Top 10 sự kiện kinh tế - tài chính năm 2023

Liên tiếp trong 2 tháng 9 và 11, Việt Nam đã nâng tầm quan hệ với Mỹ và Nhật Bản lên Đối tác Chiến lược Toàn diện, mở ra một giai đoạn lịch sử mới của tình hữu nghị và hợp tác song phương.

Trong Tuyên bố chung về nâng cấp quan hệ Việt - Mỹ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Joe Biden nhất trí tạo điều kiện thuận lợi và mở cửa thị trường hơn nữa cho hàng hóa, dịch vụ của mỗi nước, cùng nhau giải quyết các vấn đề như rào cản tiếp cận thị trường thông qua Hiệp định Khung về Thương mại và Đầu tư.

Mỹ cam kết tăng cường hỗ trợ Việt Nam về sản xuất, phát triển hạ tầng vật chất và hạ tầng số chất lượng cao, chuyển đổi năng lượng công bằng, nông nghiệp bền vững và thông minh, cũng như hỗ trợ Việt Nam tham gia sâu rộng và bền vững vào các chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu. Nước này cũng cam kết tăng cường hỗ trợ Việt Nam đào tạo và phát triển lực lượng lao động công nghệ cao.

Hai nước tuyên bố khởi động các sáng kiến phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực bán dẫn, trong đó chính phủ Mỹ sẽ cấp khoản tài trợ gieo mầm ban đầu trị giá 2 triệu USD, cùng với các khoản hỗ trợ từ Chính phủ Việt Nam và khu vực tư nhân trong tương lai.

Trong dịp này, doanh nghiệp hai bên đã ký kết, tuyên bố một số thỏa thuận và kế hoạch kinh doanh quan trọng trong lĩnh vực thương mại hàng không, cung cấp tài chính, thiết lập đối tác và đầu tư trực tiếp về công nghệ mới...

Trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Nhật Bản, tối 27/11, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng và Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio nhất trí nâng cấp quan hệ hai nước lên “Đối tác Chiến lược toàn diện vì hòa bình và thịnh vượng tại châu Á và trên thế giới”.

Hai bên cũng thống nhất những phương hướng lớn, chủ đạo của quan hệ hữu nghị hợp tác Việt Nam - Nhật Bản trong thời gian tới. Theo đó, về hợp tác kinh tế, Việt Nam – Nhật Bản sẽ tiếp tục mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực mới như đổi mới sáng tạo, chuyển giao công nghệ, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, công nghiệp bán dẫn.

Thủ tướng Kishida khẳng định sẽ hỗ trợ Việt Nam thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, hội nhập quốc tế sâu rộng với mục tiêu trở thành nước phát triển vào năm 2045. Ông cũng đề nghị hai bên phối hợp trong tháo gỡ vướng mắc để đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án hợp tác sử dụng ODA và FDI của Nhật Bản tại Việt Nam.

Nhà lãnh đạo Nhật Bản cũng cam kết tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu của doanh nghiệp Nhật Bản, thực hiện các cam kết, trong đó có giảm phát thải ròng carbon bằng 0 vào năm 2050.

Nửa đầu năm 2023, kinh tế Việt Nam đối mặt nhiều khó khăn, tăng trưởng GDP quý I chỉ đạt 3,32%, gần thấp nhất trong 13 năm trở lại đây. Kinh tế các nước đối tác thương mại chính gặp khó khăn khiến đơn hàng sụt giảm mạnh, xuất khẩu – động lực tăng trưởng chính nhiều năm qua cũng lần đầu tăng trưởng âm. Đỉnh điểm 4 tháng đầu năm, hơn 77.000 doanh nghiệp đã rời thị trường, tăng hơn 25% so với cùng kỳ 2022.

Tuy nhiên, từ quý III nền kinh tế bắt đầu có tín hiệu phục hồi tuy nhiên vẫn ở tốc độ chậm. Sản xuất công nghiệp hồi phục nhờ mức nền thấp và việc đẩy mạnh sản xuất chuẩn bị cho kỳ nghỉ lễ sắp tới. Xuất khẩu đã tăng trưởng dương trở lại tuy nhiên tốc độ vẫn chậm ở một số ngành trọng yếu. Đáng chú ý, PMI vẫn chưa thể vượt lên trên ngưỡng 50 điểm.

Theo báo cáo của Chính phủ, tăng trưởng GDP năm nay chỉ tăng trên 5%, thấp hơn mức được Quốc hội giao, do nền kinh tế chịu tác động kép chưa từng có.

Tuy nhiên, trong bối cảnh đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, nền kinh tế Việt Nam đạt mức tăng trưởng GDP trên 5% với nhiều tín hiệu tích cực: Xuất khẩu gạo vượt 8 triệu tấn, đạt kim ngạch hơn 4,4 tỷ USD - cao nhất kể từ năm 2009; vốn FDI đạt mức cao nhất kể từ năm 2020, trong đó vốn đăng ký đạt 28,85 tỷ USD và vốn thực hiện đạt 20,25 tỷ USD. Đặc biệt, Việt Nam xuất siêu năm thứ 8 liên tiếp với mức 26 tỷ USD, gần gấp 3 lần năm 2022. Những yếu tố này được kỳ vọng sẽ hỗ trợ kinh tế Việt Nam tăng trưởng ở mức cao trong thời gian tới.

2023 có thể được xem là một năm đột phá về hạ tầng giao thông, với hàng loạt dự án được khánh thành, giúp tiến sát mục tiêu cả nước có khoảng 3.000km đường cao tốc vào năm 2025 và 5.000km cao tốc vào năm 2030.

Những ngày cuối năm 2023, Thủ tướng Phạm Minh Chính tham dự lễ khai trương dự án mở rộng sân bay Điện Biên và 3 dự án đường cao tốc Tuyên Quang - Phú Thọ kết nối với cao tốc Nội Bài - Lào Cai; dự án cao tốc Mỹ Thuận - Cần Thơ và dự án cầu Mỹ Thuận 2.

Đây là những dự án cuối cùng kịp “về đích” trong năm 2023, đưa tổng số km đường cao tốc đã khánh thành và đưa vào khai thác từ đầu nhiệm kỳ đến nay thêm 730km, nâng tổng số km đường cao tốc của cả nước lên gần 1.900km và đang triển khai thi công gần 1.700km cao tốc, phấn đấu hoàn thành và hoàn thành vượt mục tiêu cả nước có khoảng 3.000km đường cao tốc vào năm 2025 và 5.000km cao tốc vào năm 2030.

Bên cạnh 4 dự án nêu trên, trong năm qua, hàng loạt dự án hạ tầng giao thông, đặc biệt là các dự án cao tốc có vai trò quan trọng trong việc kết nối, vận tải hàng hóa và hành khách, phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng-an ninh, rút ngắn khoảng cách và thời gian đi lại giữa các vùng, miền, tạo liên kết giữa các trung tâm kinh tế-chính trị, các địa phương, cảng biển quốc tế, cảng hàng không quốc tế.

Có thể kể đến là hàng loạt dự án cao tốc Bắc – Nam như Cao Bồ - Mai Sơn, Mai Sơn – Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 – Nghi Sơn, Nghi Sơn – Diễn Châu; hay như Dầu Giây – Phan Thiết, Vĩnh Hảo – Phan Thiết, Nha Trang – Cam Lâm…

Nói về tầm quan trọng của các dự án hạ tầng giao thông, Thủ tướng Phạm Minh Chính đánh giá giao thông vận tải nói chung và đường bộ cao tốc, sân bay, bến cảng nói riêng mang lại hiệu quả rõ nét về phát triển kinh tế - xã hội. Giao thông phát triển đến đâu sẽ mở ra không gian phát triển mới đến đó, nhiều khu đô thị, khu công nghiệp, dịch vụ, du lịch được hình thành, quỹ đất được khai thác hiệu quả và đặc biệt là giảm chi phí logistics, tạo thuận lợi cho nhân dân đi lại thuận lợi, dễ dàng, tiết kiệm thời gian và công sức.

Ngoài các công trình giao thông trọng điểm được khánh thành, năm 2023 cũng ghi dấu mốc bắt đầu khởi động nhiều dự án quan trọng. Trong đó, công trình đáng chú ý nhất là sân bay Long Thành đã được khởi công vào tháng 8. Một dự án khác cũng nhận được quan tâm đó là đường sắt cao tốc Bắc - Nam. Từng được Bộ GTVT đề xuất từ năm 2005, sau 18 năm với rất nhiều thay đổi về phương án tốc độ, tổng vốn đầu tư, dự án đang có khả năng được hiện thực hóa.

Những ngày cuối năm 2023, lãi suất huy động đã xuống dưới 2% - mức thấp hiếm có trong lịch sử. Đây là kết quả của cả quá trình lãi suất huy động liên tục đi xuống trong cả năm 2023 và cũng là hệ quả tất yếu của căn bệnh hiếm khi xuất hiện ở Việt Nam, như lời Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Đào Minh Tú là “bệnh thừa tiền”.

Ứ thừa tiền – tín dụng tăng trưởng thấp là câu chuyện lớn nhất của ngành ngân hàng trong năm 2023. Tính đến ngày 30/11/2023, dư nợ tín dụng đối với nền kinh tế đạt khoảng 13 triệu tỷ đồng, tăng 9,15% so với cuối năm 2022. Đây là mức thấp so với chỉ tiêu 14% và thấp hơn nhiều so với cùng kỳ các năm trước.

Có nhiều nguyên nhân khiến tín dụng tăng trưởng thấp nhưng tựu trung là do sức hấp thụ của doanh nghiệp và nền kinh tế kém. Trong đó có những khu vực vốn hấp thụ vốn lớn như bất động sản, chế biến – chế tạo phục vụ xuất khẩu, tiêu dùng… gặp khó do kinh tế trong nước và toàn cầu đi xuống.

Thực tế đó khiến điều hành chính sách tiền tệ Việt Nam có một năm “đi ngược” với xu thế toàn cầu. Trong khi nhiều quốc gia siết chặt để chống với lạm phát thì Việt Nam thực thi nhiều chính sách theo xu hướng nới lỏng để hỗ trợ phục hồi kinh tế.

NHNN đã 4 lần liên tiếp giảm lãi suất điều hành. Đầu tiên, ngày 15/3, NHNN lần đầu giảm 0,5 điểm % lãi suất cho vay ngắn hạn bằng VND ở một số lĩnh vực, ngành kinh tế; lãi suất tái chiết khấu, lãi suất cho vay liên ngân hàng giảm 1 điểm %. Tiếp đó, NHNN giảm lãi suất điều hành thêm 3 lần nữa vào các ngày 3/4, 25/5 và ngày 19/6.

Lãi suất cho vay qua đêm trong thanh toán điện tử liên ngân hàng và cho vay bù đắp thiếu hụt vốn trong thanh toán bù trừ của NHNN đối với TCTD xuống 5%/năm. Lãi suất tái cấp vốn giảm còn 4,5%/năm. Lãi suất tái chiết xuống 3%/năm. Lãi suất tối đa đối với tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 1 tháng ở mức 0,5%/năm. Lãi suất tối đa đối với tiền gửi có kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 6 tháng còn xuống 4,75%/năm.

Theo đó, các NHTM cũng liên tục giảm lãi suất huy động và lãi suất cho vay. Lãi suất huy động của các NHTM đã giảm xuống thấp hơn trước thời điểm lãi suất tăng cao cuối năm 2022, thậm chí thấp hơn thời kỳ Covid-19.

Đi cùng với giảm lãi suất điều hành, NHNN cũng liên tục có các động thái điều hành chính sách khác, cũng như các biện pháp quản lý và hành chính hối thúc các ngân hàng giảm lãi suất cho vay, tăng cường vốn cho nền kinh tế.

Tăng cường tín dụng cho nền kinh tế cũng là một trọng tâm điều hành của Chính phủ trong năm 2023. Chính phủ và đich thân Thủ tướng Chính phủ đã liên tục có các chỉ đạo, văn bản riêng về tháo gỡ khó khăn, tăng cường tín dụng cho nền kinh tế và riêng với bất động sản. Đặc biệt, Thủ tướng đã trực tiếp làm việc với lãnh đạo NHNN và các NHTM lớn về tín dụng. Nhờ đó, càng về cuối năm, tốc độ tăng trưởng tín dụng dần được cải thiện. Tăng trưởng tín dụng cả năm 2023 lên mức 2 con số là khả thi.

Được khơi mào từ quý III/2022, cuộc khủng hoảng trên thị trường bất động sản nghiêm trọng hơn trong quý IV/2022 và “xuống đáy” trong nửa đầu năm 2023. Trong giai đoạn này, trừ phân khúc công nghiệp và chung cư, thị trường bất động sản hầu như tê liệt hoàn toàn: các dự án bị đình chỉ, nguồn cung mới lao dốc, thanh khoản yếu ớt, giá cả giảm mạnh, các doanh nghiệp lao đao, nhân sự bị sa thải hàng loạt… Đây được xem là cuộc khủng hoảng nặng nề nhất trong vòng một thập niên qua.

Để “cứu” thị trường, ngay từ cuối năm 2022, Thủ tướng đã lập Tổ công tác về rà soát, đôn đốc, hướng dẫn tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong triển khai thực hiện dự án bất động sản cho các địa phương, doanh nghiệp. Bước sang năm 2023, các động thái “giải cứu” được tung ra dồn dập, nhanh và mạnh chưa từng có, trên cả hai góc độ là: Gỡ vướng pháp lý và khơi thông dòng vốn.

Cụ thể, về pháp lý, cuối quý I/2023, Chính phủ ban hành Nghị quyết 33, đặt nền tảng cho việc “giải cứu” thị trường bất động sản; tiếp đó là ban hành các nghị định quan trọng như: Nghị định 10, Nghị định 35…; đến cuối năm, Quốc hội đã thông qua Luật Kinh doanh bất động sản (sửa đổi), Luật Nhà ở (sửa đổi) và đang trong giai đoạn cuối cùng để thông qua Luật Đất đai (sửa đổi). Về nguồn vốn, ngay từ tháng 1/2023, Chính phủ đã ban hành Nghị định 08 mở ra một lối thoát cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp; kế tiếp, trong vòng 3 tháng (3 – 6/2023), Ngân hàng Nhà nước giảm lãi suất điều hành tới 4 lần; ngoài ra, Chính phủ cũng thúc đẩy cho việc ra đời của gói tín dụng 120.000 tỷ đồng dành cho nhà ở xã hội, nhà ở công nhân và cải tạo chung cư cũ…

Nhờ các động thái này, từ quý III/2023, thị trường bất động sản bắt đầu có những dấu hiệu phục hồi, như: Một số doanh nghiệp lớn đã tái khởi động các dự án, một số khác tiến hành “kick-off”, mở bán và cho thấy kết quả giao dịch khá tốt (điển hình là Vinhomes, Khang Điền). Sự phục hồi này thể hiện rõ nét ở các tỉnh phía Nam.

Song song với những chuyển biến tích cực của thị trường, hoạt động mua bán – sáp nhập (M&A) cũng diễn ra mạnh mẽ với chủ thể mua chính là các doanh nghiệp nước ngoài (CapitaLand, Keppel Land…). Càng về cuối năm, các thương vụ lớn càng hiện rõ, phản ánh quá trình “tái cơ cấu tự nhiên” của thị trường bất động sản đang dần đi đến giai đoạn kết thúc.

Thị trường bất động sản được cho là đã xác lập được xu hướng đi lên, dù những bước đi vẫn còn hết sức khó nhọc. Năm 2024 dự báo vẫn là một năm khó khăn, do áp lực đáo hạn trái phiếu doanh nghiệp một lần nữa lặp lại, trong khi sức lực của nhiều doanh nghiệp gần như đã cạn kiệt. Với bối cảnh như vậy, thị trường được nhìn nhận sẽ phân hóa ngày càng sâu sắc hơn, cô đặc hơn với lợi thế thuộc về những “ông lớn” vẫn còn giữ được “nguyên khí”, các “tay chơi” ngoại và những “kẻ đi săn” đã âm thầm lớn lên trong khủng hoảng.

2023 là năm ghi dấu những bước ngoặt quan trọng trên con trường chinh phục thị trường quốc tế của doanh nghiệp Việt Nam. Đáng chú ý nhất là sự kiện VinFast niêm yết thành công và gây được tiếng vang lớn trên Nasdaq – sàn chứng khoán lớn thứ 2 thế giới. Thương vụ niêm yết thành công đưa VinFast sánh ngang với những “gã khổng lồ” trong ngành công nghiệp ô tô. Thậm chí, có những thời điểm vốn hóa của hãng xe Việt Nam đứng thứ 2 trong top các nhà sản xuất xe ô tô lớn nhất thế giới.

Sau hơn một năm chuẩn bị, sự kiện VinFast với mã cổ phiếu VFS rung chuông trên sàn Nasdaq trở thành sự kiện đặc biệt với giới tài chính trong nước và quốc tế. Không chỉ là cơ hội huy động vốn nước ngoài, việc niêm yết trên một trong những sàn giao dịch chứng khoán lớn nhất thế giới góp phần đưa thương hiệu ô tô Việt được biết đến rộng rãi, đặc biệt ở thị trường Mỹ.

Trả lời truyền thông về lý do lựa chọn Nasdaq, CEO VinFast Toàn cầu Lê Thị Thu Thủy cho biết: “Mỹ là thị trường rất khó khăn và nhiều thách thức. Nếu chúng tôi thành công ở Mỹ, chúng tôi có thể xây dựng thương hiệu và thành công ở bất kỳ nơi đâu”. Theo bà Thủy: “Sự kiện này mở ra khả năng tiếp cận thị trường vốn lớn nhất thế giới và là hướng đi quan trọng cho sự phát triển của công ty trong tương lai. Chúng tôi hy vọng câu chuyện của VinFast sẽ truyền cảm hứng và mở ra nhiều cơ hội cho các thương hiệu Việt Nam cùng tiến ra thế giới”.

Một doanh nghiệp khác cũng rất thành công với chiến dịch “Go Global” trong năm 2023 phải kể đến FPT khi trở thành doanh nghiệp công nghệ đầu tiên của Việt Nam đạt doanh thu tỷ USD từ xuất khẩu phần mềm.

Trong 1 tỷ USD doanh thu dịch vụ công nghệ thông tin từ thị trường nước ngoài của FPT có 21% đến từ các khách hàng trong lĩnh vực công nghệ phần mềm ô tô và sản xuất, 11% đến từ lĩnh vực tài chính - ngân hàng, 11% đến từ năng lượng… Trong đó, doanh thu từ lĩnh vực công nghiệp phần mềm ô tô và sản xuất duy trì mức tăng trưởng trên 30%.

Bên cạnh kết quả kinh doanh đầy ấn tượng, FPT cũng hiện thực hóa kế hoạch đầu tư 100 triệu USD vào Mỹ như lời của Chủ tịch Trương Gia Bình khi liên tiếp thực hiện 4 thương vụ M&A và đầu tư vào các công ty công nghệ có tên tuổi tại Mỹ như Intertec International, Cardinal Peak, AOSIS, Landing AI…

Bên cạnh câu chuyện của FPT, 2023 cũng là năm đáng nhớ của Viettel với hàng loạt “quả ngọt” từ các thị trường nước ngoài. Hiện, Viettel đã cung cấp dịch vụ viễn thông ra 10 thị trường ở nước ngoài, trong đó 7 thị trường đã có lãi, dòng tiền về Việt Nam là 250 triệu USD, tăng 21% so với năm 2022.

Trong năm 2023, các cơ quan quản lý đã có nhiều nỗ lực để đạt được mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán.

Trong khuôn khổ chuyến công tác dự Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN - Mỹ, thăm, làm việc tại Mỹ và Liên Hợp Quốc, ngày 16/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chứng kiến lễ trao 2 văn kiện hợp tác trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, quỹ đầu tư giữa các đối tác Việt Nam và Mỹ, trong đó có văn bản hợp tác giữa UBCKNN với Sở Giao dịch Chứng khoán New York (NYSE) về hỗ trợ nâng hạng thị trường, xây dựng cơ chế để các nhà đầu tư tham gia 2 thị trường chứng khoán.

Tại Hội nghị Gặp gỡ các nhà đầu tư tổ chức và các đối tác với chủ đề “Khai mở tiềm năng thị trường chứng khoán Việt Nam – hướng tới vị thế thị trường mới nổi” tổ chức tại Hong Kong cuối tháng 8, Chủ tịch UBCKNN Vũ Thị Chân Phương cũng cho biết, nâng hạng thị trường chứng khoán là một trong những mục tiêu lớn mà Chính phủ Việt Nam đang hướng tới.

Mục tiêu này đã được đưa vào Đề án “Cơ cấu lại thị trường chứng khoán và thị trường bảo hiểm đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025”; đồng thời, cũng đã được đưa vào trong dự thảo “Chiến lược phát triển TTCK đến năm 2030”. Theo đó, Việt Nam hướng đến nâng hạng thị trường chứng khoán từ thị trường cận biên lên mới nổi trước năm 2025.

Tại kỳ đánh giá vào tháng 9/2023, FTSE Russel tiếp tục giữ Việt Nam trong danh sách theo dõi nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp (Secondary Emerging market). Mặc dù đánh giá tiến độ thực hiện nâng hạng còn chậm, FTSE Russell cũng ghi nhận việc tái khẳng định cam kết của các lãnh đạo cấp cao của các cơ quan quản lý thị trường vốn Việt Nam trong công tác nâng hạng thị trường, UBCKNN đã cho thấy nỗ lực của mình trong việc tìm kiếm các giải pháp dài hạn và giải pháp trước mắt có thể triển khai để gỡ bỏ yêu cầu ký quỹ trước giao dịch.

Tới tháng 10, FTSE đã sang Việt Nam và có buổi họp của UBCKNN và Ngân hàng Nhà nước về vấn đề nâng hạng thị trường. Ông Tim Batho, đại diện FTSE cho rằng những nỗ lực gần đây của UBCKNN, Bộ Tài chính và các đơn vị liên quan cho thấy Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể.

Theo đánh giá chung các tổ chức xếp hạng và các định chế tài chính quốc tế lớn, Việt Nam đã có nhiều cải thiện và đạt được nhiều tiêu chí quan trọng. Tuy nhiên, hiện có 2 nhóm vấn đề trọng yếu cần tập trung cải thiện và có những biện pháp tháo gỡ nhằm tạo điều kiện cho các nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào thị trường chứng khoán trong thời gian tới.

Một là yêu cầu ký quỹ trước giao dịch (prefunding). Hai là giới hạn sở hữu nước ngoài. Theo đó, cả hai vấn đề này đều cần có sự phối hợp thiết thực của các cơ quan, bộ ngành có liên quan để tháo gỡ, như Ngân hàng Nhà nước, Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Hiện nay, toàn ngành chứng khoán đang nỗ lực để đưa vào vận hành hệ thống giao dịch KRX sớm nhất có thể, tạo bước đệm quan trọng cho tiến trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.

Hồi giữa năm 2023, hàng loạt địa phương chịu cảnh cắt điện luân phiên. Nhiều nhân công phải nghỉ làm vì công ty mất điện nguyên ngày. Theo cảnh báo của nhiều chuyên gia, tình trạng thiếu điện sẽ không chỉ diễn ra trong năm nay. Ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, nói thẳng: Thiếu điện sẽ không còn là nỗi lo của năm nay mà là vấn đề của những năm sau nữa. Nguồn điện không còn công suất dự phòng đã được cảnh báo từ lâu, nhưng việc chậm ban hành Quy hoạch điện 8 khiến mọi thứ “chôn chân”. Nhiều năm qua, ở phía Bắc hầu như không có thêm dự án điện nào được đầu tư mới trong khi theo tính toán, hệ thống điện mỗi năm cần bổ sung từ 3.000 - 4.500 MW mới.

“Một số dự án nhiệt điện trong Quy hoạch điện VII sửa đổi đã không được triển khai vì nhiều lý do khác nhau, nhiều địa phương không chấp nhận dự án nhiệt điện vào tỉnh mình, một số dự án lại bị khó khăn về vốn. Cả chục dự án khí LNG đã được bổ sung trong Quy hoạch điện VII tới nay vẫn chưa thể xong bước chuẩn bị đầu tư. Đáng nói hơn, các dự án điện gió ngoài khơi được kỳ vọng sẽ lắp tới công suất rất lớn, kế hoạch đến 7.000 MW vào năm 2030 cũng chưa được triển khai do vướng chính sách”, ông Ngãi dẫn chứng và nói thêm: “Quy hoạch điện 8 đã chậm ban hành, song ban hành rồi vẫn chưa hướng dẫn, nên việc đầu tư triển khai 500 dự án truyền tải điện cũng đang bế tắc”.

Ông Trần Viết Ngãi tính toán: “Giai đoạn 2019 - 2021, có hơn 20.000 MW năng lượng tái tạo được bổ sung vào hệ thống điện quốc gia. Còn lại, các nguồn điện khác không có bao nhiêu. Năm nay, chỉ còn 1.200 MW của nhà máy điện than Vân Phong 1 vào hoạt động, sau đó là không có thêm các nguồn nào đủ lớn để bù đắp lượng điện thiếu”.

Để các nút thắt này được hoàn toàn tháo bỏ, PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, cho rằng giải pháp nhanh trước mắt là tạo cơ hội cho tư nhân tham gia vào lĩnh này.

Với thị trường xăng dầu, sau cuộc khủng hoảng xăng dầu năm 2022, nhiều người kỳ vọng, thị trường xăng dầu sẽ bình ổn để hỗ trợ nền kinh tế. Nhưng đáng tiếc là bước sang năm 2023, thị trường xăng dầu tiếp tục xảy ra những bất ổn khi hàng loạt các doanh nghiệp xăng dầu (cả bán lẻ lẫn đầu mối) đồng loạt kêu lỗ.

Cùng với đó, các doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu cũng đồng loạt nên tiếng phản ứng về việc họ bắt buộc phải xuất hoá đơn bán lẻ. Để có thể xuất hóa đơn bán lẻ xăng dầu, mỗi cửa hàng xăng dầu phải đầu tư từ 400 - 700 triệu đồng cho phần cứng, chưa nói đến phần mềm và các chi phí khác liên quan. Với mức hoa hồng chỉ có 500 - 600 đồng/lít, đầu tư hệ thống này sẽ cầm chắc lỗ.

Trước ngày cuối cùng của 2023, PGBank chính thức ra mắt tên gọi và bộ nhận diện mới. Theo đó, Ngân hàng TMCP Xăng dầu Petrolimex đổi tên thành Ngân hàng TMCP Thịnh vượng và Phát triển (PGBank). Sự kiện đánh dấu bước tái cơ cấu thành công ngân hàng nhỏ nhất hệ thống sau khi Petrolimex rút lui, nhóm cổ đông mới đã tiếp quản, tăng vốn, hoàn thiện bộ máy và đổi tên. PGBank bắt đầu 1 chặng đường mới đầy triển vọng. Cùng với PGBank, Eximbank cũng có 1 năm bước ngoặt khi tái cơ cấu xong sở hữu, hoàn thiện bộ máy lãnh đạo và kinh doanh tăng tốc trở lại. Chấm dứt hơn 10 năm biến động và đi xuống.

Trong khi đó, khối các ngân hàng yếu kém, kiểm soát đặc biệt buộc phải tái cơ cấu gồm Đông Á Bank, GPBank, CBBank, Oceanbank và mới nhất là SCB cũng có bước chuyển biến quan trọng.

Tháng 10/2023, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, đã có 2 ngân hàng được Chính phủ vừa ra quyết định chủ trương chuyển giao bắt buộc. 2 ngân hàng khác đang trong quá trình hoàn thiện thủ tục để trình chính phủ phê duyệt. Trong khi đó, với SCB, sau 1 năm rơi vào kiểm soát đặc biệt đã dần được ổn định, NHNN đã phát đi tín hiệu tìm nhà đầu tư cho quá trình tái cơ cấu khi phương án tái cơ cấu SCB được trình lên chính phủ xem xét.

Tháng 12/2023, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo phải có phương án “Xử lý xong các ngân hàng mua bắt buộc theo chỉ đạo của Bộ Chính trị trong năm 2023”.

Những diễn biến trên cho thấy, lộ trình tái cơ cấu các ngân hàng, nhất là những ngân hàng khó khăn và nhất là diện yếu kém kéo dài trong suốt 10 năm qua đã có những bước chuyển biến mạnh mẽ. Điều này sẽ tạo cơ hội để các tổ chức tín dụng (TCTD) chuyển sang một giai đoạn mới phục hồi và phát triển, góp phần làm lành mạnh và nâng cao chất lượng toàn hệ thống.

Việc tái cơ cấu các ngân hàng trong năm qua cũng được ghi nhận với việc các NHTM nhà nước đã được tăng vốn nhằm tăng cường năng lực tài chính để đáp ứng các chuẩn mực quốc tế. Các NHTM cổ phần liên tục thực hiện tăng vốn, cũng như tăng cường các năng lực quản trị điều hành để đáp ứng tiêu chuẩn Basel II và một số hướng đến Basel III.

2023 cũng là năm chứng kiến những thương vụ bán vốn, hợp tác với cổ đông ngoại của khối các ngân hàng mà điển hình là thương vụ VPBank bán 15% cổ phần cho Ngân hàng Sumitomo Mitsui Banking Corporation (SMBC) Nhật Bản thông qua một đợt phát hành cổ phiếu riêng lẻ, mang về cho nguồn thu hơn 36.000 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, cũng không thể bỏ qua làn sóng chuyển nhượng các công ty tài chính tiêu dùng cho đối tác ngoại của các ngân hàng Việt. Sau khi VPBank đi đầu với việc bán 50% vốn tại FECredit, SHB bán SHB Finance cho đối tác Thái Lan còn Seabank chuyển nhượng công ty tài chính cho Tập đoàn Aeon – Nhật bản.

Năm 2023 chứng kiến hàng loạt doanh nhân vướng vòng lao lý và bị bắt tạm giam. Gần nhất vào cuối tháng 11/2023, Công an tỉnh Đồng Nai ra quyết định khởi tố bị can, lệnh bắt bị can để tạm giam đối với ông Nguyễn Khánh Hưng, Chủ tịch HĐQT kiêm người đại diện pháp luật của Công ty Cổ phần đầu tư LDG.

Ông Hưng về bị khởi tố về hành vi “Lừa dối khách hàng” xảy ra tại dự án khu dân cư Tân Thịnh thuộc xã Đồi 61, huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai. Được biết, sau khi được UBND tỉnh Đồng Nai chấp thuận chủ trương đầu tư dự án đến nay, LDG không báo cáo tình hình triển khai dự án theo quy định.

Trước đó vào cuối tháng 10/2023, Công an TP. HCM cũng đã quyết định khởi tố bị can Huỳnh Thế Năng (nguyên Tổng giám đốc Tổng công ty Lương thực miền Nam) và Đinh Trường Chinh (nguyên Giám đốc Công ty TNHH Thương mại - Quảng cáo - Xây dựng - Địa ốc Việt Hân).

Căn cứ kết quả điều tra và tài liệu, chứng cứ thu thập được, xác định ông Huỳnh Thế Năng và ông Đinh Trường Chinh đã có hành vi vi phạm pháp luật trong việc quản lý, sử dụng khu đất khu đất số 33 Nguyễn Du và 34, 36, 42 Chu Mạnh Trinh, phường Bến Nghé, Quận 1, TP. HCM, gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng cho Nhà nước.

Tháng 9/2023, Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an cũng ra quyết định khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can, lệnh bắt bị can để tạm giam và lệnh khám xét đối với: Mai Thị Hồng Hạnh, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại Vận tải và Du lịch Xuyên Việt Oil và Nguyễn Thị Như Phương, Phó Giám đốc Công ty TNHH Thương mại Vận tải và Du lịch Xuyên Việt Oil.

Hai bị can trên bị khởi tố về tội "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí", quy định tại khoản 3 Điều 219 Bộ luật Hình sự.

Trong vụ án Xuyên Việt Oil này, nhiều quan chức cũng đã bị khởi tố và bắt tạm giam như cựu Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre Lê Đức Thọ; Giám đốc Sở Tài chính TP. HCM Lê Duy Minh và cả Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải.

Hay như vụ Bà Vũ Thị Thúy, Tổng Giám đốc Công ty bất động sản Nhật Nam, bị tạm giữ hình sự với cáo buộc cung cấp thông tin đầu tư sai sự thật về bất động sản để lừa đảo. Quyết định tạm giữ trong trường hợp khẩn cấp với bà Thúy được Phòng Cảnh sát kinh tế Công an Hà Nội thực thi ngày 31/8.

Chiều 5/8, tại họp báo Chính phủ thường kỳ, trung tướng Tô Ân Xô, người phát ngôn Bộ Công an, thông báo ông Nguyễn Cao Trí (53 tuổi, thành viên hội đồng Đại học Văn Lang, Tổng Giám đốc Công ty Đầu tư du lịch Sài Gòn - Đại Ninh) bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an bắt tạm giam ngày 15/1 về tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, theo điều 175 Bộ luật Hình sự.

Hồi tháng 4, Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an đã khởi tố, bắt tạm giam chủ tịch Tập đoàn Tân Hiệp Phát Trần Quí Thanh và con gái Trần Uyên Phương để điều tra hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Con gái khác của ông Thanh là Trần Ngọc Bích cũng bị khởi tố với cùng tội danh.

Tác giả: Nhóm phóng viên

Thiết kế: Anh Thư