Tại phiên chất vấn của Quốc hội về lĩnh vực lao động, thương binh và xã hội sáng 6/6, đại biểu Ma Thị Thúy (Đoàn Tuyên Quang) đặt câu hỏi: “Thời gian qua dư luận bức xúc thu sai bảo hiểm xã hội (BHXH) chủ hộ kinh doanh cá thể, quản điểm của Bộ trưởng và hướng giải quyết như thế nào?”.
Trước đó, báo chí phản ánh vụ việc hơn 4.000 chủ hộ kinh doanh cá thể đã đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc nhiều năm nhưng bị “treo” lương hưu.
Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và xã hội (LĐ-TB&XH) Đào Ngọc Dung cho biết, thời gian qua, cơ quan bảo hiểm xã hội có thu sai với một tỷ lệ không nhỏ các chủ hộ kinh doanh cá thể. Đây không phải là đối tượng được quy định đóng bảo hiểm bắt buộc. Việc thu sai này đã diễn ra từ năm 2003 đến năm 2016. Bộ đã chấn chỉnh Bảo hiểm xã hội và về cơ bản, vấn đề này đã được giải quyết. Cơ quan công quyền làm sai thì phải xin lỗi và xử lý theo quy định.
Ông Dung nhấn mạnh, đây là nội dung chưa được quy định trong Luật Bảo hiểm xã hội đo đó, cần đánh giá rất cụ thể. Tuy nhiên, về quan điểm cá nhân, tôi cho rằng cần đặt lợi ích của người lao động, của chủ hộ kinh doanh lên hàng đầu.
“Chúng tôi đề xuất chuyển toàn bộ hộ kinh doanh này sang chế độ bảo hiểm xã hội bắt buộc đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Trường hợp không muốn, không có nhu cầu thì sang bảo hiểm xã hội tự nguyện. Trường hợp người lao động đồng ý trả lại quyền lợi, thì phải tính lãi bằng quỹ tăng trưởng hiện nay. Quan điểm cá nhân tôi đặt quyền lợi của người lao động lên hàng đầu, khuyên khích điều chỉnh chính sách chuyển sang bắt buộc đảm bảo về già có lương hưu, cuộc sống ổn định”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nói.
Tranh luận về tình trạng này, Đại biểu Huỳnh Thị Phúc (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) cho rằng, tình trạng thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với các chủ hộ kinh doanh cá thể trong khi các đối tượng không thuộc đối tượng phải đóng bảo hiểm bắt buộc cho thấy cơ quan bảo hiểm xã hội đã không thực hiện đúng với quy định của pháp luật, gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích của các đối tượng liên quan. Đồng thời, đề nghị làm rõ có tiêu cực trong thu bảo hiểm xã hội hay không.
Trả lời chất vấn Đại biểu Phúc, ông Dung cho biết việc thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với hộ kinh doanh cá thể là sai về chủ trương. Trách nhiệm này thuộc về cơ quan tổ chức thực hiện là Bảo hiểm xã hội Việt Nam, đặc biệt là bảo hiểm xã hội của các địa phương. Sau khi vấn đề này được phát hiện, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đã làm việc với Bảo hiểm xã hội Việt Nam và có văn bản chấn chỉnh việc này.
Bộ trưởng cho biết thêm, phần lớn các vướng mắc đã được các địa phương linh hoạt xử lý với chủ hộ kinh doanh, nhiều trường hợp đồng ý chuyển sang đóng bảo hiểm tự nguyện, nhiều trường hợp đề nghị thoái thu, có những trường hợp đề nghị chuyển sang bảo hiểm bắt buộc.
"Vừa qua, đã có 8 đoàn kiểm tra, rà soát lại hiện tượng này. Qua đó, một số điểm nổi lên như có địa phương báo cáo 62 trường hợp, nhưng kiểm tra còn 8 trường hợp. Đến nay chưa phát hiện tiêu cực, nhưng sai là có sai. Về việc xử lý, chúng tôi trao đổi Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam theo quy định hiện hành", ông Dung giải trình chất vấn.
Về giải pháp căn cơ, trong chương trình xây dựng pháp luật đề xuất đưa các đối tượng này vào đối tượng đóng bảo hiểm bắt buộc khi sửa Luật bảo hiểm xã hội. Đồng thời, kiến nghị Quốc hội cho phép Chính phủ thực hiện cộng nối quá trình đóng bảo hiểm xã hội, nếu có nhu cầu sang bảo hiểm xã hội hoặc bắt buộc.
Điều hành phiên chất vấn, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng đề nghị Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc lý giải thêm về vấn đề này.
Ông Phớc cho biết, vào năm 2003 có chủ trương mở rộng độ bao phủ bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã có văn bản hướng dẫn cho một số tỉnh về đóng bảo hiểm xã hội. Trong đó có 54 tỉnh thu của 4.240 đối tượng từ năm 2003 đến năm 2016. Đến năm 2016 thì có chủ trương dừng lại, nhưng có một số đối tượng vẫn nộp tiếp đến năm 2020 thì dừng hẳn.
Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho rằng, về bản chất và đạo lý không có gì sai, quy định pháp luật thì lại vướng.
“Quy định của pháp luật bảo hiểm xã hội là phải có hợp đồng về giao kết bảo hiểm. Nhưng ở đây, các chủ hộ kinh doanh không có hợp đồng giao kết, mà chỉ có hợp đồng của họ với nhân viên, những nhân viên của họ được nộp bảo hiểm xã hội bắt buộc, nhưng đối với các chủ hộ thì không có hợp đồng với ai cả, nên không được nộp bảo hiểm. Về bản chất, những đối tượng này vừa là chủ hộ, vừa là người lao động, vừa có thu nhập, nên việc được tham gia bảo hiểm có thể coi là chấp nhận được, nhưng pháp luật lại không quy định, nên có thể kết luận là sai đối tượng”, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc phân tích.
Cung cấp thêm thông tin, Phớc cho biết đã trao đổi với Bộ trưởng Lao động - Thương binh và Xã hội và tới đây, khi tiến hành sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội sẽ cho phép chủ hộ kinh doanh được tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc.
