Đường đến trung tâm tài chính quốc tế: Ba mũi nhọn khác biệt của Việt Nam

Khi phác hoạ bức tranh đánh giá nền tảng về triển vọng hình thành trung tâm tài chính quốc tế của Việt Nam, Công ty Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) đã mở rộng góc nhìn sang các mảng thị trường tài chính mới theo định hướng Chính phủ và có thể tạo khác biệt cho Việt Nam trong chu kỳ tới. Các mảng tài chính mới này bao gồm Fintech, tài chính xanh (thị trường carbon) và sàn giao dịch hàng hóa, không chỉ phản ánh xu hướng toàn cầu mà còn thể hiện lợi thế đặc thù của Việt Nam trong khu vực.

Fintech: Động lực tăng trưởng mạnh mẽ nhất

Theo đánh giá của VDSC, Fintech hiện là mảng có quán tính tăng trưởng và quy mô thị trường rõ nét nhất trong các lĩnh vực tài chính mới nổi. Thị trường năm 2024 đạt quy mô khoảng 15 tỷ USD và có thể mở rộng lên gần 80 tỷ USD vào năm 2034, tương ứng tốc độ tăng trưởng kép gần 18%/năm.

Fintech tại Việt Nam hiện nay đang tập trung mạnh mẽ vào ba trụ cột chính: thanh toán số, tài chính cá nhân và tài chính thay thế. Khung pháp lý cho mảng này đang được hoàn thiện nhanh chóng. Nghị định về sandbox Fintech có hiệu lực từ 01/07/2025 gồm chấm điểm tín dụng, chia sẻ dữ liệu qua giao diện lập trình mở và cho vay ngang hàng, cùng với Luật công nghiệp công nghệ số có hiệu lực từ 2026 nhằm phân loại tài sản số và cơ chế thử nghiệm cho sản phẩm dịch vụ công nghệ.

Đặc biệt, Nghị quyết về thí điểm thị trường tài sản mã hóa đặt ra mục tiêu cho phép chào bán phát hành giao dịch lưu ký tài sản mã hóa với số lượng sàn được cấp phép giới hạn và cơ chế giám sát đồng thời của Bộ Tài chính và NHNN. Tổ hợp chính sách này giải quyết 2 rào cản lớn là tính hợp lệ pháp lý và hạ tầng kết nối dữ liệu qua biên giới từ đó hạ chi phí tuân thủ và đẩy nhanh thời gian ra mắt sản phẩm.

Tuy nhiên, để Fintech thực sự trở thành “mũi nhọn bản sắc”, VDSC cho rằng Việt Nam cần xử lý hai điểm nghẽn quan trọng. Thứ nhất, cơ chế giám sát rủi ro công nghệ và bảo vệ người tiêu dùng vẫn cần hướng dẫn chi tiết cho từng mô hình cụ thể đặc biệt với cho vay ngang hàng ví điện tử chia sẻ dữ liệu và tài sản mã hóa.

Thứ hai, thị trường vốn cho startup giai đoạn đầu còn mỏng khi so sánh với Singapore và Hong Kong. Việc vận hành thực chất quỹ đầu tư mạo hiểm cấp quốc gia và địa phương cùng các ưu đãi thuế chi phí cho doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ sẽ tạo lực kéo cung ứng vốn nội địa.

Nghị định 264/2025/NĐ-CP về Quỹ Đầu tư Mạo hiểm Quốc gia và Địa phương được xem là cú hích quan trọng giúp hình thành dòng vốn nội địa cho startup công nghệ. Trong khu vực, các chương trình như StartupSG (Singapore) và MyStartup (Malaysia) là cầu nối chính phủ và startup trong việc cung cấp vốn, mạng lưới kết nối ban đầu

Tài chính xanh: Mũi nhọn khác biệt nhờ nguồn cung tín chỉ carbon

Cùng với Fintech, tài chính xanh và thị trường carbon được VDSC đánh giá là mũi nhọn có tính đặc thù và cơ hội chênh lệch do xuất phát điểm thấp nhưng năng lực tạo tín chỉ lớn.

Nguồn cung tín chỉ carbon tiềm năng của Việt Nam đến từ nông nghiệp, với ước tính hàng chục triệu tấn CO₂ giảm phát thải mỗi năm; lâm nghiệp, với 14,9 triệu ha rừng tương đương 50–70 triệu tín chỉ/năm; và năng lượng tái tạo như gió, mặt trời, thủy điện, sinh khối. Bên cạnh đó, hơn 300 dự án giảm phát thải tại Việt Nam đã được đăng ký theo các tiêu chuẩn quốc tế như CDM, VCS và Gold Standard, cho thấy nền tảng ban đầu đã hình thành.

Chính phủ hiện đang xây dựng chương trình tín chỉ carbon quốc gia và hệ thống giao dịch phát thải ở cấp quốc gia. Quyết định phê duyệt Đề án phát triển thị trường carbon ban hành đầu năm 2025 đặt ra nhiệm vụ chuẩn bị vận hành sàn giao dịch tín chỉ. Nếu kết nối được thị trường carbon với hệ sinh thái công bố thông tin khí hậu theo thông lệ quốc tế và chuẩn hóa kiểm kê phát thải cho doanh nghiệp niêm yết Việt Nam, sàn giao dịch này có thể mở ra chuỗi sản phẩm trái phiếu xanh tín dụng xanh và dịch vụ tư vấn xác minh có được biên lợi nhuận tốt.

Theo VDSC, sự cạnh tranh trong khu vực cho thấy thị trường carbon đang tăng tốc. Trong khi Singapore đã định giá carbon với lộ trình tăng mạnh tới năm 2030 và đã xây cơ chế chuyển tiếp để doanh nghiệp tránh rò rỉ carbo, còn Indonesia và Malaysia phát triển cơ chế giao dịch phát thải kết hợp bù trừ, lợi thế của Việt Nam nằm ở nguồn cung nội địa đa dạng và chi phí tạo tín chỉ thấp. Dù vậy, rủi ro vẫn hiện hữu nếu Việt Nam chậm chuẩn hóa tiêu chí đo lường, xác minh và tính toàn vẹn dữ liệu, khiến tín chỉ không đạt chuẩn quốc tế và bị chiết khấu giá.

Do đó, VDSC cho rằng ưu tiên chính sách trong giai đoạn đầu phải là thiết kế tiêu chuẩn dữ liệu đo lường báo cáo kiểm chứng thống nhất cho cả thị trường trong nước và quốc tế đồng thời thí điểm đấu giá tín chỉ với cơ chế thanh toán bù trừ rõ ràng. Khi kết hợp với công nghệ blockchain trong quản lý và giao dịch, Việt Nam có thể tạo dựng một thị trường carbon minh bạch, năng động và hiệu quả khi khoảng cách giữa các nước trong khu vực còn gần nhau.

Sàn giao dịch hàng hóa: Bản sắc từ lợi thế thương mại thực

Một hướng đi khác được VDSC nhấn mạnh là sàn giao dịch hàng hóa, lĩnh vực có khả năng tạo bản sắc riêng khi gắn liền với thương mại thực. Việt Nam hiện đứng đầu thế giới về xuất khẩu cà phê robusta, hồ tiêu, hạt điều, đồng thời giữ vị thế cao ở cao su và bông.

“Đây là nền tảng tự nhiên để phát triển các hợp đồng tương lai và quyền chọn có giao nhận vật chất nội địa cho phép doanh nghiệp phòng hộ rủi ro giá tốt hơn và nâng vai trò khám phá giá của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, báo cáo của VDSC nêu rõ.

Hiện tại, hoạt động của Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV) vẫn chủ yếu dựa trên hợp đồng tham chiếu quốc tế và chưa triển khai giao nhận vật chất do thiếu luật chuyên ngành cho phái sinh hàng hóa cơ chế chứng từ kho và thế chấp hàng hóa điện tử và trung tâm bù trừ độc lập. Cơ quan quản lý đang soạn thảo nghị định mới thay thế các nghị định cũ để làm rõ vai trò giữa các cơ quan và xây nền tảng pháp lý cho hoạt động bù trừ giao nhận và lưu ký. Theo kế hoạch quốc gia một trung tâm bù trừ chuẩn quốc tế có thể hình thành trước 2027.

Theo VDSC, để biến sàn giao dịch hàng hóa thành mỏ neo lợi thế quốc gia, Việt Nam cần đồng bộ hóa hạ tầng thương mại và tài chính. Giải pháp khả thi là tận dụng khu thương mại tự do và hệ thống kho ngoại quan để thí điểm giao nhận cho các hợp đồng nông sản chủ lực kết nối với ngân hàng thương mại thông qua chứng từ kho điện tử để cấp tín dụng luân chuyển hàng hóa và xây cơ chế niêm yết mở cho các thành viên nước ngoài.

Khi hạ tầng này đi vào vận hành Việt Nam không chỉ tăng khả năng phòng hộ rủi ro cho doanh nghiệp mà còn thu hút nhà đầu tư tổ chức tham gia định giá các hàng hóa mà Việt Nam có tiếng nói trên thị trường quốc tế.