Thói quen ‘tự cung, tự cấp’ ngấm sâu, người Việt chưa chi tiền cho dịch vụ tư vấn

Nghề Tư vấn tài chính cá nhân, còn nhiều rào cản

Phân tích về những những lý do khiến nghề tư vấn tài chính cá nhân chưa “cất cánh” ở Việt Nam tại Diễn đàn Hoạch định Tài chính Cá nhân do Hiệp Hội Tư vấn Tài chính Việt Nam (VFCA) phối hợp với Trường Đại học Văn Lang (VLU) tổ chức ngày 23/08, TS. Cấn Văn Lực nhắc đến các rào cản chính.

Trước hết, ông Lực nhìn nhận, khung pháp lý “chưa có gì”. Chỉ mới có một vài quy định về hoạt động tư vấn bảo hiểm tại Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, hoặc quy định tại Luật Chứng khoán… Do chưa luật hoá nên chưa chính thức công nhận “Tư vấn tài chính cá nhân” là một nghề, không có điều kiện hành nghề, chuẩn đạo đức, và cơ chế giám sát chuyên môn như các nước phát triển như Singapore, Úc...

Bên cạnh đó, khung tiêu chuẩn đào tạo chưa thống nhất, các định chế tài chính, tổ chức đào tạo áp dụng theo chuẩn nội bộ, chưa có bộ tiêu chuẩn quốc gia. Ngoài ra, bảo vệ khoảng 80% người tiêu dùng tài chính tại Việt Nam chưa có quy định riêng.

Về phía nhà cung cấp, TS. Cấn Văn Lực đánh giá, các dịch vụ tư vấn tài chính còn sơ khai, chưa phát triển, chưa thực sự tốt, ví dụ ngành bảo hiểm với sản phẩm liên kết đầu tư đã gây ra nhiều hệ luỵ. Chủ yếu dịch vụ đang hướng đến đạt KPI, chứ không phải tư vấn giải pháp tài chính toàn diện. Các định chế tài chính mới chỉ cung cấp một số sản phẩm đặc thù như ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm…, rời rạc mà chưa có sự kết hợp chặt chẽ để tạo ra một gói sản phẩm toàn diện.

Chưa kể, các chương trình đào tạo, huấn luyện riêng về tài chính cá nhân nói chung và tư vấn tài chính cá nhân còn ít, chưa tốt. Rất ít người sở hữu chứng chỉ chuẩn quốc tế cho hoạch định tài chính cá nhân - CFP (trong khi Thái Lan có 703 và Singapore có 887). Nhiều nhân sự còn tư duy xem tư vấn tài chính là công việc ngắn hạn, tạm bợ, sau này chuyển ngang, chuyển dọc, không phải là định hướng phát triển nghề nghiệp lâu dài, dẫn đến thiếu tâm huyết, trách nhiệm, quan tâm đến nhu cầu dài hạn của khách hàng…

Đối với phía cầu, ông Lực quan ngại, đa số người tiêu dùng tài chính ít có kiến thức hoặc chỉ có hiểu biết sơ bộ về tài chính cá nhân, chưa có chương trình phổ cập giáo dục tài chính, nhất là tài chính cá nhân cho đại bộ phận dân chúng (85% người dân không hiểu biết hoặc chỉ hiểu biết ở mức sơ bộ về quản lý tài chính cá nhân).

“Người tiêu dùng tài chính/nhà đầu tư chưa quen nhiều với dịch vụ “tư vấn trả phí” và thói quen “tự cung, tự cấp” đã ngấm sâu…”, ông Lực nêu vấn đề từ phía người dân.

Cần sớm có nghị định hoặc luật hoá nghề tư vấn tài chính

Để có giải pháp cho vấn đề này, TS Cấn Văn Lực kiến nghị, tư vấn tài chính cần được xác định là một lĩnh vực, một cấu phần quan trọng khi Chính phủ, Ngân hàng nhà nước cập nhật Chiến lược Tài chính toàn diện 2026 – 2030, Chiến lược phát triển ngành ngân hàng đến 2030 và Đề án Cải cách khu vực tài chính 2026 -2030 tầm nhìn 2045…

Do đó, bước đầu tiên cần sớm hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động tư vấn tài chính Có thể là Nghị định, tiến tới Luật như tại Singapore, hay dưới dạng “Thông lệ tốt” như tại Hong Kong.

“Ít nhất quy định về nghề này phải thể hiện rõ trong một Nghị định, hoặc đưa vào Luật như Luật Chứng khoán sửa đổi sắp tới”, ông Lực gợi ý.

Thứ hai, gắn kết phát triển dịch vụ tư vấn tài chính với quá trình xây dựng Nghị định phát triển Trung tâm Tài chính quốc tế tại TP. HCM và Đà Nẵng, Sở giao dịch hàng hóa phái sinh…Ông Lực cho rằng, không thể chậm trễ được nữa, hiện chuẩn bị có Nghị định về phát triển Trung tâm tài chính HCM, Đà Nẵng, phải đưa vào nội dung về nghề tư vấn tài chính cá nhân.

Đồng quan điểm, ông Ngô Thành Huấn Giám đốc Điều hành Công ty cổ phần Tư vấn Đầu tư và quản lý tài sản FIDT nói, thực tế, giấy phép cho nghề “Tư vấn tài chính cá nhân” hiện nay chủ yếu hướng đến hoạt động môi giới như đại lý bảo hiểm, môi giới chứng khoán hay bất động sản, trong khi lại thiếu một bộ tiêu chuẩn dành cho đội ngũ tư vấn tài chính chuyên nghiệp – những người có khả năng xây dựng giải pháp tài chính thực sự cho khách hàng.

"Việt Nam có thể tham khảo nhiều mô hình từ các thị trường quốc tế, đặc biệt là Singapore, Thái Lan hay các quốc gia phát triển để xây dựng khung năng lực hành nghề”, ông Huấn dẫn chứng.

Tiếp theo, ông Huấn cho biết, cần nâng cao dân trí tài chính thông qua việc đưa kiến thức quản lý tài chính cá nhân vào chương trình đào tạo, từ bậc phổ thông đến đại học.

Ông Huấn cho rằng, “Để tạo ra một thế hệ người tiêu dùng tài chính thông minh, hiểu biết sâu sắc về tài chính, cần gia tăng đáng kể hàm lượng và độ rộng của chương trình. Đây cũng chính là nền tảng để đồng hành cùng lực lượng cung cấp sản phẩm tài chính, qua đó nâng cao chất lượng và tính bền vững của thị trường”.

Đại diện FIDT đề cao sự phối hợp giữa các hiệp hội nghề nghiệp, cơ quan quản lý và các định chế tài chính, nhằm tạo môi trường thuận lợi cho nghề tư vấn tài chính phát triển.

Cụ thể, các tổ chức cần tách bạch rõ ràng giữa hoạt động bán hàng và hoạt động tư vấn, cũng như tạo cơ chế cho người tư vấn trong việc mang đến kế hoạch tài chính tối ưu cho khách hàng thay vì theo KPI.

Song song với đó, cần có cơ chế thu nhập bền vững và dài hạn cho đội ngũ tư vấn tài chính bởi ngành bảo hiểm nhân thọ và chứng khoán hiện nay, tỷ lệ dịch chuyển nhân sự rất cao. Đặc biệt, 80 – 90% nhân sự trong ngành bảo hiểm nhân thọ nghỉ sau một năm làm việc. Nếu có được định hướng nghề nghiệp rõ ràng, coi đây là một nghề chuyên nghiệp và có giá trị, thị trường sẽ thu hút được nguồn nhân lực chất lượng, đủ khả năng đồng hành lâu dài với khách hàng.

“Đây cũng chính là tiền đề quan trọng để phát triển thị trường tài chính bền vững, thực hiện mục tiêu phát triển các trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam”, chuyên gia FIDT nhấn mạnh.