Năng lượng tái tạo: Chu kỳ mới, nhiều cơ hội mới cho Việt Nam

Tái khởi động phát triển năng lượng tái tạo

Theo Công ty Chứng khoán MB (MBS), năm 2024 đóng vai trò bản lề trong việc hoàn thiện các chính sách quan trọng nhằm hỗ trợ nhóm năng lượng tái tạo và điện khí LNG. Đây là tiền đề để tạo môi trường đầu tư hấp dẫn cho ngành trong giai đoạn sau. Từ năm 2025, ngành năng lượng tái tạo được kỳ vọng sẽ hưởng lợi từ các chính sách quan trọng, bao gồm cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) và khung giá điện gió.

Các chuyên gia của MBS nhận định: "Chúng tôi kỳ vọng sẽ sớm có kết luận và giải pháp xử lý đối với nhóm năng lượng tái tạo đang gặp khó khăn, nhằm chấm dứt giai đoạn ảm đạm kéo dài ba năm qua và tái khởi động quá trình phát triển, phù hợp với các nhiệm vụ đề ra trong Quy hoạch điện 8".

Về chính sách, sau hơn một năm triển khai, khung giá cho các dự án chuyển tiếp đã được ban hành, giúp 21 nhà máy (với tổng công suất 1.201MW) hoàn tất thủ tục đấu nối và phát điện thương mại tính đến cuối năm 2023. Tuy nhiên, các dự án này hiện chỉ được huy động theo mức giá tạm (bằng 50% giá trần chuyển tiếp), và việc đàm phán giá chính thức vẫn chưa có nhiều tiến triển gây áp lực lên dòng tiền và hiệu quả kinh tế của các dự án.

Trong năm 2024, cơ chế DPPA chính thức được ban hành vào tháng 7, giúp tăng tính minh bạch và cạnh tranh trong thị trường điện, đồng thời hỗ trợ Việt Nam thực hiện mục tiêu phát triển bền vững. EVN cũng đã trình lên Cục Điều tiết Điện lực (ERAV) kết quả sơ bộ khung giá mới cho điện gió vào tháng 12/2024, với kỳ vọng sẽ có khung giá chính thức vào năm 2025.

Về cơ chế DPPA, MBS nhận định đây là bước tiến quan trọng để thu hút dòng vốn FDI "xanh", đồng thời nâng cao vị thế của các doanh nghiệp xuất khẩu trong nước, đáp ứng tiêu chuẩn bền vững của thị trường quốc tế. Giá bán theo cơ chế DPPA có thể cao hơn giá bán lẻ của EVN do người mua được cấp chứng chỉ sử dụng năng lượng tái tạo (REC). Tuy nhiên, để đánh giá chính xác hiệu quả của chính sách, cần thời gian vận hành thực tế và các dự án thí điểm.

Đối với các dự án vi phạm, Bộ Công Thương đã xúc tiền các biện pháp tháo gỡ khó khăn vào ngày 12/12/2024. Giải pháp tập trung vào việc tránh lãng phí nguồn lực, đồng thời khắc phục sai phạm về giá FIT theo hướng hồi tố. Riêng các dự án liên quan đến vi phạm pháp luật vẫn cần chờ kết luận cuối cùng từ Bộ Công an trong năm 2025, đây được xem là rủi ro còn tồn tại của ngành.

Ngoài ra, khung giá LNG đã được ban hành, tạo động lực cho các doanh nghiệp phát triển nhà máy và hệ thống kho cảng LNG nhằm đáp ứng nhu cầu khí tự nhiên ngày càng tăng của Việt Nam. Nhóm điện khí được kỳ vọng sẽ phục hồi sau giai đoạn huy động kém hiệu quả trong các năm 2023-2024.

Chu kỳ mới, cơ hội mới

Trong xu thế chuyển đổi xanh trở thành tất yếu, ông Phạm Đăng An, Phó Tổng Giám đốc Vũ Phong Energy, cho rằng Việt Nam đang có nhiều cơ hội để phát triển năng lượng tái tạo nhờ nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào.

"Việt Nam sở hữu bức xạ mặt trời cao, đặc biệt tại các tỉnh miền Trung và miền Nam. Đây là điều kiện thuận lợi để phát triển điện mặt trời. Việc tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng tái tạo dựa trên điều kiện tự nhiên tại các tỉnh miền Trung có thể giúp tăng hiệu quả sử dụng năng lượng và giảm chi phí. Để khai thác tối đa tiềm năng này, cần tập trung vào việc phát triển cơ sở hạ tầng lưới điện thông minh, kết hợp với các hệ thống lưu trữ năng lượng (BESS) để duy trì tính ổn định và hiệu quả trong việc cung cấp điện năng từ nguồn tái tạo", ông An nhận định.

Theo ông, phát triển năng lượng tái tạo không chỉ giúp Việt Nam đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050 mà còn mở ra cơ hội kinh tế mới, thúc đẩy tăng trưởng xanh. Tuy nhiên, để hiện thực hóa điều này, cần có chính sách hỗ trợ đầu tư và phát triển công nghệ mới, cũng như cơ chế giá điện hợp lý nhằm kết nối hiệu quả giữa các nguồn năng lượng tái tạo và lưới điện quốc gia.

Nguồn nhân lực cũng là yếu tố quan trọng đối với sự thành công của ngành. Việt Nam cần khoảng 1,61-1,93 triệu lao động phục vụ quá trình chuyển đổi năng lượng, trong đó, lĩnh vực điện mặt trời, điện gió và sinh khối dự kiến tạo ra 315.000 việc làm mỗi năm đến năm 2030.

Để đáp ứng nhu cầu này, ông An nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đào tạo chuyên sâu, cập nhật công nghệ mới, phát triển kỹ năng lao động, và thiết lập tiêu chuẩn nghề nghiệp trong lĩnh vực năng lượng tái tạo. Việc nâng cao chất lượng đào tạo tại các trường đại học và cơ sở dạy nghề sẽ giúp ngành duy trì đà phát triển và tận dụng tối đa tiềm năng sẵn có.

Nhìn chung, giới phân tích cho rằng năm 2025 không chỉ là thời điểm tái khởi động cho ngành năng lượng tái tạo mà còn mở ra nhiều cơ hội lớn. Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả những tiềm năng này, cần sự đồng bộ về chính sách, đầu tư cơ sở hạ tầng, phát triển công nghệ, và đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao.