Lãi suất tiền gửi USD 0%: Tiếp tục hay chấm dứt?

Ngày 17/7, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) tổ chức họp với các chuyên gia kinh tế để trao đổi về chính sách ngoại tệ và lãi suất tiền gửi bằng đồng USD.

Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà cho hay, trong nhiều năm qua, chính sách tiền tệ (CSTT) là hướng tới mục tiêu kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, chống đô la hóa, từng bước chuyển dần quan hệ huy động - cho vay ngoại tệ sang quan hệ mua - bán, từ đó nâng cao vị thế của VND.

NHNN đã kết hợp linh hoạt, đồng bộ các công cụ CSTT đưa lạm phát từ mức hai con số xuống một con số và duy trì ở mức thấp. Đồng thời, phương châm đảm bảo nắm giữ VND có lợi hơn USD được NHNN tập trung kiên định triển khai trong điều hành CSTT thông qua công cụ lãi suất và tỷ giá.

Theo đó, NHNN đã áp dụng trần lãi suất tiền gửi USD 1%/năm đối với tổ chức vào năm 2010 và 3%/năm đối với cá nhân năm 2011 và điều chỉnh giảm dần về mức 0%/năm từ cuối năm 2015.

Phó Thống đốc cho rằng, việc áp dụng chính sách lãi suất USD 0% là một trong các giải pháp đồng bộ mà NHNN triển khai để ổn định thị trường ngoại hối, neo kỳ vọng tỷ giá và nâng cao vị thế VND. Nhờ chính sách này, tỷ giá và thị trường ngoại hối ổn định. Tỷ lệ đô la hóa trong nền kinh tế giảm mạnh (tiền gửi ngoại tệ/tổng phương tiện thanh toán giảm từ mức 11,06% năm 2014 xuống khoảng 6,05% tính đến tháng 6/2024; tín dụng ngoại tệ/tổng tín dụng có xu hướng giảm).

Từ 2016 đến nay, NHNN mua ròng khoảng 48,2 tỷ USD từ các TCTD bổ sung dự trữ ngoại hối (trong đó tính riêng từ 2016 đến 2021, NHNN mua ròng khoảng 71 tỷ USD từ các TCTD). Lạm phát được kiểm soát giảm mạnh từ hai con số xuống một con số và duy trì ở mức thấp, nâng tầm giá trị VND và chuyển hóa nguồn lực USD trong dân thành nguồn vốn phục vụ nền kinh tế.

Cùng với đó, chống đô la hóa, từng bước chuyển dịch quan hệ huy động - cho vay sang quan hệ mua- bán ngoại tệ, nâng cao vị thế VND. Nguồn huy động ngoại tệ đáp ứng nhu cầu sử dụng ngoại tệ trong nước, thể hiện qua hệ số tín dụng/huy động ngoại tệ dưới 100% và giảm đều qua các năm từ mức 77,43% năm 2016 xuống mức 52,65% đến tháng 6/2024.

Các chuyên gia đánh giá cao NHNN về các biện pháp chống đô la hóa cũng như chính sách lãi suất USD 0% đã và đang phát huy hiệu quả, qua đó góp phần ổn định tỷ giá và thị trường ngoại tệ, giảm tỷ lệ đô la hóa, tăng dự trữ ngoại hối và tác động đến luồng kiều hối cũng như dòng vốn FII và FDI…

Chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành nhìn nhận, thời gian qua, NHNN đã thực hiện nghiêm túc chủ trương của Đảng, Nhà nước về chống đô la hóa nền kinh tế. Việc kiên định duy trì mức lãi suất 0% đối với USD đã trở thành giải pháp hỗ trợ hiệu quả cho mục tiêu ổn định tỷ giá, kiểm soát lạm phát và tăng giá trị VND, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay khi nước ta đã chuyển sang một vị thế mới.

Chung quan điểm, TS. Trương Văn Phước cho rằng, có được những kết quả tích cực trong ổn định kinh tế vĩ mô, một phần nhờ vào việc hạn chế đô la hoá.

Còn TS. Lê Xuân Nghĩa nêu ý kiến: NHNN ngay từ ban đầu đã có kế hoạch và lộ trình rõ ràng đối với việc duy trì hướng đến đưa lãi suất USD về 0%. Dù còn tồn tại một vài bất cập nhưng những khó khăn này có thể điều chỉnh được và nhìn chung, công tác điều hành chính sách lãi suất và ngoại hối của NHNN đã cho thấy tác động tích cực đến nền kinh tế vĩ mô.

TS Lê Xuân Nghĩa kiến nghị, NHNN cần tiếp tục duy trì và thực hiện đánh giá toàn diện chính sách này trong thời gian tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu để thực hiện đúng chủ trương giảm đô la hóa, đồng nghĩa với việc giảm sự "hấp dẫn" của việc nắm giữ đồng đô la trong tương lai.

Trong khi đó, chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Thành nêu ba lý do để ủng hộ chính sách giữ nguyên lãi suất USD 0%.

Thứ nhất, trong ngắn hạn, nếu thay đổi lãi suất USD thì thị trường sẽ nhìn nhận như một giải pháp tình thế, sẽ có tác động tiêu cực.

Thứ hai, trong trung hạn, dù lãi suất USD cao trên 5% nhưng trong trung hạn, Fed kiên định kiểm soát lãi suất khoảng 2%. Trong trung hạn lãi suất đồng đô la liên ngân hàng trên thị trường Mỹ sẽ ở mức khoảng 2,25-2,3%. Nếu thế, chúng ta có thể duy trì trung hạn lãi suất tiền gửi USD 0%.

Cuối cùng, trong dài hạn, chúng ta theo định hướng kiên định chuyển từ huy động - cho vay ngoại tệ sang mua - bán ngoại tệ, từ đó nâng cao vị thế của VND.

GS.TS Trần Thọ Đạt cho rằng, phải xuất phát từ vấn đề gì đó rất bất cập trong thực tế, khi thị trường xảy ra biến động nào đó lớn thì mới cần phải điều chỉnh chính sách. GS Đạt đánh giá, hiện thị trường rất ổn định, chưa cần can thiệp và nên giữ nguyên chính sách lãi suất USD 0%.

Kết luận cuộc họp, Phó Thống đốc Phạm Thanh Hà cho biết, trên cơ sở ý kiến của các chuyên gia, trong thời gian tới, NHNN sẽ có báo cáo đánh giá kỹ lưỡng đối với việc triển khai chính sách lãi suất USD 0% trong thời gian qua.

Phó Thống đốc khẳng định, đối với Việt Nam, chống đô la hóa là mục tiêu xuyên suốt cần kiên định thực hiện theo chủ trương của Đảng, Nhà nước và Chính phủ đã đề ra, là định hướng lâu dài NHNN cần tiếp tục triển khai. Qua thực tế điều hành, mục tiêu chống đô la hóa cho đến nay đã và đang được triển khai thành công nhất định. Chính sách lãi suất tiền gửi USD 0% là trụ cột chính của chủ trương chống đô la hóa, hỗ trợ tích cực cho ổn định thị trường tiền tệ, tỷ giá và kinh tế vĩ mô.

Thời gian tới, NHNN sẽ tiếp tục điều hành đồng bộ, linh hoạt các công cụ CSTT, phối hợp chặt chẽ với các chính sách kinh tế vĩ mô khác để đảm bảo mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, kiên trì thực hiện chuyển dần quan hệ huy động - cho vay sang mua - bán ngoại tệ, chống đô la hóa theo chủ trương của Chính phủ.