Tỷ phú Elon Musk có thể kiểm toán các cơ quan Mỹ nếu ông Trump đắc cử?

Tờ Washington Post (WP) mới đây đưa tin ứng viên Tổng thống đảng Cộng hoà Donald Trump và các cố vấn đã thảo luận trong nhiều tháng về việc thành lập một ủy ban do các giám đốc điều hành doanh nghiệp nổi tiếng đứng đầu để rà soát sổ sách của chính phủ nhằm xác định hàng nghìn chương trình cần cắt giảm.

Một trong những ứng viên hàng đầu được mong đợi tham gia vào uỷ ban này, không ai khác chính là tỷ phú giàu nhất thế giới Elon Musk - cũng là người đồng minh thân thiết gần đây của ông Trump.

Đây là điều hoàn toàn có thể xảy ra, bởi rất nhiều lần, giám đốc điều hành Tesla và SpaceX đã bày tỏ sự quan tâm đến việc trở thành một phần của "ủy ban hiệu quả của chính phủ" nhằm mục đích loại bỏ các quy định và chi tiêu lãng phí.

Trước đó, ngày 20/8, ông Musk cũng đăng một hình ảnh được tạo ra bằng trí tuệ nhân tạo về chính mình đằng sau một bục giảng có nhãn "Bộ Hiệu quả của Chính phủ", với từ viết tắt DOGE — một loại tiền điện tử dựa trên meme mà ông từng sử dụng.

Trước khi được đồn đoán tham gia vào một uỷ ban có thể thực hiện kiểm toán các cơ quan chính phủ, ông Musk còn được cho là sẽ tham gia vào Nội các của ông Trump, nhưng tin tức này đã bị chính ông Trump phủ nhận.

Mặc dù vậy, cựu Tổng thống vẫn cho rằng ông Musk có thể là cố vấn hữu ích cho chính phủ liên bang.

Sự quan tâm của ông Trump đối với ủy ban một phần là phản ứng trước vấn đề chính trị và kinh tế mà chiến dịch tranh cử của ông đang phải đối mặt. Ông đã thúc đẩy hàng nghìn tỷ USD cắt giảm thuế bổ sung cho nhiệm kỳ thứ hai của mình và trong các đề xuất đưa ra không có số tiền nào thu về được tương đương với số tiền sẽ thâm hụt.

Ông Donald Trump đã bày tỏ sự quan tâm trong nhiều tháng tới trong việc thành lập một ủy ban “ruy băng xanh” gồm các giám đốc điều hành hàng đầu để loại bỏ chi tiêu liên bang lãng phí, theo ông Steve Moore, người đã trình bày ý tưởng này với cựu tổng thống.

Ông Moore cho biết kế hoạch này được mô phỏng theo Ủy ban Grace, một ủy ban thời Tổng thống Reagan đã khuyến nghị cắt giảm chi tiêu hàng tỷ USD, mặc dù hầu hết các đề xuất mà uỷ ban này đưa ra đều không được thực hiện.

“Nó phải là ưu tiên hàng đầu. Chúng ta có rất nhiều chi tiêu lãng phí để cắt giảm nếu chúng ta muốn kéo dài thời hạn cắt giảm thuế của ông Trump hoặc thực hiện những điều khác mà ông ấy muốn làm", ông Moore cho biết.

Ông Moore nhấn mạnh thêm rằng ông không chắc ông Musk có hứng thú làm chủ tịch ủy ban hay không, nhưng cho biết ông ấy "hoàn toàn phù hợp để điều hành ủy ban".

Cựu Chủ tịch Hạ viện Newt Gingrich và Art Laffer — những người tư vấn cho ông Trump về chính sách kinh tế — được cho là ủng hộ mạnh mẽ kế hoạch này.

Tuy nhiên, một số nhà phê bình cho rằng nỗ lực này có thể chỉ là một nỗ lực mang tính biểu tượng nhằm ngăn chặn chi tiêu của chính phủ. Chi phí tăng cho An sinh xã hội và Medicare là động lực chính dẫn đến mất cân bằng tài chính dài hạn của Washington, và nhiều chuyên gia ngân sách tỏ ra nghi ngờ rằng về tính hiệu quả thực sự của một ủy ban như vậy.

Xung đột lợi ích?

Việc CEO của Tesla có khả năng tham gia vào một uỷ ban có thể kiểm toán chi tiêu chính phủ đã làm dấy lên nhiều lo ngại từ các chuyên gia đạo đức - những người lo sợ việc này có thể dẫn tới tình trạng xung đột lợi ích giữa vị trí và đế chế kinh doanh của tỷ phú giàu nhất thế giới.

Hoạt động kinh doanh của tỷ phú Elon Musk hiện đã gắn chặt với chi tiêu của liên bang.

Ví dụ, Tesla đã được trả 36 triệu USD tiền quỹ liên bang để lắp đặt ít nhất 328 phích cắm sạc EV, theo công ty nghiên cứu chính sách và dữ liệu Atlas Public Policy.

Ngoài ra, SpaceX đã giành được hợp đồng của NASA vào năm 2021 trị giá lên tới 4,4 tỷ USD để xây dựng hệ thống hạ cánh có người lái cho các sứ mệnh Artemis trên mặt trăng. Công ty vũ trụ này cũng đã nhận được 2,2 tỷ USD theo thỏa thuận bằng tiền của người nộp thuế.

Anna Massoglia, chuyên gia về tiền bạc trong chính trị tại tổ chức phi lợi nhuận OpenSecrets, cho biết: "Điều này đặt ra câu hỏi rằng trọng tâm của ủy ban là tiết kiệm tiền của người nộp thuế, nhưng bạn có thể có một người nào đó có công ty là một trong những bên nhận được nhiều nhất từ ​​chi tiêu của liên bang".

"Việc trấn áp tình trạng lãng phí và lạm dụng của chính phủ là quan trọng, nhưng chúng ta cũng cần có cơ chế giải trình để các bên trong khu vực tư nhân tham gia vào loại chương trình này không thể thao túng nó để trục lợi cá nhân", bà Anna nói thêm.

Mặc dù vậy, theo tờ WP, các cố vấn của ông Trump dường như rất muốn đưa các nhà lãnh đạo doanh nghiệp nổi tiếng vào để biên soạn một danh sách chi tiêu vượt mức của liên bang, lặp lại những nỗ lực tương tự như những nỗ lực do Tổng thống Ronald Reagan và Thượng nghị sĩ Tom Coburn khởi xướng, những người đã từng xuất bản "Sách lãng phí" hàng năm về những chi tiêu bị cáo buộc là phù phiếm.