Hợp tác đầu tư: Chơi dao phải nắm đằng chuôi

Cá chết vì mồi, người chết vì lợi

Nói với Đầu tư Tài chính, một “tay chơi” có hạng về hợp tác đầu tư tại Hà Nội cho hay, một trong những đối tượng khách hàng ưa thích của các doanh nghiệp gọi vốn qua hình thức hợp tác đầu tư là người già, người về hưu. Nguyên do là tầng lớp này thường có tiền tiết kiệm, lại khá “mù mờ” về tài chính lẫn kỹ năng phân tích các điều khoản hợp đồng và nhìn chung dễ bị “dẫn dụ” bởi những chiêu trò tư vấn.

Tuy nhiên, khi xem xét một số trường hợp, ông khá bất ngờ khi nhận thấy danh sách khách hàng hợp tác đầu tư có không ít người là dân tài chính “gộc” - những người mà chỉ cần nhìn sơ qua đã đánh giá được mức độ rủi ro của việc hợp tác. Vậy điều gì đã thôi thúc họ cầm hàng trăm tỷ đồng “ném” vào các bản hợp đồng có độ rủi ro cao như cầm dao đằng lưỡi này? “Câu trả lời chỉ ở một từ thôi: Tham”, ông nói.

Quả thực, rất khó để cưỡng lại sức hấp dẫn của lợi nhuận cam kết trong các bản hợp đồng hợp tác đầu tư. Theo “tay chơi” nói trên, mức lợi nhuận tối thiểu mà các hợp đồng hợp tác đầu tư đang đưa ra trên thị trường hiện nay đều trên 30%/năm; trường hợp có mức lợi nhuận lớn, 70% - 100%, cũng không hề ít. “Mình nhìn mức lãi lên đến 70% đã biết là bất khả thi, doanh nghiệp chỉ lấy tiền người sau để trả cho người trước, như mô hình đa cấp, kết cục chắc chắn là vỡ trận. Nhưng rất nhiều nhà đầu tư ham lợi nên bất chấp”.

Trên thực tế, sau giai đoạn đầy rẫy biến cố của ngành tài chính, như các vụ vỡ trái phiếu doanh nghiệp (Tân Hoàng Minh, An Đông – SCB), niềm tin trên thị trường đầu tư tài chính xuống rất thấp. Phần lớn nhà đầu tư chuyển sang trạng thái phòng thủ, đem tiền “cất” vào các nhà băng, hưởng mức lãi suất tiền gửi 2 con số. Nhưng rồi, khi lãi suất hạ xuống dưới 1 con số, các nhà đầu tư này – vốn đã quen hưởng lãi cao – bắt đầu không chịu được. “Họ nhìn số dư lớn trong tài khoản mà tốc độ sinh lời thấp thì khó chịu như có dòi bò trong xương, họ bị thôi thúc phải tìm một kênh nào đó để hưởng lãi cao, ít nhất cũng gấp đôi lãi tiền gửi ngân hàng” – “tay chơi” nói trên bình luận và nhận xét đây là lí do chính khiến các hợp đồng hợp tác đầu tư lại có thể hút được dòng tiền trong bối cảnh hiện nay, khi tâm lý phòng thủ vẫn đang phổ biến và các rủi ro được phơi bày rõ nét trên hợp đồng.

Giữ cho mình một đường lùi

Do sức hút quá lớn của lợi nhuận cam kết trong các hợp đồng hợp tác đầu tư, nên để đảm bảo an toàn, giới chuyên gia khuyến cáo điều đầu tiên nhà đầu tư cần thực hiện là kiểm soát lòng tham của chính mình, không biến mình thành con thiêu thân lao vào ánh lửa lợi nhuận. Đối diện mức lợi nhuận cam kết cao, nhà đầu tư cần đánh giá kỹ lưỡng về tính khả thi của phương án kinh doanh; nếu phương án mơ hồ, không rõ ràng thì việc kỳ vọng đạt được lợi nhuận cam kết cũng chỉ là chuyện hái hoa trong gương, mò trăng đáy nước và việc trao tiền cho doanh nghiệp gọi vốn chẳng khác nào thả gà ra đuổi.

Bên cạnh đó, nhà đầu tư cần đặc biệt quan tâm tới các biện pháp bảo đảm trong hợp đồng, để một là tránh mất vốn, hai là có thể thu về lợi nhuận như đã cam kết. Theo đó, hợp đồng cần phải có tài sản bảo đảm, với giá trị tài sản bảo đảm phải đạt từ 170% - 200% giá trị vốn góp đầu tư. Nếu tài sản bảo đảm chỉ bằng 50% - 100% giá trị vốn góp đầu tư thì nguy cơ mất vốn vẫn hiện hữu và nguy cơ này càng cao nếu giá trị tài sản bảo đảm càng thấp.

Tài sản bảo đảm cũng phải đáp ứng các điều kiện cần thiết như đầy đủ pháp lý, có tính thanh khoản, nên là sản phẩm cụ thể (như giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, công trình nhà ở…), hạn chế tài sản bảo đảm là dự án vì rất phức tạp, khó giải quyết trong từ ngắn hạn đến trung hạn, thậm chí có rủi ro không giải quyết được nếu dự án còn vướng mắc về thủ tục pháp lý hay có tranh chấp hoặc liên quan tới các vụ án.

Trong trường hợp hợp tác đầu tư mua tài sản, bên góp vốn đầu tư cần nắm giữ giấy tờ của tài sản đó. Nói với Đầu tư Tài chính, chủ tịch một đơn vị chuyên hợp tác đầu tư chia sẻ cách thức làm của công ty ông là huy động vốn của người dân, dùng vốn đó hợp tác đầu tư với bên thứ ba mua tài sản, công ty của ông nắm toàn bộ giấy tờ tài sản, sau khi bán được tài sản thì thu lãi hợp tác. Trong hợp đồng repo (mua bán tài sản có điều khoản mua lại), bên mua còn có lợi thế mua tài sản với giá thường chỉ bằng 50% - 60% giá trị tài sản, nên tính an toàn lại càng được củng cố.

Ngoài các vấn đề nêu trên, giới chuyên gia cũng khuyến nghị nhà đầu tư cần lưu ý quy định trong hợp đồng hợp tác đầu tư phải rõ ràng về mục đích sử dụng vốn, có điều khoản kiểm soát vốn, chẳng hạn như bên nhận vốn phải cung cấp sao kê dòng tiền hay báo cáo định kỳ về việc sử dụng vốn. Đặc biệt, nhà đầu tư cần loại trừ các điều khoản mang tính áp đặt bất lợi từ phía doanh nghiệp gọi vốn như yêu cầu không khởi kiện, bởi khi xảy ra tranh chấp, các bên sẽ chỉ căn cứ các quy định trong hợp đồng để giải quyết.

Để thị trường hợp tác đầu tư lành mạnh

Nhu cầu hợp tác đầu tư luôn thường trực trong nền kinh tế và đặc biệt trở nên hữu dụng trong tình cảnh nhiều doanh nghiệp đang khát vốn như hiện nay. Tuy nhiên, do ẩn chứa nhiều rủi ro, và thực tế cũng đã phát sinh nhiều trường hợp đáng tiếc, hình thức hợp tác đầu tư có thể trở thành “con cừu đen” của thị trường tài chính.

Để hợp tác đầu tư trở nên lành mạnh, các chuyên gia cho rằng cần có hành lang pháp lý cho hợp đồng hợp tác đầu tư, nhất là các hợp đồng liên quan đến bất động sản, để đảm bảo an toàn hệ thống, ngăn ngừa các nguy cơ.

Về phía các doanh nghiệp gọi vốn, điều cần thiết là minh bạch thông tin, có tài sản bảo đảm cho các khoản vốn huy động, đảm bảo quyền lợi cho nhà đầu tư, như vậy mới củng cố được niềm tin, duy trì được sức hút cũng như giúp thị trường đi lên trong sự bền vững, tránh được các đổ vỡ.