Châu Âu tụt lại phía sau Mỹ và Trung Quốc, có thể bắt kịp không?

Tụt lại phía sau

Thị phần của châu Âu trong nền kinh tế toàn cầu đang bị thu hẹp và nỗi lo sợ ngày càng sâu sắc rằng lục địa này không còn có thể theo kịp Mỹ và Trung Quốc.

Năng lượng giá rẻ từ Nga, xuất khẩu giá rẻ từ Trung Quốc và sự phụ thuộc nền tảng vào sự bảo vệ quân sự của Mỹ không còn được coi là điều đương nhiên.

Đầu tư tư nhân cũng tụt hậu. Ví dụ, các tập đoàn lớn của châu Âu đầu tư ít hơn 60% vào năm 2022 so với các đối tác Mỹ, theo báo cáo của Viện Toàn cầu McKinsey. Về thu nhập bình quân đầu người, trung bình thấp hơn 27% so với ở Mỹ. Và tăng trưởng năng suất chậm hơn so với các nền kinh tế lớn khác, trong khi giá năng lượng lại cao hơn nhiều.

Bắc Kinh và Washington cũng đang rót hàng trăm tỷ USD vào việc mở rộng ngành công nghiệp bán dẫn, năng lượng thay thế và ô tô điện của riêng họ, đồng thời đảo ngược cơ chế thương mại tự do của thế giới.

Châu Âu đã thực hiện một số bước để theo kịp hai cường quốc lớn. Năm ngoái, EU đã thông qua Kế hoạch Công nghiệp Thỏa thuận Xanh để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi năng lượng và mùa xuân năm nay, liên minh này lần đầu tiên đề xuất một chính sách phòng thủ công nghiệp. Nhưng những nỗ lực này đã bị lấn át bởi các nguồn lực mà Mỹ và Trung Quốc đang sử dụng.

Công ty nghiên cứu Rystad Energy cho biết trong một phân tích trong tuần này rằng khối này “sẽ tụt xa so với các mục tiêu chuyển đổi năng lượng đầy tham vọng về năng lượng tái tạo, năng lực công nghệ sạch và đầu tư vào chuỗi cung ứng trong nước”.

Theo quan điểm của ông Mario Draghi, cựu chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu, đầu tư công và tư nhân ở Liên minh châu Âu cần tăng thêm nửa nghìn tỷ euro mỗi năm (542 tỷ USD) chỉ riêng cho các quá trình chuyển đổi kỹ thuật số và xanh để theo kịp.

Cả báo cáo của ông và của Letta đều được Ủy ban châu Âu, cơ quan điều hành của Liên minh châu Âu, yêu cầu giúp hướng dẫn các nhà hoạch định chính sách khi họ gặp nhau vào mùa thu để vạch ra kế hoạch chiến lược 5 năm tiếp theo của khối.

Thị trường vốn chung

Ngày càng nhiều quan chức hàng đầu, quan chức chính trị và lãnh đạo doanh nghiệp châu Âu nói về sự cần thiết phải có hành động tập thể quyết liệt hơn.

Họ lập luận rằng nếu không tập hợp tài chính công và tạo ra một thị trường vốn chung, châu Âu sẽ không thể thực hiện các khoản đầu tư cần thiết vào quốc phòng, năng lượng, siêu máy tính và hơn thế nữa để cạnh tranh hiệu quả.

Ông Letta cho biết ông đã trực tiếp trải nghiệm những thiếu sót đặc biệt trong cạnh tranh của châu Âu khi dành sáu tháng tới thăm 65 thành phố ở châu Âu để nghiên cứu báo cáo của mình. Ông nói, không thể di chuyển “bằng tàu cao tốc giữa các thủ đô châu Âu”. “Đây là một mâu thuẫn sâu sắc, tượng trưng cho các vấn đề của Thị trường chung”.

Ở cấp độ quốc gia, các nhà lãnh đạo chính phủ có thể bảo vệ các đặc quyền của mình. Trong thập kỷ qua, Liên minh châu Âu đã cố gắng tạo ra một thị trường vốn duy nhất để giúp đầu tư xuyên biên giới dễ dàng hơn.

Tuy nhiên, nhiều quốc gia nhỏ hơn, bao gồm Ireland, Romania và Thụy Điển, đã phản đối việc nhượng quyền cho Brussels hoặc thay đổi luật pháp của họ vì lo ngại sẽ khiến ngành tài chính quốc gia của họ gặp bất lợi.

Các tổ chức xã hội dân sự cũng lo ngại về sự tập trung quyền lực. Tháng trước, 13 nhóm ở châu Âu đã viết thư ngỏ cảnh báo rằng việc hợp nhất thị trường lớn hơn sẽ gây tổn hại cho người tiêu dùng, người lao động và doanh nghiệp nhỏ, đồng thời khiến các tập đoàn khổng lồ có quá nhiều ảnh hưởng, khiến giá cả tăng cao. Và họ lo lắng rằng các ưu tiên kinh tế, xã hội và môi trường khác sẽ bị gạt sang một bên.

Trong hơn một thập kỷ, châu Âu đã tụt hậu về một số thước đo về khả năng cạnh tranh, bao gồm đầu tư vốn, nghiên cứu và phát triển cũng như tăng trưởng năng suất. Nhưng theo McKinsey, đây là khu vực dẫn đầu thế giới trong việc giảm khí thải, hạn chế bất bình đẳng thu nhập và mở rộng tính di động xã hội .

Và một số khác biệt về kinh tế với Mỹ là kết quả của sự lựa chọn. Một nửa khoảng cách về tổng sản phẩm quốc nội bình quân đầu người giữa châu Âu và Mỹ là kết quả của việc người châu Âu chọn làm việc ít giờ hơn (tính trung bình) trong suốt cuộc đời.

Nhiều chuyên gia cảnh báo những lựa chọn như vậy có thể là điều xa xỉ mà người châu Âu không còn có nếu họ muốn duy trì mức sống của mình.

Ông Simone Tagliapietra, thành viên cấp cao tại Bruegel, một tổ chức nghiên cứu ở Brussels, cho biết các chính sách quản lý năng lượng, thị trường và ngân hàng quá khác nhau.

Ông nói: “Nếu chúng tôi tiếp tục có 27 thị trường chưa hội nhập tốt, chúng tôi không thể cạnh tranh với người Trung Quốc hoặc người Mỹ”.