua bán điện, đấu thầu năng lượng tái tạo cũng như khung giá phát điện minh bạch.
TKV cũng kiến nghị xây dựng Chương trình tổng thể quốc gia về chuyển dịch năng lượng, bao gồm lộ trình cụ thể cho chuyển đổi nhiên liệu tại các nhà máy nhiệt điện, quy hoạch nguồn nhiên liệu thay thế và cơ chế đảm bảo an sinh xã hội cho người lao động trong quá trình chuyển đổi.
“Nếu không có chính sách đồng bộ, việc phát triển NLTT có thể dẫn tới mất cân đối nguồn – tải, ảnh hưởng đến an ninh năng lượng”, ông Giang nhấn mạnh,
Để đạt mục tiêu hơn 183.000 MW công suất nguồn điện vào năm 2030, Việt Nam cần khoảng 200 tỷ USD đầu tư tương đương 20 tỷ USD/năm. Đây là gánh nặng mà một mình Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) không thể đảm đương, do đó việc xã hội hóa ngành năng lượng là tất yếu.
Đặc điểm phân tán và linh hoạt của năng lượng tái tạo rất phù hợp với năng lực tài chính và tổ chức của doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Với sự hỗ trợ phù hợp, họ có thể tham gia vào hầu hết các khâu trong chuỗi cung ứng: đầu tư, vận hành, cung ứng thiết bị, dịch vụ kỹ thuật.
Theo TS. Lâm, đây chính là “cơ hội vàng” để doanh nghiệp Việt nắm giữ vai trò chủ lực trong nền kinh tế xanh.
PGS.TS. Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) nhấn mạnh: Để doanh nghiệp thực sự phát huy vai trò trung tâm trong chuỗi cung ứng năng lượng, cần có một hệ thống chính sách tài chính đồng bộ, hiệu quả và nhất quán.
Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, nhu cầu vốn đầu tư cho chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam giai đoạn 2021- 2030 ước tính khoảng 134,7 tỷ USD, trong đó 70% đến từ khu vực tư nhân. Tuy nhiên, thực tế chỉ có khoảng 15 - 20% doanh nghiệp tiếp cận được nguồn vốn ưu đãi, phần lớn do thiếu cơ chế bảo lãnh tín dụng, rủi ro doanh thu từ chính sách giá điện, và chưa có khung pháp lý cho tài chính xanh.
PGS.TS. Long kiến nghị: cần thiết lập Quỹ chuyển dịch năng lượng quốc gia để cung cấp tín dụng ưu đãi, bảo lãnh rủi ro và hỗ trợ kỹ thuật cho doanh nghiệp đầu tư vào năng lượng sạch. Cùng với đó là cơ chế tín dụng xanh rõ ràng cho các ngân hàng thương mại, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn thuế nhập khẩu thiết bị tiết kiệm năng lượng và khấu hao nhanh cho tài sản đầu tư vào công nghệ xanh.
Ông Long cũng đề xuất học tập các mô hình quốc tế như Quỹ Khí hậu & Chuyển đổi (Đức), Ngân hàng Phát triển Xanh (Hàn Quốc), hay các chương trình hỗ trợ năng lượng tái tạo cho SMEs tại Singapore. Việc kết hợp tín dụng xanh, trợ cấp công nghệ và cơ chế thị trường carbon sẽ hình thành hệ sinh thái tài chính kỹ thuật thị trường toàn diện và bền vững.
Bên cạnh tài chính, một nguồn lực quan trọng không kém là đổi mới sáng tạo và hệ sinh thái khởi nghiệp năng lượng. Ông Phạm Anh Cường, Giám đốc điều hành BestB cho rằng: “Khởi nghiệp trong lĩnh vực năng lượng không chỉ là cơ hội đầu tư mà còn là giải pháp căn cơ cho phát triển bền vững.”
Ông Cường chỉ rõ, Việt Nam hiện có nhiều tiềm năng tài nguyên và nhân lực, nhưng hệ sinh thái khởi nghiệp năng lượng vẫn còn manh mún, thiếu liên kết và thiếu mô hình hợp tác hiệu quả giữa Nhà nước, doanh nghiệp lớn, nhà đầu tư, viện nghiên cứu, startup.
Giải pháp ông đưa ra là hình thành mô hình “Energy Innovation Partnership”, tạo sandbox năng lượng cho startup thử nghiệm, xây dựng các quỹ đầu tư chuyên biệt cho năng lượng tái tạo, hỗ trợ tư vấn mô hình kinh doanh và kết nối với thị trường quốc tế.
Sự dịch chuyển chiến lược trong lĩnh vực năng lượng không chỉ là yêu cầu tất yếu của quá trình phát triển mà còn là cơ hội để Việt Nam tái định vị vị thế quốc gia trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Doanh nghiệp đặc biệt là khu vực tư nhân cần được nhìn nhận và hỗ trợ như trung tâm của chuyển dịch này.
Để làm được điều đó, cần một liên minh ba bên chặt chẽ giữa Chính phủ – Hệ thống tài chính – Doanh nghiệp, trong đó:
Chính phủ phải ban hành khung pháp lý ổn định, nhất quán và dẫn dắt bằng chính sách tài chính xanh; Các ngân hàng và tổ chức tài chính cần mở rộng tín dụng xanh, bảo hiểm rủi ro, phát triển thị trường carbon; Doanh nghiệp phải chủ động nâng cao năng lực kỹ thuật, đổi mới mô hình kinh doanh và gắn kết với mạng lưới đổi mới toàn cầu.
Chỉ khi hội đủ ba yếu tố trên, doanh nghiệp Việt mới có thể “đi trước một bước”, không chỉ trong sản xuất năng lượng mà còn trong đổi mới, sáng tạo và phát triển bền vững – đúng như mục tiêu Net Zero vào năm 2050 mà Việt Nam đã cam kết.
Tags:
(VNF) - Ông Lê Hoàng Minh, Giám đốc điều hành Sản xuất kiêm Trưởng dự án Net Zero của Vinamilk, đã có những chia sẻ về sự tích hợp giữa sản xuất, năng lượng và công nghệ được đúc kết trong hành trình “xanh hóa” tại Vinamilk, hướng đến cam kết Net Zero vào 2050.
(VNF) - G (Governance – Quản trị) trong ESG, tuy đứng cuối trong bộ ba tiêu chí nhưng lại chính là chìa khóa đảm bảo việc thực hiện các chiến lược về phát triển bền vững (PTBV) nói chung và giảm phát thải khí nhà kính, hướng đến Net Zero nói riêng tại các doanh nghiệp.
(VNF) - Việc Việt Nam cùng lúc theo đuổi hai mục tiêu là tăng trưởng kinh tế nhanh, bền vững và cam kết trung hòa carbon vào năm 2050 đang tạo ra một bài toán đầy thách thức cho ngành năng lượng. Để vừa thúc đẩy phát triển, vừa đảm bảo bền vững môi trường, ngành điện buộc phải tìm được lời giải hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế nhưng vẫn đảm bảo cam kết Net Zero.
(VNF) - Theo ông Vũ Thái Trường, Trưởng phòng Biến đổi khí hậu và Môi trường - UNDP Việt Nam, trong việc thúc đẩy kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, thách thức lớn nhất là khoảng cách giữa chính sách và thực thi. Chính sách đã rất tiến bộ, nhưng doanh nghiệp và địa phương cần thêm công cụ, dữ liệu và hướng dẫn cụ thể để triển khai.
(VNF) - Thay vì tập trung tạo ra lượng lớn tín chỉ carbon giá rẻ, Việt Nam nhấn mạnh việc phát triển tín chỉ chất lượng cao nhằm bảo đảm lợi ích quốc gia và nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế.
(VNF) - Khi làn sóng ESG ập đến, phần nổi của tảng băng là những báo cáo đẹp đẽ và các cam kết. Nhưng phần chìm, thứ đang khiến hàng nghìn doanh nghiệp Việt "đau đầu" chính là cuộc khủng hoảng dữ liệu thầm lặng: Số liệu phân mảnh, thu thập thủ công, và không thể chứng minh với đối tác quốc tế.
(VNF) - Hàng loạt quy định về chống phá rừng, minh bạch nguồn gốc và giảm phát thải đang khiến nông sản Việt đối mặt thách thức lớn khi muốn tiếp cận thị trường cao cấp. Trong đó, mắc ca – ngành còn non trẻ đang phải vượt qua yêu cầu khắt khe từ EU và các hệ thống bán lẻ quốc tế.
(VNF) - Người có xe máy xăng khi chuyển sang xe điện có giá trị từ 10 triệu đồng trở lên sẽ được hỗ trợ tiền tối đa 5 triệu đồng, theo dự thảo của HĐND TP. Hà Nội.
(VNF) - Trong khi các thị trường lớn siết chặt tiêu chuẩn, ESG đang trở thành “tấm hộ chiếu” để doanh nghiệp Việt bước vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, khoảng cách giữa khẩu hiệu và hành động vẫn còn rất lớn. Các chuyên gia cho rằng ESG chỉ thực sự mang lại giá trị khi doanh nghiệp chủ động thay đổi, thay vì chạy theo phong trào.
(VNF) - Mô hình chính quyền hai cấp được triển khai song song với yêu cầu đẩy nhanh đô thị hóa bền vững đã mở ra cơ hội tái thiết đô thị toàn diện dựa trên trụ cột số hóa, phân quyền minh bạch và liên kết vùng.
(VNF) - Ông Julien Seillan, Giám đốc Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) tại Việt Nam cho rằng nền kinh tế Việt Nam đã vươn lên đáng kinh ngạc chỉ sau 30 năm. Bước vào giai đoạn chuyển đổi xanh, theo ông, Việt Nam cần huy động nguồn lực từ nhiều phía, trong đó có sự “vào cuộc” của khu vực kinh tế tư nhân.
(VNF) - Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và yêu cầu giảm phát thải ngày càng trở nên cấp bách, “xanh hóa sản xuất” đang trở thành xu hướng tất yếu trong ngành nông nghiệp Việt Nam. Không chỉ là khẩu hiệu, quá trình này đang dần được cụ thể hóa bằng hàng loạt mô hình mới từ năng lượng tái tạo, công nghệ số cho đến nông nghiệp tuần hoàn...
