Trong bối cảnh thương mại toàn cầu năm 2025 đầy biến động, với các chính sách bảo hộ gia tăng và chuỗi cung ứng chịu nhiều gián đoạn, xuất khẩu tiếp tục đóng vai trò trụ cột trong chiến lược phát triển kinh tế của Việt Nam.
Với kim ngạch xuất khẩu đạt 405,53 tỷ USD trong năm 2024, Việt Nam đã củng cố vị thế là một nền kinh tế hướng ngoại. Tuy nhiên, câu hỏi trọng tâm không chỉ nằm ở quy mô xuất khẩu mà ở giá trị thực tế mà hoạt động này mang lại cho Tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), với 71,7% kim ngạch xuất khẩu, thường được xem là động lực chính, nhưng liệu đóng góp của khu vực này có tương xứng với khu vực nội địa, vốn chỉ chiếm 28,3%?.
Một nghiên cứu gần đây đã làm sáng tỏ vấn đề, cho thấy sự tương đồng đáng ngạc nhiên về đóng góp thực tế giữa hai khu vực, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết về cải cách chính sách để tối ưu hóa lợi ích kinh tế trong bối cảnh thương mại quốc tế hiện nay.
VietnamFinance xin giới thiệu bài viết của TS. Trần Huy Tùng, Khoa Kinh tế và ThS. Trương Hoàng Diệp Hương từ Viện Ngiên cứu Khoa học ngân hàng.
Đóng góp thực tế: Vượt ra ngoài con số kim ngạch
Năm 2024, khu vực FDI ghi nhận kim ngạch xuất khẩu 290,94 tỷ USD, vượt xa con số 114,59 tỷ USD của khu vực nội địa.
Tuy nhiên, đóng góp thực tế vào GDP – đạt 476,3 tỷ USD không chỉ phụ thuộc vào quy mô mà còn vào giá trị gia tăng nội địa (DVA), tức phần giá trị được tạo ra từ các nguồn lực trong nước, cùng với nguồn thu từ thuế thu nhập doanh nghiệp dựa trên lợi nhuận xuất khẩu.
Phân tích của nhóm nghiên cứu Học viện Ngân hàng cho thấy khu vực FDI đóng góp từ 60,08 đến 74,97 tỷ USD (12,6-15,7% GDP), trong khi khu vực nội địa đạt 58,22-69,67 tỷ USD (12,2-14,6% GDP).
Dù kim ngạch xuất khẩu của FDI gấp hơn hai lần nội địa, đóng góp thực tế của hai khu vực lại gần như tương đương, phản ánh sự khác biệt đáng kể về hiệu quả kinh tế.
Sự tương đồng này bắt nguồn từ tỷ lệ DVA. Khu vực nội địa đạt tỷ lệ DVA ước tính từ 50-60% (theo OECD, 2023), nhờ khả năng tự chủ trong sản xuất, đặc biệt ở các ngành như nông nghiệp, thủy sản và chế biến nội địa.
Ngược lại, khu vực FDI chỉ đạt 20-25% DVA (theo Báo cáo của Ủy ban Kinh tế Trung Ương), do phụ thuộc lớn vào nguyên liệu nhập khẩu, dẫn đến phần giá trị gia tăng nước ngoài (FVA) chiếm ưu thế, ước tính từ 218,20 đến 232,75 tỷ USD.
Điều này cho thấy mô hình xuất khẩu gia công của FDI, dù đóng góp lớn về kim ngạch, lại hạn chế trong việc tạo giá trị thực tế cho nền kinh tế trong nước.
Thuế thu nhập: Ảnh hưởng của chính sách ưu đãi
Bên cạnh giá trị gia tăng, thuế thu nhập từ lợi nhuận xuất khẩu là nguồn đóng góp trực tiếp vào ngân sách nhà nước. Với tỷ suất lợi nhuận trước thuế của FDI đạt 5,9% (theo Tổng cục thống kê, 2023), khu vực này tạo ra 17,17 tỷ USD lợi nhuận, so với 4,58 tỷ USD của nội địa với tỷ suất 4%.
Tuy nhiên, chính sách ưu đãi thuế đã tạo ra sự chênh lệch đáng kể. FDI chỉ chịu thuế suất thực tế từ 11-13%, trong khi nội địa phải nộp mức chuẩn 20%. Kết quả, thuế thu nhập từ FDI đạt 1,89-2,23 tỷ USD (0,4% GDP), còn nội địa là 0,92 tỷ USD (0,2% GDP). Sự khác biệt này không chỉ phản ánh hiệu quả kinh tế mà còn đặt ra câu hỏi về tính cân bằng của các chính sách ưu đãi thuế trong việc tối ưu hóa nguồn thu ngân sách.
Bài học từ thương mại quốc tế
Những phát hiện trên không chỉ làm nổi bật hiệu quả kinh tế của khu vực nội địa mà còn phơi bày hạn chế của mô hình xuất khẩu FDI trong bối cảnh thương mại toàn cầu đầy biến động.
Lịch sử thương mại quốc tế cung cấp những bài học giá trị. Hàn Quốc, như được ghi nhận bởi Sturgeon và Kawakami (2011), đã thành công trong việc nâng cao tỷ lệ nội địa hóa ngành điện tử, từ đó gia tăng giá trị thực tế từ xuất khẩu. Ngược lại, các nền kinh tế phụ thuộc vào gia công thường chỉ giữ lại một phần nhỏ giá trị trong chuỗi cung ứng toàn cầu, như Gereffi (2014) đã chỉ ra.
Trong bối cảnh năm 2025, với các rủi ro từ thuế quan mới và gián đoạn chuỗi cung ứng, Việt Nam cần chuyển từ vai trò “công xưởng” sang một nền kinh tế tạo giá trị bền vững.
Việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu, như được đề cập trong các nghiên cứu của Nguyễn Hoài Nam (2023) và Trần Việt Trang (2025), có thể là cơ hội để Việt Nam vừa duy trì sức hút với nhà đầu tư nước ngoài, vừa tăng cường nguồn thu ngân sách. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi một cách tiếp cận chiến lược nhằm cân bằng giữa khuyến khích đầu tư và tối ưu hóa lợi ích kinh tế quốc gia.
Định hướng chính sách
Để nâng cao đóng góp thực tế từ xuất khẩu, Việt Nam cần tập trung vào ba định hướng chính.
Thứ nhất, thúc đẩy nội địa hóa trong khu vực FDI thông qua phát triển công nghiệp phụ trợ, đặc biệt trong các ngành như điện tử, dệt may và chế tạo.
Thứ hai, điều chỉnh chính sách ưu đãi thuế để đảm bảo nguồn thu ngân sách được tối ưu hóa mà không làm suy giảm sức hấp dẫn của môi trường đầu tư.
Thứ ba, tăng cường đầu tư vào các ngành xuất khẩu nội địa có giá trị gia tăng cao, như nông sản chế biến sâu và sản phẩm công nghệ, nhằm nâng cao khả năng tự chủ kinh tế. Những định hướng này không chỉ giúp gia tăng đóng góp vào GDP mà còn củng cố khả năng ứng phó của Việt Nam trước những biến động trong thương mại toàn cầu.
Kết luận
Xuất khẩu là động lực quan trọng của kinh tế Việt Nam, nhưng giá trị thực tế của nó phụ thuộc vào khả năng tạo giá trị gia tăng nội địa và nguồn thu ngân sách từ thuế. Khu vực nội địa, với hiệu quả kinh tế tương đương FDI dù quy mô nhỏ hơn, đã chứng minh tiềm năng tự chủ của nền kinh tế Việt Nam. Tuy nhiên, để khu vực FDI thực sự trở thành động lực bền vững, Việt Nam cần thúc đẩy nội địa hóa, điều chỉnh chính sách thuế, và đầu tư vào các ngành giá trị cao.
Trong một thế giới thương mại đầy bất định, đây là thời điểm để Việt Nam khẳng định vị thế không chỉ như một trung tâm sản xuất, mà như một nền kinh tế tạo ra giá trị thực sự, bền vững và lâu dài.
Tags:
(VNF) - Live Concert 2025 See The Light của ca sĩ Mỹ Tâm chính thức công bố giai đoạn mở bán vé rộng rãi cho công chúng với nhiều ưu đãi vượt trội và phương thức thanh toán đa dạng. Sự kiện đánh dấu bước tiếp theo trong chuỗi đồng hành chiến lược giữa Ngân hàng TMCP Đông Nam Á – SeABank (HoSE: SSB) và nữ ca sĩ, mang đến cho khán giả cơ hội tiếp cận vé một cách dễ dàng, thuận tiện, cùng ưu đãi hấp dẫn dành riêng cho chủ thẻ SeABank.
(VNF) - Hàng nghìn nhân viên ngân hàng mất việc trong khi nhiều ngân hàng lại tuyển thêm nhân sự. Điều này phản ánh xu hướng tái cấu trúc mạnh mẽ trong ngành.
(VNF) - Ngân hàng TMCP Đông Nam Á (SeABank, HoSE: SSB) tiếp tục khẳng định vị thế tiên phong với mô hình SeAPremium Lounge - không gian giao dịch và tư vấn đặc quyền dành riêng cho khách hàng ưu tiên.
(VNF) - Trong bối cảnh biên lãi ròng (NIM) lao xuống mức thấp nhất kể từ năm 2018, các ngân hàng đã chủ động chuẩn bị các kế hoạch dài hơi nhằm thích ứng và từng bước cải thiện NIM trong thời gian tới.
(VNF) - Bước sang tuổi 32, Ngân hàng TMCP Sài Gòn - Hà Nội (SHB) ghi dấu cột mốc mới trên hành trình kiến tạo những giá trị bền vững.
(VNF) - Ngân hàng Nhà nước nâng kỳ hạn chào thầu trên thị trường mở (OMO) tới 105 ngày trong bối cảnh lãi suất VND liên ngân hàng tiếp tục duy trì ở mức cao.
(VNF) - Ngân hàng TMCP An Bình (ABBANK) triển khai chương trình hỗ trợ giảm lãi suất cho vay đến 2,8%/năm dành cho khách hàng cá nhân và SME có khoản vay hiện hữu tại khu vực bị ảnh hưởng bởi thiên tai.
(VNF) - Tại hội nghị nhà đầu tư quý III/2025 tổ chức ngày 10/11, ban lãnh đạo Ngân hàng TMCP Phát triển TP. HCM (HDBank, HDB) duy trì quan điểm tự tin về khả năng tăng tốc trong quý IV, hướng tới vượt mức kế hoạch lợi nhuận cả năm 2025.
(VNF) - Ngân hàng Nhà nước dự kiến nâng trạng thái vàng cuối ngày của các tổ chức tín dụng. Trần trạng thái vàng của 8 ngân hàng có thể lên tới 20 tấn.
(VNF) - Lãi suất cho vay rục rịch tăng nhưng vẫn thấp hơn giai đoạn trước. Giai đoạn cuối năm, lãi suất cho vay sẽ chịu nhiều áp lực.
(VNF) - Khi thị trường Việt Nam ghi nhận hơn 10 triệu tài khoản chứng khoán - tăng gấp đôi chỉ sau 3 năm, câu hỏi của nhà đầu tư không còn là “có nên đầu tư không?” mà đã chuyển sang “làm sao tối ưu tài sản một cách toàn diện và bền vững qua từng giai đoạn?”.
(VNF) - Chiều 10/11/2025, Lễ ra mắt mô hình thí điểm Kiosk thông minh và Hệ thống xác thực, cấp bản sao số tài liệu điện tử được tổ chức tại Trung tâm Phục vụ hành chính công TP. Hà Nội. Agribank vinh dự là đơn vị tài trợ Kiosk, đồng hành cùng TP Hà Nội nâng cao chất lượng phục vụ hành chính công.
(VNF) - Sau 16 tuần đồng sáng tạo, ngày hội Demo Day đã giới thiệu các dự án hợp tác kiểm thử (PoC) giữa 5 startup trên toàn cầu và Tập đoàn Tài chính Shinhan, khép lại mùa thứ hai của chương trình đổi mới sáng tạo mở Global Shinhan InnoBoost 2025, do Shinhan Future's Lab Việt Nam tổ chức.
(VNF) - Giá USD tự do quay đầu giảm mạnh, mất tới hơn 200 đồng từ mức đỉnh lịch sử. Còn giá USD tại kênh ngân hàng được điều chỉnh tăng nhẹ.
(VNF) - Ngân hàng Nhà nước tăng lãi suất liên ngân hàng, trên thị trường các ngân hàng thương mại đã đẩy lãi suất tiết kiệm lên mức cao mới
(VNF) - Theo ông Phạm Như Ánh, Tổng giám đốc Ngân hàng TMCP Quân đội (MB), mặc dù mặt bằng lãi suất đang có xu hướng tăng trở lại nhưng biên độ điều chỉnh dự kiến chỉ ở mức 0,5 - 1% trong ngắn hạn.
(VNF) - Thu nhập ngoài lãi tăng mạnh tại nhiều nhà băng và trở thành động lực tăng trưởng mới của ngành ngân hàng, nhằm giảm phụ thuộc vào mảng cho vay truyền thống.
(VNF) - Hàng loạt ngân hàng triển khai tính năng cảnh báo tài khoản nhận tiền có dấu hiệu nghi ngờ gian lận, lừa đảo. Khách hàng cần nâng cao cảnh giác.
(VNF) - Lãi suất liên ngân hàng ghi nhận xu hướng tăng trở lại, trong đó lãi suất qua đêm tiến sát mốc 6%/năm, lãi suất kỳ hạn 3 tháng vượt mốc 6%/năm.
(VNF) - Ngân hàng Quốc Tế (VIB) ra mắt Giải pháp trả góp cho thẻ thanh toán quốc tế – hình thức vay tín chấp trực tuyến tích hợp ngay trên thẻ thanh toán.
(VNF) - Tài chính xanh không chỉ là công cụ điều tiết vốn vào các lĩnh vực bền vững, tài chính xanh còn định hình lại cấu trúc cạnh tranh của hệ thống tài chính thế giới và ở vị trí trung tâm của dòng chảy này chính là ngành ngân hàng.
(VNF) - Thanh tra NHNN Chi nhánh Khu vực 13 phát hiện Vàng bạc đá quý Ngọc Thẩm và Vàng bạc đá quý Ngọc Hải phát sinh các vi phạm trong công tác phòng chống rửa tiền.
(VNF) - Theo ông Fred Lim, Giám đốc Thương mại hóa Kỹ thuật số, Ngân hàng Hong Leong (Hong Leong Bank), doanh nghiệp SME và MSME không phải là nhóm có rủi ro cao, thay vào đó, SME và MSME nên được đánh giá là nhóm có tầm ảnh hưởng lớn.
(VNF) - Bất động sản tiếp tục đóng vai trò là “đầu kéo” chủ lực trong tăng trưởng tín dụng của nhiều ngân hàng khi chiếm tỷ trọng lớn trong tổng dư nợ cho vay 9 tháng năm 2025.
(VNF) - NHNN yêu cầu các tổ chức tín dụng rà soát, đánh giá tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh, khả năng trả nợ của khách hàng vay vốn bị ảnh hưởng các đợt bão, mưa lũ lớn từ tháng 7/2025 đến tháng 10/2025, để kịp thời áp dụng biện pháp hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho khách hàng.
(VNF) - Live Concert 2025 See The Light của ca sĩ Mỹ Tâm chính thức công bố giai đoạn mở bán vé rộng rãi cho công chúng với nhiều ưu đãi vượt trội và phương thức thanh toán đa dạng. Sự kiện đánh dấu bước tiếp theo trong chuỗi đồng hành chiến lược giữa Ngân hàng TMCP Đông Nam Á – SeABank (HoSE: SSB) và nữ ca sĩ, mang đến cho khán giả cơ hội tiếp cận vé một cách dễ dàng, thuận tiện, cùng ưu đãi hấp dẫn dành riêng cho chủ thẻ SeABank.
(VNF) - Dự án Nhà ở xã hội Đức Thượng có quy mô 20 tầng, được xây dựng trên lô đất 2,6ha tại xã Hoài Đức, Hà Nội.
