Thị trường tài sản mã hóa: Sau cánh cửa hẹp còn rất nhiều rào cản

Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP của Chính phủ về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam vừa được ban hành, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc định hình khung pháp lý cho lĩnh vực còn nhiều tranh cãi. Tuy nhiên, giới phân tích nhận định nghị quyết này vừa mở ra cơ hội, vừa đặt ra không ít rào cản, khiến sân chơi trở nên kén chọn và có thể làm thay đổi cấu trúc dòng vốn hiện hữu.

Cơ hội pháp lý và những rào cản lớn

Việt Nam từ lâu đã được đánh giá là một trong những quốc gia có mức độ quan tâm cao đối với tiền mã hóa, với tỷ lệ người dân sở hữu hoặc giao dịch thuộc nhóm hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, suốt nhiều năm qua, lĩnh vực này rơi vào khoảng trống pháp lý: không bị cấm, nhưng cũng chưa được công nhận.

Nghị quyết 05 đánh dấu lần đầu tiên Chính phủ chính thức bước vào quá trình xây dựng khung pháp lý để quản lý tài sản mã hóa. Đây là tín hiệu tích cực, thể hiện sự thay đổi trong cách tiếp cận: Nhà nước đã nhìn nhận tài sản mã hóa như một thành phần của nền kinh tế số, thay vì đứng ngoài như trước đây. Song, nghị quyết mới chỉ đưa ra nguyên tắc chung, chưa có các quy định chi tiết.

Ông Jack Nguyễn - Giám đốc Quỹ đầu tư BlockBase, chỉ ra điểm chưa cụ thể: “Quy định nói rằng trong vòng sáu tháng sau khi sàn giao dịch trong nước hình thành, mọi tài sản mã hóa của nhà đầu tư Việt phải đưa về. Nhưng nếu đưa về thì nhà đầu tư sẽ có quyền lợi gì, và khi tổ chức giao dịch trên các sàn nội địa thì nhà đầu tư sẽ giao dịch cái gì? Điều này chưa được ghi nhận”.

Một trong những quy định đáng chú ý là nghị quyết yêu cầu doanh nghiệp vận hành sàn giao dịch tài sản mã hóa phải có vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng. Con số này vượt xa thông lệ quốc tế: tại Singapore chỉ cần 250.000 SGD, còn nhiều quốc gia khác chỉ dao động từ vài triệu USD, cao nhất khoảng 5 triệu USD.

Theo ông Jack Nguyễn, mức vốn lớn này giống như một khoản bảo hiểm để phòng trường hợp sàn vận hành yếu kém, gây thiệt hại cho nhà đầu tư hoặc thất thoát tài sản. Nói cách khác, đây là cuộc chơi “lời ăn lỗ chịu”, các sàn giao dịch sẽ phải tự gánh trách nhiệm.

Rào cản vốn khiến chi phí tham gia trở nên quá lớn, gần như loại bỏ cơ hội cho startup và biến thị trường thành “cuộc chơi đốt vốn của các ông lớn”. Ngoài ra, yêu cầu vốn điều lệ cao cũng làm giảm tỷ suất sinh lời, khiến cuộc chơi trở nên mạo hiểm hơn.

Ông Jack cho rằng: “Mức vốn ban đầu quá cao hiện chưa tương xứng với thị trường, khi khả năng cao volume sẽ sụt mạnh. Trong 5 năm đầu thí điểm, khó có sàn giao dịch nào kiếm được lời từ thị trường tài sản số”.

Bên cạnh đó, quy định yêu cầu tỷ lệ vốn nội địa tối thiểu 51% được xem là thông điệp khẳng định vai trò “chủ nhà” của Việt Nam trên sân chơi tài sản số.

Về cơ cấu cổ đông, nghị quyết nêu rõ: ngân hàng, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, công ty bảo hiểm, doanh nghiệp công nghệ… phải nắm giữ ít nhất 35% vốn tại các sàn giao dịch.

Theo ông Jack Nguyễn, đây đều là những tổ chức có năng lực quản trị rủi ro tốt nhất, có vốn, có uy tín và có kinh nghiệm quản lý, vì vậy quy định này như một cách ưu tiên cho họ tham gia.

Ngoài ra, việc chỉ cho phép nhà đầu tư nước ngoài tham gia chào bán tài sản mã hóa cũng được xem như một công cụ quản trị rủi ro vĩ mô.

Ông Jack lý giải: “Nhà nước muốn hút thêm vốn ngoại, đồng thời hạn chế nhà đầu tư trong nước lao vào kênh mới và tạo thêm đòn bẩy. Bất động sản và tài chính truyền thống vốn đã tiêu tốn quá nhiều nguồn lực”.

Nhìn chung, ông Jack nhận định: “Các quy định lõi về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam chặt chẽ hơn nhiều thị trường khác. Singapore cũng siết, nhưng họ mở về số lượng – chỉ cần thỏa mãn điều kiện là có thể triển khai sàn. Việt Nam lại giới hạn số lượng giấy phép, khiến khả năng cạnh tranh bị thu hẹp đáng kể”.

Ông cũng cảnh báo: “Rào cản tham gia thị trường quá cao sẽ khiến startup mất cơ hội, trong khi thị trường tài sản số vốn nổi tiếng là linh hoạt trong huy động vốn cho doanh nghiệp mới nổi và sáng tạo sản phẩm”.

Một mặt, việc siết chặt giúp bảo vệ nhà đầu tư khỏi rủi ro và lừa đảo; nhưng mặt khác, doanh nghiệp làm ăn chân chính cũng phải gánh chi phí tương tự, tạo áp lực không nhỏ.

Tác động hai chiều: Thanh khoản sụt giảm, dịch vụ phụ trợ lên ngôi

Ở góc độ thị trường, ông Jack Nguyễn cho rằng tác động sẽ mang tính hai chiều. Một mặt, sự xuất hiện của khung pháp lý có thể tạo niềm tin cho nhà đầu tư mới, đặc biệt là những người từ chứng khoán hoặc bất động sản muốn tìm một kênh hợp pháp hơn.

Mặt khác, phần lớn dòng vốn hiện hữu – vốn chủ yếu nằm trong giao dịch futures – sẽ chịu ảnh hưởng lớn. Kinh nghiệm từ Nhật và Hàn Quốc cho thấy khi siết chặt, thị trường có thể mất 50 – 70% khối lượng giao dịch. Với Việt Nam, kịch bản tương tự rất dễ xảy ra”.

Trong ngắn hạn, thanh khoản chắc chắn sẽ giảm, thậm chí nhiều nhà đầu tư lâu năm và năng động có thể rời bỏ thị trường. Nhà đầu tư cá nhân trong nước sẽ đứng trước ba lựa chọn: tìm cách lách luật để giao dịch quốc tế, rút hoàn toàn khỏi thị trường, hoặc chấp nhận tham gia theo khuôn khổ mới.

Trước đây, nhà đầu tư Việt bị thu hút vào thị trường crypto vì sức hấp dẫn của một sân chơi mạo hiểm hiếm có ở Việt Nam. Giờ đây, sức hút mạo hiểm này giảm dần sau khi được đưa vào khuôn khổ pháp lý, thanh khoản của thị trường cũng đồng thời suy giảm. Tuy nhiên, sự mạo hiểm vốn có của việc nắm giữ crypto sẽ còn nguyên, do tính chất của loại hình tài sản này.

Ở một góc nhìn khác, việc mở ra thị trường crypto sẽ đem đến cơ hội cho doanh nghiệp Việt từ các dịch vụ phụ trợ. Những mảng như giáo dục và đào tạo nhà đầu tư, phát triển công nghệ nền tảng, quản trị rủi ro, marketing hay chăm sóc khách hàng đều có thể trở thành hướng đi tiềm năng.

Ông Jack Nguyễn nhấn mạnh: “Trong 5 năm thí điểm, giao dịch sẽ không quá sôi động. Cuộc chơi sẽ nằm ở chỗ ai xây dựng được hệ sinh thái hỗ trợ tốt, công nghệ ổn định và cách tiếp cận nhà đầu tư mới hiệu quả”.

Một khi thị trường tài sản số chính thức hợp pháp, tác động đến chứng khoán và bất động sản sẽ hiện hữu. Bởi cùng một dòng tiền, nhà đầu tư có thể lựa chọn rót vốn vào tài sản số thay vì mua cổ phiếu hay bất động sản.

Nghị quyết 05 là bước tiến đáng ghi nhận, đưa Việt Nam bước vào sân chơi quản lý tài sản mã hóa. Nhưng cách tiếp cận thận trọng, ưu tiên kiểm soát rủi ro hơn là khuyến khích đổi mới, khiến cơ hội thực sự chỉ dành cho một số ít doanh nghiệp lớn.

“Đây là cơ hội, nhưng có thể là cơ hội cho số ít. Thị trường chắc chắn sẽ thay đổi. Nhà đầu tư cần chuẩn bị tâm thế: ít mạo hiểm hơn, an toàn hơn và kiên nhẫn hơn”.

Hiện nay, nhiều doanh nghiệp đã thành lập pháp nhân để sẵn sàng tham gia thị trường tài sản số, bao gồm cả doanh nghiệp niêm yết, tư nhân và vốn ngoại. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy sự chuẩn bị đã bắt đầu.