Khoảng trống và giải pháp chiến lược phát huy tiềm năng nguồn nhân lực tư vấn TCCN và QLGS tại Việt Nam

1. Giới thiệu

Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam hội nhập quốc tế và chuyển đổi số mạnh mẽ, nhu cầu về tư vấn hoạch định tài chính cá nhân và quản lý gia sản ngày càng tăng. Sự gia tăng của tầng lớp trung lưu, với ước tính 25 triệu người vào năm 2025 (Navigos Group, 2022), cùng với nhận thức ngày càng cao về quản lý tài chính cá nhân đã thúc đẩy sự phát triển của ngành này. Tuy nhiên, nguồn nhân lực phục vụ cho lĩnh vực tư vấn tài chính cá nhân và quản lý gia sản tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức về chất lượng, số lượng và nhất là năng lực thích ứng với công nghệ. Trên cơ sở chỉ rõ các vấn đề đặt ra trong việc đào tạo và phát huy tiềm năng nguồn nhân lực trong ngành, bài viết đề xuất các giải pháp chiến lược nhằm phát triển nguồn nhân lực tư vấn tài chính cá nhân và quản lý gia sản cho thị trường Việt Nam.

2. Vấn đề đặt ra trong việc đào tạo và phát huy tiềm năng nguồn nhân lực

2.1. Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao

Nhu cầu nhân lực trong ngành tư vấn tài chính cá nhân và quản lý gia sản tại Việt Nam đang tăng trưởng mạnh, với dự báo tăng 20% mỗi năm từ 2020 đến 2025 (Navigos Group, 2022). Tuy nhiên, nguồn cung nhân lực chất lượng cao chưa đáp ứng được yêu cầu. Theo Tạp chí Cộng sản (2023), 61% các tổ chức tài chính công nghệ tại Việt Nam phải thuê nhân sự nước ngoài do thiếu hụt nhân lực nội địa có kỹ năng công nghệ cao, như phân tích dữ liệu, trí tuệ nhân tạo (AI) và blockchain. Điều này cho thấy sự thiếu hụt nghiêm trọng về nhân lực có trình độ chuyên môn sâu và khả năng thích ứng với các yêu cầu hiện đại của ngành.

2.2. Hạn chế trong hệ thống đào tạo

Hệ thống đào tạo nhân lực tại Việt Nam chưa bắt kịp với yêu cầu của ngành tư vấn tài chính cá nhân và quản lý gia sản. Các chương trình đào tạo tại các trường đại học như Đại học Kinh tế Quốc dân hay Đại học Ngân hàng TP.HCM hiện đang tập trung nhiều hơn vào lý thuyết tài chính truyền thống. Một số trường đại học mới bắt đầu đưa hoặc đang chuẩn bị để đưa các môn/ngành học về công nghệ tài chính (FinTech) và kỹ năng thực hành vào chương trình giảng dậy như Học viện Bưu chính viễn thông, Học viện Ngân hàng, Đại học Đại Nam… Theo Đại học Yersin Đà Lạt (2022), tỷ lệ lý thuyết và thực hành trong chương trình đào tạo ngành tài chính - ngân hàng là 40:60, nhưng việc áp dụng thực tế tại các doanh nghiệp vẫn còn hạn chế. Các kỹ năng mềm như giao tiếp, tư vấn khách hàng và quản lý trải nghiệm khách hàng số cũng chưa được chú trọng đúng mức.

2.3. Thiếu khung pháp lý và tiêu chuẩn nghề

Hiện nay, Việt Nam chưa có khung pháp lý rõ ràng và bộ tiêu chuẩn nghề cho tư vấn tài chính cá nhân. Theo Vietnam Finance (2023), sự thiếu minh bạch trong quy định pháp lý dẫn đến tình trạng “vàng thau lẫn lộn”, làm giảm niềm tin của khách hàng vào dịch vụ tư vấn. Các chứng chỉ quốc tế cho việc hành nghề tư vấn tai chính cá nhân như Certified Financial Planner (CFP) hay Chartered Financial Consultant (ChFC) chưa phổ biến tại Việt Nam, khiến việc chuẩn hóa năng lực của các nhà tư vấn trở nên khó khăn.

2.4. Thách thức từ chuyển đổi số

Chuyển đổi số đang thay đổi cách thức hoạt động của ngành tài chính. Theo khảo sát của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2022), 95% ngân hàng đã triển khai chiến lược chuyển đổi số, với các trung tâm chuyên trách mà các ngân hàng thương mại (NHTM) đã lập ra như Trung tâm Chuyển đổi số của Vietcombank, của BIDV. Tuy nhiên, nhân sự trong ngành tư vấn tài chính cá nhân thiếu các kỹ năng cần thiết như phân tích dữ liệu lớn, sử dụng AI và quản lý an ninh mạng. Ngoài ra, các ngân hàng và tổ chức tài chính Việt Nam đang gặp khó khăn trong việc cạnh tranh với các công ty FinTech trong việc thu hút nhân tài công nghệ do mức lương và môi trường làm việc kém hấp dẫn hơn.

2.5. Chảy máu chất xám

Sự cạnh tranh từ các tập đoàn tài chính quốc tế với chế độ đãi ngộ hấp dẫn đang làm gia tăng tình trạng chảy máu chất xám. Theo Navigos Search (2022), các vị trí cấp cao trong ngành tài chính, đặc biệt là các chuyên gia có kỹ năng công nghệ, thường bị thu hút bởi các tổ chức tài chính nước ngoài tại Singapore, Hồng Kông hoặc các thị trường khác, khiến Việt Nam thiếu hụt nhân lực chất lượng cao.

2.6. Nhận thức hạn chế của công chúng

Nhận thức của người dân Việt Nam về tầm quan trọng của hoạch định tài chính cá nhân vẫn còn hạn chế. Theo Vietnam Finance (2023), hơn 80% người được khảo sát tại Hà Nội không biết rõ về tài chính cá nhân và thiếu kế hoạch tài chính dài hạn. Điều này làm giảm nhu cầu sử dụng dịch vụ tư vấn, từ đó hạn chế cơ hội phát triển nghề nghiệp cho các nhà tư vấn tài chính. Nguyễn Thị Hoài Lê (2021) đã khảo khảo sát online ngẫu nhiên 4.140 sinh viên tại các trường đại học trên toàn quốc cho thấy, sinh viên - đối tượng được cho là tương lai nền kinh tế  Việt Nam - có kiến thức yếu về tài chính, kể cả sinh viên đang theo học các ngành về tài chính - ngân hàng hay kinh tế. Điều này cho thấy, giáo dục tài chính cá nhân và đồng hành cùng họ là những người hành nghề tư vấn tài chính đang trở thành nhu cầu cần thiết. 

3. Giải pháp chiến lược để đào tạo và phát huy tiềm năng nguồn nhân lực

Để giải quyết các vấn đề trên, nâng cao chất lượng và phát huy tiềm năng nguồn nhân lực trong ngành tư vấn hoạch định tài chính cá nhân và quản lý gia sản, các giải pháp chiến lược sau được đề xuất để với hợp với bối cảnh Việt Nam hiện nay và định hướng đến năm 2030.

3.1. Đổi mới hệ thống đào tạo nhân lực

3.1.1. Cập nhật chương trình đào tạo

Các trường đại học và cơ sở giáo dục cần cập nhật chương trình đào tạo để đáp ứng yêu cầu của ngành trong kỷ nguyên số. Các môn/ngành học về công nghệ tài chính, như AI, blockchain, phân tích dữ liệu lớn… và an ninh mạng, cần được tích hợp vào chương trình đào tạo, trong đó, các ngành chuyên sâu như ngành tài chính - ngân hàng, tài chính doanh nghiệp, đầu tư tài chính, fintech... là những ngành cần tiên phong trong việc đưa công nghệ tiên tiến nhất vào đào tạo. Đây cũng là nhận định của Tạp chí Cộng sản (2023) khi cho rằng hợp tác giữa các trường đại học và doanh nghiệp là yếu tố then chốt để xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thị trường.

3.1.2. Thúc đẩy đào tạo thực hành

Các chương trình đào tạo thực hành cần được nhân rộng để sinh viên có cơ hội tiếp cận thực tế. Các kỳ thực tập tại các ngân hàng, công ty bảo hiểm hoặc công ty FinTech sẽ giúp sinh viên áp dụng lý thuyết vào thực tiễn, đồng thời xây dựng mạng lưới quan hệ chuyên môn.

3.1.3. Đào tạo chứng chỉ quốc tế

Việt Nam cần thúc đẩy việc phổ biến các chứng chỉ quốc tế (như CFP, ChFC) để chuẩn hóa năng lực của các nhà tư vấn tài chính. Theo Hiệp hội Tư vấn Tài chính Việt Nam (VFCA, 2024), việc áp dụng các chứng chỉ này sẽ giúp nâng cao uy tín của nghề và đáp ứng nhu cầu của khách hàng trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

3.2. Xây dựng khung pháp lý và tiêu chuẩn nghề

3.2.1. Ban hành khung pháp lý

Việt Nam cần xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý cho nghề tư vấn tài chính cá nhân, đảm bảo tính minh bạch và bảo vệ quyền lợi khách hàng. Học hỏi từ các quốc gia như Mỹ (với SEC) và Úc (với ASIC), khung pháp lý cần bao gồm các quy định về đạo đức nghề nghiệp, trách nhiệm của nhà tư vấn và bảo vệ dữ liệu khách hàng.

3.2.2. Phát triển bộ tiêu chuẩn nghề

Một bộ tiêu chuẩn nghề cho tư vấn tài chính cá nhân cần được xây dựng, bao gồm các tiêu chí về trình độ học vấn, kinh nghiệm thực tiễn, đạo đức nghề nghiệp và kỹ năng công nghệ. Theo Vietstock (2024), việc chuẩn hóa nghề sẽ giúp nâng cao chất lượng dịch vụ và xây dựng niềm tin của khách hàng.

3.3. Thúc đẩy chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ

3.3.1. Đào tạo kỹ năng công nghệ

Nhân sự trong ngành tư vấn tài chính cần được đào tạo về các công nghệ mới như AI, blockchain và phân tích dữ liệu lớn. Theo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2022), chuyển đổi số là xu hướng tất yếu, đòi hỏi nhân lực có khả năng sử dụng các công cụ công nghệ để cung cấp dịch vụ tư vấn cá nhân hóa.

3.3.2. Hợp tác với các công ty FinTech

Các ngân hàng và tổ chức tài chính cần hợp tác với các công ty FinTech để chia sẻ nguồn lực và kiến thức, từ đó nâng cao năng lực công nghệ của nhân sự. Ví dụ, các ngân hàng như Vietcombank có thể học hỏi từ mô hình hợp tác công-tư của Hàn Quốc và Singapore.

3.4. Thu hút và giữ chân nhân tài

3.4.1. Cải cách chính sách lương thưởng

Để giữ chân nhân tài, các doanh nghiệp cần xây dựng chế độ đãi ngộ cạnh tranh, bao gồm lương, thưởng và các chính sách hỗ trợ như trợ cấp nhà ở, học phí cho con cái. Theo Navigos Search (2022), mức lương cạnh tranh là yếu tố quan trọng để thu hút nhân sự chất lượng cao trong ngành tài chính.

3.4.2. Xây dựng môi trường làm việc hấp dẫn

Môi trường làm việc linh hoạt, sáng tạo và khuyến khích đổi mới là yếu tố quan trọng để thu hút và giữ chân nhân tài. Các doanh nghiệp cần đầu tư vào văn hóa doanh nghiệp và cơ hội phát triển nghề nghiệp.

3.5. Nâng cao nhận thức công chúng về tài chính cá nhân

3.5.1. Triển khai các chiến dịch giáo dục tài chính tới mọi nhóm dân cư

Nhận thức hạn chế của công chúng là một rào cản lớn đối với sự phát triển của nghề tư vấn tài chính cá nhân. Theo OECD (2023), các chiến dịch giáo dục tài chính công chúng, như “Money Smart” của Mỹ hoặc “Financial Education Week” của Hàn Quốc, là những mô hình hiệu quả để nâng cao nhận thức.

3.5.2. Tăng cường vai trò của hiệp hội nghề

Hiệp hội nghề cần đóng vai trò trung tâm trong việc nâng cao nhận thức công chúng và thúc đẩy sự phát triển của nghề. Hiệp hội nghề có thể tổ chức các hội thảo, tọa đàm và chiến dịch truyền thông để quảng bá dịch vụ tư vấn tài chính.

4. Kết luận

Nghề tư vấn hoạch định tài chính cá nhân và quản lý gia sản tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, hạn chế trong hệ thống đào tạo, thiếu khung pháp lý, thách thức từ chuyển đổi số, chảy máu chất xám và nhận thức hạn chế của dân cư. Tuy nhiên, với các giải pháp chiến lược như đổi mới đào tạo, xây dựng khung pháp lý, thúc đẩy chuyển đổi số, thu hút nhân tài và nâng cao nhận thức công chúng, Việt Nam có thể phát huy tiềm năng nguồn nhân lực và xây dựng một ngành tư vấn tài chính cá nhân chuyên nghiệp, bền vững. Những giải pháp này không chỉ đáp ứng nhu cầu hiện nay mà còn định hướng cho sự phát triển lâu dài của ngành trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi số.

Diễn đàn Hoạch định Tài chính Cá nhân - Lần 5 năm 2025
Chủ đề: Empowering Vietnam’s Potential in Financial Planning and Wealth Management

Trải qua bốn mùa thành công rực rỡ, Diễn đàn Hoạch định Tài chính Cá nhân thường niên đã khẳng định vị thế là sự kiện uy tín, quy tụ đông đảo chuyên gia đầu ngành, tổ chức tài chính, cơ sở đào tạo và cộng đồng tư vấn tài chính. Diễn đàn đã trở thành điểm hẹn quan trọng, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của nghề hoạch định tài chính tại Việt Nam.

Diễn đàn lần thứ 5, hơn 10 chuyên gia kinh tế – tài chính hàng đầu cùng Financial Planning Standards Board (FPSB) sẽ hội tụ tại Trường Đại học Văn Lang. Các chuyên gia mang đến những góc nhìn sắc bén, cập nhật xu hướng tiên phong và chia sẻ giải pháp thực tiễn, nhằm nâng tầm năng lực và mở rộng cơ hội phát triển cho ngành hoạch định tài chính Việt Nam.

Đặc biệt, lần đầu tiên, diễn đàn tổ chức đồng thời hai phiên thảo luận song song, tạo không gian để người tham dự không chỉ lắng nghe mà còn trực tiếp trao đổi, tranh luận và chia sẻ ý tưởng cùng các chuyên gia. Đây chính là cơ hội để khai mở tiềm năng, kiến tạo giá trị và định hình tương lai nghề nghiệp cho chính bạn.

ĐĂNG KÝ NGAY TẠI ĐÂY