Liệu Lotte có nối gót sụp đổ theo Keangnam, Hanjin, Daewoo?

Khi hàng loạt tập đoàn 'khổng lồ' xứ Kim chi sụp đổ

Sự sụp đổ của Daewoo được xem là "cái chết đã được báo trước". Khi lâm vào khủng hoảng, thay vì thực hiển cải tổ thì Chủ tịch Kim Woo Choong lại ngập sâu vào nợ nần chồng chất.

Tham vọng của Kim Woo Choong muốn chiếm lĩnh thị trường xe hơi ở các nước đang phát triển cuối cùng đã đưa Daewoo đến chỗ phá sản. Cuộc khủng hoảng kinh tế châu Á nổ ra khi Daewoo đã đầu tư quá lớn vào canh bạc này, hầu hết các nhà máy đang ở giai đoạn phải lỗ nặng mấy năm đầu.

Daewoo - "cái chết" đã được báo trước.

Nợ nần chồng chất khiến Daewoo, tập đoàn hùng mạnh vốn 1 thời đứng thứ hai trong cường quốc công nghiệp Hàn Quốc, sụp đổ hoàn toàn vào tháng 7 năm 1999, với tổng số nợ lên tới 80 tỷ USD và nhanh chóng được đưa vào chương trình tái cơ cấu và giải quyết vấn đề nợ do chính phủ trực tiếp chỉ đạo. Vị chủ tịch tập đoàn đương nhiệm lúc đó, ông Kim Woo Choong không chậm trễ cũng "cao chạy xa bay". 

Nhiều chuyên gia kinh tế Hàn Quốc cho rằng, suy cho cùng Kim chỉ là nạn nhân của mô hình chủ nghĩa tư bản nhà nước. Dù sao những công ty trước đây làm thành tập đoàn Daewoo nay đã bắt đầu phục hồi, có công ty đang ăn nên làm ra. Đa phần vẫn còn mang tên Daewoo như dấu ấn của một thời đã qua.

Trong khi đó, sự đổ vỡ của "đế chế" Keangnam là điều đáng tiếc không chỉ đối với đối với các nhà đầu tư, đối tác mà còn đối với cả nền kinh tế Hàn Quốc thậm chí là nhiều quốc gia khác trong đó có Việt Nam. Tập đoàn Keangnam đã phải đối mặt với cuộc khủng hoảng sau bê bối tham nhũng và hành động tự sát của vị chủ tịch Sung Wan Jong vào tháng 5/2015.

Được thành lập từ năm 1951, Keangnam Enterprise là một công ty xây dựng, nằm trong danh sách 20 công ty lớn nhất Hàn Quốc. Tháng 2/1973, Keangnam trở thành doanh nghiệp xây đựng đầu tiên được niêm yết trên sàn chứng khoán Hàn Quốc. Đây cũng là công ty xây dựng đầu tiên của Hàn Quốc tiến ra thị trường nước ngoài.

Sự sụp đổ của đế chế Keangnam Enterprise được xem là là cái giá cho sự phát triển và mở ra "kỷ nguyên" minh bạch cho kinh tế Hàn Quốc.

Keangnam gắn liền với tên tuổi của vị chủ tịch Sung Wan Jong, một nhân vật huyền thoại trong ngành công nghiệp xây dựng thời bấy giờ. Ông Sung đã mua lại và lèo lái nó tới nhiều thành công lớn, mở rộng doanh thu hàng năm lên đến hơn 2 nghìn tỉ won.

Trong 2 năm gần đây, do thị trường bất động sản và xây dựng tại Hàn Quốc trở nên trầm lắng, hoạt động kinh doanh của Keangnam gặp nhiều khó khăn và liên tục thua lỗ, vay nợ hàng tỷ USD.

Ngay tại Việt Nam, Keangnam Vina đã bị đưa vào tầm ngắm của cơ quan thuế ngay từ cuối năm 2012. Keangnam Vina đã buộc phải thừa nhận vi phạm chuyển giá với giá trị phải điều chỉnh tới 1.220 tỷ đồng.

Vụ việc đã buộc tập đoàn này phải bán đi tổ hợp Keangnam Landmark 72 – tòa nhà cao nhất Việt Nam – tại Hà Nội cho Aon Holdings với giá 510 triệu USD để trả nợ.

Hanjin của Hàn Quốc, từ chỗ là một trong những người khổng lồ của ngành vận tải biển thế giới, giờ đây đã trở thành tấm gương về thất bại để những hãng tàu khác phải soi vào. 

Ngày 31/8/2016, Hanjin đã nộp đơn xin thụ lý tài sản tại Tòa án trung tâm quận Seoul, bước đi đưa hãng tàu đến gần sự phá sản. Ngân hàng Phát triển Hàn Quốc (KDB) - đại diện các chủ nợ của Hanjin - đã thông báo sẽ không tiếp tục hỗ trợ cho hãng tàu này. KDB nhận định rằng "việc bơm thêm tiền cho Hanjin chẳng khác nào đổ nước vào bình vỡ". 

 Sự sụp đổ của Hanjin có sự tương đồng với sự sụp đổ của ngân hàng Lehman Brothers (Mỹ) dẫn đến cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008.

Sự sụp đổ của Hanjin có nguyên nhân khách quan và chủ quan. Ngành vận tải container toàn cầu đang trải qua giai đoạn rất khó khăn, cước vận chuyển đang rất thấp, cạnh tranh với các hãng tàu lớn khác,... Tuy nhiên, nợ của Hanjin là quá lớn. Tính đến ngày 30/6/2016, con số này là 5,37 tỷ USD.

Quyết định ngày tuyên bố phá sản của Hanjin đã gây ra tác động tiêu cực lên chuỗi cung ứng trên toàn thế giới. Các con tàu được Hanjin vận hành rơi vào tình trạng bơ vơ do nhiều cảng trên thế giới từ chối tiếp nhận tàu vào làm hàng vì quan ngại vấn đề thanh toán phí dịch vụ.

Những phân tích về nguyên nhân thất bại sẽ tiếp tục được các chuyên gia phân tích, mổ xẻ, những bài học kinh nghiệm sẽ được rút ra. Có nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan nhưng chắc chắn một điều bài học về sự minh bạch và chiến lược đầu tư sẽ được nhắc tới nhiều hơn cả.

Liệu Lotte có gục ngã?

Hôm 26/9, Văn phòng Công tố Quận Trung tâm Seoul đã gửi yêu cầu đến một tòa án địa phương để xin lệnh bắt Shin Dong Bin, chủ tịch 61 tuổi của Tập đoàn Lotte, với tội danh tham ô và vi phạm lòng tin.

Chủ tịch Shin bị tình nghi là chủ mưu của hàng loạt giao dịch mờ ám giữa các chi nhánh của tập đoàn cũng như tham gia vào một quỹ đen có giá trị lên tới 30 tỷ won - được cho là tạo ra bởi chi nhánh xây dựng của tập đoàn và tồn tại suốt thập kỷ qua. Các công tố viên nghi ngờ số tiền giao dịch bất hợp pháp theo chỉ đạo của ông dao động quanh khoảng 170 tỷ won (tương đương 154 triệu USD).

Động thái của cơ quan điều tra đến một tuần sau khi các công tố viên triệu tập Shin vào hôm 20/9. Con trai thứ 2 của người sáng lập Lotte trở thành chủ tịch đầu tiên là nghi phạm hình sự trong lịch sử hàng thập kỷ của tập đoàn.

Khởi nghiệp từ một công ty bán kẹo cao su vào năm 1948, trải qua gần 7 thập kỷ, Lotte đã dần trở thành đế chế kinh doanh khổng lồ, niềm tự hào của Hàn Quốc và là một trong những Chaebol quyền lực bậc nhất ở xứ sở Kim Chi.

Tuy nhiên, Lotte hiện đang phải trải qua giai đoạn khó khăn hơn bao giờ hết khi hàng loạt sóng gió bủa vây tập đoàn từ bê bối tranh quyền đoạt chức giữa các thành viên trong gia đình tới việc bị điều tra quỹ đen, tham nhũng và mới nhất là cái chết bất thường của vị Phó chủ tịch Lee In Won.

Kể từ cuối năm ngoái, Lotte liên tiếp dính vào những vụ bê bối khi mà cấu trúc quyền lực cao nhất của gia đình sáng lập họ Shin bị sụp đổ. Con trai của nhà sáng lập Lotte đã lật đổ quyền lực của cha theo cách không thể kỳ lạ hơn khi mạo nhận quyền thừa kế và ký văn bản sa thải chính cha mình khỏi ghế chủ tịch.

Tại một quốc gia mà tư tưởng Khổng giáo chi phối sâu sắc như Hàn Quốc, hành động tiếm quyền cha của Dong Bin đã gây tranh cãi trong dư luận. 

Vụ án đang trong quá trình điều tra, chưa có kết luận cuối cùng liệu các lãnh đạo cấp cao của Lotte có phạm tội hay không. Tuy nhiên, thông tin về cuộc điều tra cũng đã ảnh hưởng xấu đến nhiều dự án đầu tư của tập đoàn.

Ít nhất Lotte Duty Free đã phải hủy bỏ việc thâu tóm lại một công ty quản lý các cửa hàng miễn thuế tại Mỹ, mặc dù giai đoạn đàm phán cho thương vụ này đã kết thúc. Hay Lotte Chemical cũng phải từ bỏ thương vụ mua lại tập đoàn hóa chất Axiall Corp của Mỹ, và thâu tóm lại một số khách sạn khác ở Mỹ và Pháp.

Thương vụ IPO của Hotel Lotte - công ty con kinh doanh khách sạn của tập đoàn Lotte - cũng đã bị trì hoãn do công ty này bị cáo buộc có liên quan đến một vụ hối lộ.

Bê bối của Lotte đang đặt câu hỏi cho số phận của những dự án khủng của Tập đoàn này.

Riêng các dự án của tập đoàn Lotte tại Việt Nam nhiều khả năng cũng sẽ chịu sự ảnh hưởng. Dự án quy mô nhất của Lotte ở Việt Nam hiện tại là dự án khu đô thị Eco Smart City tại Thủ Thiêm, TP.HCM. Dự án được Lotte liên kết với hai nhà đầu tư Nhật Bản là Toshiba và Mitsubishi Real Estate để đầu tư với quy mô vốn là 2,2 tỷ USD.

Với Lotte, dù chưa rơi vào tình cảnh như Keangnam, nhưng tổ hợp Lotte Center Hà Nội – tòa nhà cao thứ hai tại Việt Nam – cũng đang rơi vào tầm ngắm của cơ quan điều tra Hàn Quốc. Lotte bị nghi ngờ sử dụng dự án Lotte Center Hà Nội, được tập đoàn Lotte mua lại với giá 60 triệu USD năm 2009 từ tay công ty Coralis SA, để trốn thuế bằng cách thổi phồng khoản lỗ và đội giá xây dựng lên cao.

Liệu Lotte nổi tiếng với đế chế kinh doanh trải dài từ bán lẻ, tài chính, khách sạn, xây dựng tới hóa dầu có tiếp tục theo vết xe đổ của những "gã khổng lồ" xứ kim chi như Keangnam, Hanjin hay Deawoo?