Vùng ĐBSCL: 'Soi' điểm sáng và mảng tối để tăng cường thu hút FDI

So với cùng kỳ năm 2018, số dự án tăng 52 dự án, nhưng vốn đăng ký chỉ bằng khoảng 75%. Lũy kế đến nay, toàn vùng ĐBSCL có 1.662 dự án FDI với tổng vốn đăng ký 22.634 triệu USD, chiếm 5,56% số dự án và 6,32% tổng vốn FDI đăng ký của cả nước, xếp thứ 4/6 vùng kinh tế, chỉ cao hơn Tây Nguyên và Tây Bắc, nhưng thấp hơn nhiều so với Đông Nam Bộ (chiếm khoảng 42%), Đồng bằng sông Hồng (chiếm 30%) và Bắc Trung bộ, duyên hải miền Trung (khoảng 17%).

Điểm sáng “Cửa ngõ miền Tây” và “nơi khuất nẻo”

Nhiều năm liền, vốn FDI chủ yếu tập trung vào các tỉnh Long An, Tiền Giang, chiếm 75,2% tổng số dự án và 45,5% tổng vốn FDI của toàn vùng ĐBSCL. Các tỉnh “Cửa ngõ Miền Tây” này được hưởng lợi nhờ giao thông thuận tiện, liền kề thành phố Hồ Chí Minh, nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, đón nhận sự dịch chuyển vốn đầu tư, tác động lan tỏa của TP. HCM. Đây cũng là các tỉnh có sự bứt phá tăng trưởng về số lượng doanh nghiệp, tăng nhanh xuất khẩu, các chỉ số tăng trưởng công nghiệp, GRDP cũng thuộc nhóm cao nhất vùng.

Điểm sáng kế tiếp đáng ghi nhận là sự nỗ lực của số tỉnh “khuất nẻo” Trà Vinh và Bến Tre. Đây cũng là những địa phương có nhiều bứt phá khi hạ tầng giao thông như cao tốc TPHCM - Trung Lương, cầu Rạch Miễu và các tuyến giao thông liên kết vùng, gắn kết với TP. Hồ Chí Minh và vùng trọng điểm phía Nam được đầu tư. Trà Vinh đã vươn lên vị trí 3, chỉ sau Long An và Kiên Giang với tổng vốn đầu tư FDI thu hút được hơn 3.234 triệu USD, chiếm 14,3% tổng vốn FDI toàn vùng. Bến Tre cũng có nhiều bứt phá lên vị trí thứ 5 với tổng vốn FDI đăng ký đạt 1.079 triệu USD. Đây cũng là những điểm sáng trong bản đồ PCI quốc gia, nâng cao năng lực cạnh tranh cấp tỉnh.

Vùng kinh tế trọng điểm vùng ĐBSCL gồm 4 địa phương: Cần Thơ, An Giang, Kiên Giang và Cà Mau, thu hút FDI tuy còn thấp hơn Long An và Tiền Giang, nhưng cũng chiếm 25,7% tổng vốn đầu tư đăng ký toàn vùng, đặc biệt là vai trò của Kiên Giang với sự đóng góp đáng kể trong thu hút vốn FDI của đảo ngọc Phú Quốc.

“Mảng tối” trên bản đồ FDI

Vai trò “đầu tàu” trong thu hút FDI của “Tứ giác động lực” gồm Cần Thơ, An Giang, Kiên Giang và Cà Mau chưa rõ do có sự phát triển không đều giữa 4 địa phương. Tỉnh Kiên Giang nổi trội, xếp thứ 2 chỉ sau Long An, thu hút hơn 4.739 triệu USD, chiếm gần 21% tổng vốn FDI đăng ký toàn vùng. Trong khi Cần Thơ là trung tâm vùng ĐBSCL xếp thứ 6/13 tỉnh thành, chỉ thu hút được hơn 726 triệu USD, chiếm 3,2% tổng vốn toàn vùng. An Giang với nhiều lợi thế về biên mậu, nhưng đến nay mới thu hút 208 triệu USD vốn FDI, chiếm 0,9% tổng vốn toàn vùng, xếp thứ 11/13. Cà Mau xếp cuối bảng, mới thu hút hơn 149 triệu USD, chiếm 0,66% tổng vốn toàn vùng. Đây cũng là 2 tỉnh xếp thứ 50 và 54/63 tỉnh, thành cả nước thu hút vốn FDI.

Dù có nhiều đóng góp quan trọng cho cả nước, nhưng thu hút FDI của ĐBSCL chưa tương xứng với tiềm năng, vai trò, vị trí của vùng do những trở ngại về hạ tầng giao thông, nguồn lực đầu tư công hạn chế, thiếu động lực, lao động qua đào tạo chưa đáp ứng yêu cầu nhà đầu tư, thiếu liên kết vùng. Vì vậy, mặc dù là “điểm sáng” ở thời kỳ đầu, nhưng ĐBSCL trong nhiều năm lại là “vùng trũng” trên bản đồ thu hút đầu tư nước ngoài của cả nước.

Kết quả thu hút FDI những năm gần đây của ĐBSCL đã có những khởi sắc nhờ những cải thiện về cơ sở hạ tầng, tập trung đầu tư phát triển 3 khâu đột phá là: giao thông, thủy lợi, giáo dục - đào tạo và dạy nghề. Tuy nhiên, nhìn chung vẫn còn thấp, chưa tương xứng với vai trò của vùng trọng điểm nông nghiệp số 1. Là điểm sáng PCI cả nước, nhưng thu hút FDI của 13 tỉnh, thành trong năm 2018 chưa bằng một tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (1,5 tỷ USD so với 1,8 tỷ USD).

Cần chiến lược mới về thu hút đầu tư

Để tạo động lực mới cho các luồng vốn FDI vào khu vực ĐBSCL nhiều hơn và phù hợp với định hướng trên rất cần có các giải pháp mạnh mẽ và phù hợp hơn nữa. Cụ thể là nên tập trung vào 3 giải pháp quan trọng sau:

Một là, xây dựng chiến lược FDI của vùng. Cùng với việc điều chỉnh quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội vùng ĐBSCL theo Nghị quyết 120/NQ-CP của Chính phủ về phát triển vùng ĐBSCL thích ứng BĐKH, cần đẩy mạnh đầu tư phát triển hạ tầng giao thông, thủy lợi, nguồn nhân lực tương xứng.Việc thiếu một chiến lược, lúng túng trong việc tiếp cận các đối tác, nôn nóng muốn vượt lên thoát khỏi “vùng trũng”… là nguyên nhân tụt hậu của vùng này. Trong khi dòng vốn đầu tư FDI đang có sự dịch chuyển giữa các quốc gia do tác động của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, vùng ĐBSCL cần chuẩn bị môi trường đầu tư tốt nhất để thu hút các dòng vốn sạch, tránh tình trạng vì “khát vốn, sốt ruột” mà thu hút các dự án đầu tư gây tác động môi trường.

Hai là, tăng cường liên kết vùng, xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách thúc đẩy liên kết vùng trong thu hút vốn, tạo môi trường đầu tư chung, cơ sở hạ tầng dùng chung, “phân công, phân vai” giữa các địa phương trong vùng cùng với liên kết sức mạnh cộng đồng doanh nghiệp ĐBSCL. Liên kết vùng được xem là giải pháp có tính chiến lược nhằm đẩy mạnh thu hút có chọn lọc nguồn vốn FDI vào ĐBSCL.

Ba là, cần đổi mới công tác vận động, xúc tiến đầu tư, tránh tình trạng mỗi tỉnh làm xúc tiến đầu tư riêng lẻ, mạnh ai nấy làm. Đưa công tác vận động, xúc tiến thu hút đầu tư nước ngoài theo chiến lược vùng, quy hoạch chung, sự liên kết theo từng chuyên đề, lĩnh vực và theo vùng.

Lợi thế của ĐBSCL không chỉ với các sản phẩm nông nghiệp, mà còn từ vị trí địa lý chiến lược trong cục diện mới. Đó là thế mạnh để phát triển kinh tế biển; từ đảo ngọc Phú Quốc đến tuyến hàng hải quốc tế rất gần, tuyến hành lang kinh tế trong Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng; từ thế tựa lưng với TP.HCM, hướng ra biển Đông, kề vai tuyến biên giới Tây Nam, nằm trong bán kính 500km của ASEAN mà vùng châu thổ này là tâm điểm, tạo ra thế địa kinh tế đặc biệt. Sự tiên phong về tư duy phát triển, gắn kết được quá trình liên kết các chuỗi giá trị kinh tế sẽ là khâu đột phá để ĐBSCL trở thành cực thu hút đầu tư và tăng trưởng trong thập niên tới.