Cuộc chiến công nghệ với Mỹ kích thích cuộc đua 250 tỷ USD trong lòng Trung Quốc

Những đô thị khổng lồ như Thâm Quyến, Thượng Hải hay Hàng Châu đang lao vào cuộc chạy đua đầu tư, biến cuộc chiến chip Mỹ - Trung thành cuộc cạnh tranh nội địa khốc liệt chưa từng có.

Cuộc đua của các “siêu đô thị” Trung Quốc

Trong bối cảnh Washington siết chặt kiểm soát xuất khẩu công nghệ và hạn chế doanh nghiệp Trung Quốc tiếp cận chip tiên tiến, Bắc Kinh đang đẩy mạnh chiến lược tự chủ bán dẫn. Không chỉ dừng ở cấp trung ương, các thành phố lớn của Trung Quốc đang trở thành “chiến trường” mới, nơi từng địa phương tung ra hàng tỷ nhân dân tệ để thu hút vốn và nhân tài cho ngành công nghiệp bán dẫn.

Những trung tâm công nghệ như Thâm Quyến, Thượng Hải, Hàng Châu, hay thậm chí tỉnh Hồ Bắc – vốn ít được chú ý – đều đã đồng loạt công bố các quỹ đầu tư quy mô lớn chỉ trong vài tháng gần đây. Mục tiêu chung: trở thành “cứ điểm chiến lược” trong lĩnh vực được xem là trọng yếu nhất của nền kinh tế số hiện đại.

Hôm thứ Năm, Thâm Quyến – thành phố được mệnh danh là “Thung lũng Silicon của Trung Quốc” công bố quỹ bán dẫn trị giá 5 tỷ nhân dân tệ (khoảng 700 triệu USD). Quỹ này sẽ tập trung đầu tư vào thiết kế chip, linh kiện then chốt, thiết bị sản xuất và công nghệ đóng gói tiên tiến.

Theo thông tin đăng ký, quỹ được hậu thuẫn bởi chính quyền thành phố Thâm Quyến và một công ty đầu tư nhà nước cấp quận trực thuộc cụm công nghiệp bán dẫn của thành phố. Quỹ có thời hạn hoạt động 10 năm – cho thấy cam kết dài hơi của Thâm Quyến trong việc củng cố vị thế đổi mới công nghệ của mình.

“Trí tuệ nhân tạo và chất bán dẫn đang là tiền tuyến của cuộc cạnh tranh giữa các thành phố. Chip, robot và vật liệu mới đều là những lĩnh vực mà chính quyền phải hỗ trợ mạnh để xây dựng năng lực và khắc phục điểm yếu”, chuyên gia kinh tế Bành Bằng, Chủ tịch điều hành Hiệp hội Cải cách Quảng Đông, nhận định.

Ông nhấn mạnh, Thâm Quyến vốn có truyền thống đầu tư sớm và hiệu quả vào các ngành công nghệ mới nổi.

“Quỹ bán dẫn 5 tỷ nhân dân tệ không quá lớn, nhưng cũng không nhỏ trong lĩnh vực này. Quan trọng là nó cho thấy cách tiếp cận chủ động và dài hạn của Thâm Quyến”, ông nói thêm.

Không chỉ Thâm Quyến, hàng loạt trung tâm công nghiệp công nghệ cao khác của Trung Quốc cũng đang ồ ạt lập quỹ bán dẫn trong bối cảnh quốc gia này gấp rút thu hẹp khoảng cách công nghệ với phương Tây.

Tại Thượng Hải, trung tâm tài chính và công nghệ hàng đầu miền Đông, chính quyền địa phương đang tăng tốc triển khai các quỹ bán dẫn thông qua các công ty đầu tư nhà nước.

Cuối tháng 9, Công ty Thiết bị Vi chế tiên tiến (AMEC) – nhà sản xuất thiết bị chip hàng đầu Trung Quốc đã công bố quỹ trị giá 1,5 tỷ nhân dân tệ nhằm thúc đẩy đột phá công nghệ trong ngành. Quỹ này do công ty con của Tập đoàn Đầu tư vốn nhà nước Thượng Hải hỗ trợ tài chính.

Cũng trong thời điểm đó, một quỹ tư nhân trị giá 5,7 tỷ nhân dân tệ được thành lập với 70% vốn đến từ quỹ mẹ do chính quyền Thượng Hải hậu thuẫn, một động thái cho thấy nỗ lực quy mô lớn nhằm củng cố chuỗi cung ứng bán dẫn của thành phố.

Ở khu vực châu thổ sông Dương Tử, Hàng Châu – quê hương của Alibaba và trung tâm đổi mới đang lên cũng không đứng ngoài cuộc. Cuối tháng 8, thành phố này thành lập quỹ trị giá 10 tỷ nhân dân tệ, do công ty đầu tư được chính quyền hậu thuẫn vận hành. Theo Sở Xúc tiến đầu tư Hàng Châu, quỹ mới sẽ coi ngành bán dẫn là trọng tâm chiến lược trong giai đoạn tới.

Trong khi đó, tại tỉnh Hồ Bắc – khu vực trung tâm Trung Quốc – chính quyền địa phương đã góp gần 50% vốn cho dự án trị giá 20,7 tỷ nhân dân tệ do Công ty Công nghệ Bộ nhớ Dương Tử (YMTC), nhà sản xuất bộ nhớ flash hàng đầu Trung Quốc, khởi xướng vào tháng trước.

Theo dữ liệu công khai, dự án này sẽ bao trùm toàn bộ chuỗi cung ứng chip, từ thiết kế, sản xuất đến tiêu thụ, thể hiện tham vọng tạo ra một “hệ sinh thái bán dẫn khép kín” ở miền trung Trung Quốc.

Căng thẳng Mỹ - Trung: Cú hích cho cuộc đua nội địa

Những động thái đầu tư dồn dập này diễn ra trong bối cảnh cuộc chiến công nghệ Mỹ - Trung tiếp tục leo thang.

Tuần trước, Thượng viện Mỹ đã thông qua dự luật buộc các công ty chip như Nvidia và AMD phải ưu tiên cung cấp sản phẩm trí tuệ nhân tạo (AI) cho doanh nghiệp Mỹ, thay vì các khách hàng Trung Quốc.

Ngay sau đó, Tổng thống Donald Trump đăng trên mạng xã hội rằng Mỹ có thể hạn chế xuất khẩu “mọi phần mềm quan trọng” – bao gồm cả các hệ thống dùng trong thiết kế chip – để đáp trả việc Bắc Kinh mở rộng kiểm soát xuất khẩu đất hiếm.

Những chính sách này càng khiến Trung Quốc thúc đẩy mạnh hơn mục tiêu tự chủ chip, và kéo theo cạnh tranh khốc liệt giữa các thành phố nhằm giành lấy vai trò trung tâm trong chuỗi cung ứng nội địa.

Theo báo cáo công bố hôm thứ Năm của Trung tâm Đổi mới Công nghiệp Công nghệ cao Quốc gia (thuộc chính phủ Trung Quốc), quy mô ngành bán dẫn Trung Quốc đạt 1,8 nghìn tỷ nhân dân tệ (khoảng 250 tỷ USD) trong năm 2024.

Ba đô thị dẫn đầu là Thâm Quyến, Thượng Hải và Bắc Kinh, được xem là trụ cột của ngành công nghiệp chip Trung Quốc.

Dù vậy, báo cáo cũng cảnh báo rằng Trung Quốc vẫn gặp “nút thắt cổ chai” trong các quy trình sản xuất tiên tiến và công nghệ đóng gói, dù đã đạt tiến bộ nhanh chóng trong thiết kế và thiết bị chế tạo chip.

Các chuyên gia cho rằng, sự phân tán đầu tư giữa các địa phương có thể vừa là điểm mạnh vừa là rủi ro. Một mặt, cạnh tranh giữa các thành phố giúp tăng tốc đổi mới và tạo ra nhiều mô hình phát triển đa dạng. Nhưng mặt khác, nếu thiếu phối hợp chiến lược từ trung ương, nỗ lực tự chủ chip có thể bị chia nhỏ và trùng lặp đầu tư.

Giới quan sát nhận định, “vũ khí bí mật” của Trung Quốc trong cuộc chiến chip với Mỹ không chỉ nằm ở quy mô đầu tư của chính phủ, mà còn ở mức độ cạnh tranh nội địa mãnh liệt giữa các siêu đô thị.

Từng thành phố đang vận hành như một “quốc gia nhỏ” trong lòng Trung Quốc, có ngân sách, quỹ đầu tư và chiến lược riêng để thu hút nhân tài và công nghệ.

“Nếu Bắc Kinh là người lập kế hoạch, thì Thâm Quyến, Thượng Hải và Hàng Châu là những người chạy đua để biến kế hoạch đó thành hiện thực”, một nhà phân tích tại Thượng Hải bình luận. “Và chính sự cạnh tranh đó có thể trở thành động lực lớn nhất cho đổi mới”.

Khi Mỹ tiếp tục siết chặt xuất khẩu chip AI, còn Trung Quốc đẩy mạnh chính sách “tự lực tự cường”, cuộc cạnh tranh không chỉ diễn ra giữa hai siêu cường, mà còn giữa chính các đô thị của Trung Quốc.

Với hàng chục tỷ nhân dân tệ đổ vào nghiên cứu và phát triển, hàng loạt quỹ đầu tư mới được thành lập, và các tập đoàn trong nước như YMTC, AMEC hay Huawei HiSilicon đóng vai trò trung tâm, bức tranh bán dẫn Trung Quốc đang thay đổi nhanh chóng.

Câu hỏi lớn còn lại là: liệu sự cạnh tranh khốc liệt giữa các thành phố có giúp Trung Quốc rút ngắn khoảng cách công nghệ với phương Tây, hay sẽ khiến nỗ lực quốc gia này bị chia nhỏ và chậm lại?

Dù câu trả lời còn ở phía trước, một điều chắc chắn là: “cuộc chiến chip” của Trung Quốc không chỉ diễn ra trên bàn cờ quốc tế, mà ngay trong lòng các thành phố của chính họ.