Thông tin tại buổi họp báo chiều 27/12 về công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại của ngành Hải quan năm 2018, ông Nguyễn Khánh Quang - Cục phó Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan cho biết năm 2018, số vụ vi phạm pháp luật hải quan tăng nhẹ so với cùng kỳ năm 2017, trị giá hàng hóa vi phạm tăng cao.
Cụ thể, từ ngày 16/12/2017 đến 15/12/2018, lực lượng kiểm soát hải quan toàn ngành đã chủ trì, phối hợp phát hiện, bắt giữ, xử lý 16.633 vụ việc vi phạm trong lĩnh vực hải quan (tăng 9,54%); trị giá hàng hoá vi phạm ước tính hơn 1.702 tỷ đồng (tăng hơn 115, 61%); thu ngân sách đạt gần 351 tỷ đồng (tăng 4,83%) so với cùng kỳ năm 2017. Cơ quan hải quan cũng đã khởi tố 62 vụ án hình sự, chuyển cơ quan khác kiến nghị khởi tố 133 vụ.
Riêng về ma tuý, toàn ngành hải quan đã chủ trì, phối hợp phát hiện, bắt giữ 216 vụ vi phạm liên quan đến chất ma tuý, thuốc gây nghiện hướng thần và xuất nhập khẩu tiền chất (tăng 115 vụ, tương đương tăng 113,86% so với cùng kỳ năm 2017.
Qua đó, cơ quan hải quan đã thu giữ 54.021 gram và 444 bánh heroin; 128.166 gram, 364.258 viên và 185 túi, gói ma tuý tổng hợp; 176.176 gram ma tuý đá, 104,833 kg cocain; 2.500kg lá Khát; 3.800kg tiền chất.
Ông Nguyễn Khánh Quang cũng cho hay các vụ việc vi phạm diễn ra ở tất cả các tuyến biên giới, cửa khẩu đường bộ, đường biển, đường hàng không, bưu điện quốc tế...
Trong đó, nổi lên là hoat động buôn lậu, vận chuyển trái phép ma túy, động vật hoang dã, hàng hóa đã qua sử dụng... Đặc biệt là hoạt động nhập khẩu, vận chuyển trái phép phế liệu, gây ô nhiễm môi trường, gây ùn ứ ở các cảng biển, khiến cho các ngành, cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn trong công tác xử lý.
Theo Cục phó Cục Điều tra chống buôn lậu, năm 2018, vấn nạn doanh nghiệp ma vẫn hết sức nhức nhối. Các doanh nghiệp dùng chứng minh thư của người đã chết, người khuyết tật... để đăng ký thành lập, sau khi nhập hàng hóa trót lọt thì bỏ khỏi địa chỉ đăng ký...
Cùng với đó, tình trạng làm giả hồ sơ, nhất là hồ sơ nhập khẩu phế liệu hết sức phức tạp. Đến nay, Hải quan đã khởi tố nhiều vụ việc liên quan đến buôn lậu phế liệu, chuyển cơ quan điều tra tiếp tục làm rõ. Đại diện Tổng cục Hải quan cũng thừa nhận nếu làm quyết liệt hơn, số vụ án và đối tượng bị khởi tố sẽ lớn hơn.
Nhận định những thành tích đạt được trong công tác kiểm soát, phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới của ngành hải quan là rất lớn, đại diện Tổng cục Hải quan cũng cho biết trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ về chống buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, ngành hải quan vẫn gặp không ít những khó khăn.
Cụ thể, theo đại diện Tổng cục Hải quan đó là việc pháp luật hiện hành chỉ quy định cho cơ quan Hải quan có thẩm quyền điều tra theo tố tụng hình sự đối với 3 tội danh: “Điều 188. Tội buôn lậu", “Điều 189. Tội vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới” và “Điều 190. Tội sản xuất, buôn bán hàng cấm”.
Tuy nhiên, thực tế thực thi nhiệm vụ có rất nhiều loại tội phạm xảy ra thuộc phạm vi quản lý của ngành hải quan như: vận chuyển trái phép vũ khí, ma túy qua biên giới; trốn thuế, rửa tiền, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng giả… Khi phát hiện những hành vi phạm tội này, cơ quan hải quan phải chuyển cho cơ quan điều tra, dẫn tới mất rất nhiều thời gian về thủ tục hành chính, không bảo đảm được tính nhanh chóng kịp thời trong phát hiện, điều tra tội phạm.
Bên cạnh đó, thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính với hình thức “phạt tiền” và “tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính” của chi cục trưởng, đội trưởng Đội Kiểm soát hải quan và tương đương chỉ được phạt tiền và tịch thu tang vật vi phạm có trị giá không vượt quá 25 triệu đồng với cá nhân và không quá 50 triệu đồng với tổ chức; thẩm quyền của cấp cục trưởng chỉ được phạt tiền và tịch thu hàng hóa vi phạm có trị giá không vượt quá 50 triệu đối với cá nhân, 100 triệu đồng đối với tổ chức.
Vậy nhưng trên thực tế, nhiều vụ bắt giữ của cơ quan hải quan có trị giá hàng vi phạm cao hơn so với quy định (100 triệu đồng) nên cơ quan hải quan phải chuyển vụ việc đến cơ quan có thẩm quyền cao hơn xử lý nên nhiều vụ việc bị kéo dài.
Cũng theo Tổng cục Hải quan, trong hoạt động tổ chức điều tra hình sự, việc thu giữ, bảo quản, sử dụng vật chứng để phục vụ công tác điều tra là hết sức quan trọng nhưng cơ quan hải quan không được pháp luật cho phép xây dựng kho tạm giữ vật chứng. Do vậy, khi thu giữ vật chứng, cơ quan hải quan phải gửi ở cơ quan công an nên ảnh hưởng nhất định đến tiến độ, hiệu quả điều tra vụ án.
Tổng cục hải quan cũng cho rằng Bộ luật tố tụng hình sự quy định tạm giữ người là một biện pháp ngăn chặn, nhưng cơ quan hải quan khi phát hiện tội phạm tại cửa khẩu lại không được phép tạm giữ, bắt người. Với việc nhiều đối tượng phạm tội tại cửa khẩu có quốc tịch nước ngoài, Tổng cục Hải quan cho rằng, nếu không quy định cơ quan hải quan được quyền bắt người, giữ người thì việc điều tra, truy tố gặp khó khăn.
Cùng với đó, một số quy định của pháp luật về hoạt động thương mại, về thủ tục hàng hóa tạm nhập - tái xuất, trung chuyển, chuyển khẩu chưa ràng buộc được trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp; chưa quy được trách nhiệm pháp lý với đối tượng kinh doanh kho bãi, bốc xếp, người vận chuyển, không xử lý được chủ thể vi phạm là người nước ngoài… nên chưa hạn chế vi phạm trong lĩnh vực chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới.
