Theo Kết luận thanh tra về quản lý và điều hành cung cấp điện của EVN và các đơn vị có liên quan, hàng năm EVN có văn bản yêu cầu các đơn vị trực thuộc, các GENCO 1, 2, 3 rà soát, xác định nhu cầu và chuẩn bị nhiên liệu than cho sản xuất điện; phê duyệt kế hoạch sửa chữa, bảo dưỡng, duy trì cơ sở hạ tầng tiếp nhận than; triển khai thực hiện thí điểm đốt than trộn tại nhà máy nhiệt điện than... theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Chỉ thị số 29/CT-TTg ngày 02/12/2019 về việc tiếp tục tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh than và cung cấp than cho sản xuất điện và các văn bản liên quan; Chỉ đạo của Bộ Công Thương tại Quyết định số 343/QĐ-BCT ngày 02/01/2021, Quyết định số 126/QĐ-BCT ngày 28/01/2022 và Quyết định số 163/QĐ-BCT ngày 06/02/2023 về việc phê duyệt Biểu đồ cấp than cho điện hàng năm và các văn bản khác liên quan.
Tuy nhiên, quá trình triển khai của một số nhà máy nhiệt điện trực thuộc EVN và các GENCO 1, 2, 3 thực hiện không kịp thời, không đầy đủ theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và Bộ Công Thương, dẫn đến xảy ra tình trạng một số nhà máy nhiệt điện than tồn kho thấp kéo dài, không đảm bảo đủ than cho phát điện cục bộ ở một số thời điểm.
Qua kiểm tra cho thấy, ngày 07/3/2019 EVN có Báo cáo số 1103/BC-EVN và ngày 21/3/2019 có Tờ trình 1390/TTr-EVN của Tổng Giám đốc về giải pháp quản lý, đảm bảo cung ứng than trong Tập đoàn Điện lực Quốc gia Việt Nam.
Ngày 26/3/2019, Hội đồng thành viên EVN đã ban hành Nghị quyết số 129/NQ HĐTV về phiên họp thứ 04 – 2019.
Trong đó, tại điểm a khoản 3 phần III Nghị quyết số 129/NQ-HĐTV, Hội đồng thành viên quyết nghị nhấn mạnh: “Các EVNGENCO thống nhất với TKV/TCTĐB về khối lượng than, chủng loại than năm 2019 và chủ động nhập khẩu than Anthracite còn thiếu để đảm bảo cung cấp đủ than cho sản xuất điện trong năm 2019 với giá không cao hơn giá than nhập khẩu, pha trộn của TKV/TCTĐB được quy đổi về cùng một nhiệt trị. Tổng giám đốc chịu trách nhiệm đảm bảo cân đối đủ than cho sản xuất điện tại các NMNĐ Thái Bình 1, Vĩnh Tân 4, Vĩnh Tân 4MR và Duyên Hải 3MR. Hội đồng Thành viên, Tổng Giám đốc EVNGENCO1,2, Người đại diện phần vốn của EVN tại EVNGENCO3 chịu trách nhiệm đảm bảo cân đối đủ nhiên liệu cho sản xuất điện theo kế hoạch được EVN giao/thông qua hàng năm; chịu trách nhiệm trước Hội đồng thành viên, Tổng giám đốc EVN nếu để xảy ra tình trạng thiếu nhiên liệu cho sản xuất điện.”.
Tuy nhiên, qua quá trình kiểm tra, đoàn Thanh tra của Bộ Công Thương nhận định Nghị quyết số 129/NQ-HĐTV của HĐTV và các văn bản chỉ đạo của EVN về công tác chuẩn bị than cho phát điện của các đơn vị thành viên là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng thiếu than cục bộ cho sản xuất điện các năm 2022-2023.
“Như vậy, EVN đã vi phạm chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại mục 12 Chỉ thị số 29/CT-TTg, chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Công Thương tại Quyết định phê duyệt Biểu đồ cấp than cho sản xuất điện và Quyết định phê duyệt Kế hoạch cung cấp điện, vận hành hệ thống điện quốc gia”, Kết luận thanh tra nhấn mạnh.
Ngoài ra, kết luận thanh tra cho biết thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và Bộ Công Thương, EVN, các GENCO và Chủ đầu tư các nhà máy nhiệt điện trực thuộc đã ký Hợp đồng mua bán than dài hạn, trung hạn, hàng năm với Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV), Tổng công ty Đông Bắc (TCTĐB) và một số đơn vị cung cấp than khác để chuẩn bị nguồn than cho sản xuất điện.
Tiến độ ký Hợp đồng hàng năm với TKV và TCTĐB hầu hết hoàn thành trong tháng 01 (năm 2021, 2022) hoặc tháng 12 năm trước (năm 2023). Tại các Hợp đồng hàng năm, trong ngắn hạn quy định rõ loại than, khối lượng than, tiến độ cung cấp than từng loại than cho nhà máy điện.
Tuy nhiên, kết luận thanh tra nhấn mạnh, đến ngày 02/3/2022, EVN mới có văn bản thống nhất giá than pha trộn, dẫn đến tình trạng thiếu than cục bộ ở một số tháng đầu năm 2022.
