Đề xuất cho mua bán, chuyển nhượng vật chứng, tài sản trong các 'đại án'

Nội dung này được nêu trong tờ trình về dự thảo nghị quyết về thí điểm xử lý vật chứng, tài sản trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử một số vụ việc, vụ án hình sự được Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến trình bày trước Quốc hội ngày 30/10.

Thí điểm cho phép mua bán, chuyển nhượng vật chứng, tài sản trong vụ án

Theo ông Tiến, dù đạt được nhiều kết quả nhưng việc xử lý vật chứng, tài sản trong các vụ việc, vụ án vừa qua còn nhiều hạn chế, vẫn tồn đọng trong thời gian dài nhiều vật chứng, tài sản chưa được xử lý, gây tốn kém chi phí bảo quản.

Mặt khác, còn nhiều đơn, thư, tụ tập đông người gây phức tạp về an ninh, trật tự, thậm chí trong nhiều trường hợp còn liên quan đến vấn đề ngoại giao khi vật chứng là tài sản thuộc sở hữu của cá nhân, tổ chức nước ngoài.

Nhiều tài sản có giá trị lớn chưa được đưa vào lưu thông, một số vụ việc, vụ án đã áp dụng biện pháp kê biên, phong tỏa hoặc tạm ngừng giao dịch; tạm dừng việc đăng ký, chuyển quyền sở hữu, sử dụng tài sản đối với nhiều tài sản liên quan đến người thân của người bị buộc tội, và những người có liên quan nhưng chưa kịp thời xử lý.

Việc này gây ảnh hưởng nhất định đến hoạt động sản xuất, kinh doanh, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Dự thảo đề xuất việc thí điểm xử lý ngay từ giai đoạn giải quyết nguồn tin về tội phạm, đối với vụ án hình sự thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo. Nếu được thông qua, nghị quyết có hiệu lực từ năm 2025 và được thực hiện không quá 3 năm.

Dự thảo cũng nêu rõ các biện pháp xử lý vật chứng, tài sản bám sát nội dung dề án xử lý vật chứng, tài sản đã được Bộ Chính trị thông qua, dự thảo Nghị quyết quy định 5 biện pháp xử lý vật chứng, tài sản, gồm: trả lại tiền cho bị hại hoặc gửi tiền vào ngân hàng để chờ xử lý; nộp tiền bảo đảm để hủy bỏ việc thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa; cho phép mua bán, chuyển nhượng vật chứng, tài sản và xử lý tiền thu được từ việc mua bán, chuyển nhượng; giao vật chứng, tài sản cho chủ sở hữu, người quản lý hợp pháp để quản lý, khai thác, sử dụng; tạm ngừng giao dịch; tạm dừng việc đăng ký, chuyển quyền sở hữu, sử dụng tài sản.

Đáng chú ý, dự thảo nghị quyết có biện pháp thí điểm cho phép mua bán, chuyển nhượng vật chứng, tài sản và xử lý tiền thu được từ việc mua bán, chuyển nhượng.

Theo tờ trình, vật chứng, tài sản là bất động sản, tài sản gắn liền với đất, giấy tờ có giá trị, chứng khoán hoặc trang thiết bị, phương tiện, vật tư trong sản xuất, kinh doanh, dịch vụ nếu không tiếp tục được lưu thông trên thị trường, không tiếp tục được khai thác, sử dụng sẽ bị giảm hoặc mất giá trị.

Đặc biệt đối với những vật chứng, tài sản là chứng khoán, theo thời gian, giá trị của chứng khoán có thể tăng lên, giảm xuống hoặc thậm chí không còn giá trị theo diễn biến thị trường, dẫn đến có thể gây thiệt hại cho chủ sở hữu, ảnh hưởng đến quyền tài sản của họ và các cổ đông khác.

Do vậy, để nhanh chóng khắc phục hậu quả và bảo đảm thi hành án, dự thảo nghị quyết cho thí điểm việc mua bán, chuyển nhượng vật chứng, tài sản khi có đủ điều kiện. Sau khi tổ chức, cá nhân là bên nhận chuyển nhượng chuyển tiền, cơ quan tiến hành tố tụng ra quyết định hủy các biện pháp thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa đã áp dụng.

Về 5 nhóm biện pháp xử lý, cơ quan thẩm tra tán thành với quy định về các nhóm biện pháp như Chính phủ đề xuất, đây là biện pháp chưa được quy định trong pháp luật tố tụng hình sự.

"Qua thực tiễn giải quyết các vụ án hình sự về kinh tế, tham nhũng, chức vụ cho thấy, việc thí điểm các biện pháp này sẽ góp phần giải quyết cơ bản những vướng mắc, bất cập hiện nay", bà Nga cho biết.

Về biện pháp nộp tiền bảo đảm để cơ quan tiến hành tố tụng hủy bỏ việc thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa (khoản 2 Điều 3), dự thảo quy định cơ chế cho phép người bị buộc tội hoặc tổ chức, cá nhân được nộp tiền bảo đảm thi hành án để hủy bỏ việc thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa.

Số tiền nộp bảo đảm không thấp hơn giá của vật chứng, tài sản theo kết luận định giá tài sản.

Tác động rất lớn đến quyền con người, quyền công dân, quyền tài sản

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp (UBTP) của Quốc hội Lê Thị Nga cho rằng, việc áp dụng cơ chế thí điểm sẽ có tác động rất lớn đến quyền con người, quyền công dân, nhất là quyền tài sản.

Do đó, phạm vi thí điểm giới hạn trong một số vụ việc, vụ án hình sự thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo như dự thảo là phù hợp.

Về 5 nhóm biện pháp xử lý, cơ quan thẩm tra tán thành với quy định về các nhóm biện pháp như Chính phủ đề xuất, đây là biện pháp chưa được quy định trong pháp luật tố tụng hình sự.

"Qua thực tiễn giải quyết các vụ án hình sự về kinh tế, tham nhũng, chức vụ cho thấy, việc thí điểm các biện pháp này sẽ góp phần giải quyết cơ bản những vướng mắc, bất cập hiện nay", bà Nga cho biết.

Về biện pháp nộp tiền bảo đảm để cơ quan tiến hành tố tụng hủy bỏ việc thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa (khoản 2 Điều 3), dự thảo quy định cơ chế cho phép người bị buộc tội hoặc tổ chức, cá nhân được nộp tiền bảo đảm thi hành án để hủy bỏ việc thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa. Số tiền nộp bảo đảm không thấp hơn giá của vật chứng, tài sản theo kết luận định giá tài sản.

UBTP tán thành phương án trên và cho rằng biện pháp này tạo khả năng sớm thu được khoản bồi thường thiệt hại, giảm thiểu việc phải đưa ra xử lý tài sản, tiết kiệm chi phí, đồng thời, bảo đảm quyền cho chủ sở hữu tài sản.