Trung Quốc trên đà thống trị thị trường chip cũ, Mỹ chỉ có thể ‘tự trách mình’

Vào tháng 4, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Gina Raimondo đã có bài phát biểu tại thành phố Leuven của Bỉ với lời cảnh báo: "Khoảng 60% tất cả các loại 'chip cũ' mới sắp có mặt trên thị trường trong vài năm tới sẽ do Trung Quốc sản xuất".

Mỹ và các đồng minh đang kiểm soát quyền truy cập của Trung Quốc vào các chip tiên tiến được sử dụng để cung cấp năng lượng cho các ứng dụng tiên tiến như AI. Nhưng phần lớn ngành công nghiệp này sản xuất các loại chip được gọi là chip trưởng thành (hay chip cũ). Đây là các sản phẩm kém tinh vi hơn cung cấp năng lượng cho các thiết bị gia dụng, xe điện và các sản phẩm hàng ngày khác.

Và Trung Quốc, bất chấp một loạt các chính sách ngày càng tăng của Mỹ nhằm hạn chế ngành công nghiệp chip của nước này, có thể sẽ thống trị thị trường đó.

Theo dữ liệu của chính phủ, sản lượng chip của Trung Quốc đã tăng 40% trong quý đầu tiên. Các công ty Trung Quốc đại lục có thể là những người chơi chính trong thị trường chip cũ, sau các công ty có trụ sở tại Đài Loan, và chiếm 33% thị trường vào năm 2027, theo dự đoán của công ty nghiên cứu thị trường TrendForce.

Trong những tháng gần đây, các quan chức phương Tây liên tục đưa ra những lo ngại về "năng lực sản xuất dư thừa" của Trung Quốc, cáo buộc rằng Trung Quốc sử dụng trợ cấp của nhà nước để giúp các ngành công nghiệp như xe điện và tấm pin mặt trời làm giảm sức cạnh tranh của nước ngoài.

Nhưng không giống như xe điện hay năng lượng tái tạo, các ngành công nghiệp mà Bắc Kinh và các công ty tư nhân công nhận là cơ hội chiến lược ngay từ đầu, các nhà phân tích cho rằng sự thống trị của Trung Quốc đối với các con chip trưởng thành thực chất là sản phẩm phụ của các chính sách khác.

Và họ lưu ý rằng áp lực của Mỹ có thể (và trớ trêu thay) đã đóng vai trò chính trong việc thúc đẩy thành công tiềm năng của Trung Quốc trong các con chip cũ.

Mục tiêu của Trung Quốc là cuối cùng sẽ sản xuất được các chip tiên tiến có thể cung cấp năng lượng cho công nghệ di động AI hoặc 5G. Tuy nhiên, các hạn chế xuất khẩu của Washington đang ngăn cản các nhà sản xuất chip Trung Quốc có được các công cụ họ cần. Điều đó có nghĩa là các nhà sản xuất chip Trung Quốc đang chuyển sang các chip kém tiên tiến hơn mà họ vẫn có thể sản xuất.

“Họ phải bắt đầu từ đâu đó. Bạn phải bắt đầu với các chip trưởng thành, sau đó mở rộng thị trường dần dần”, Chim Lee, một nhà phân tích cấp cao về châu Á tại Economist Intelligence Unit, nhận định.

Trung Quốc đầu tư mạnh vào các ngành công nghiệp như năng lượng sạch và xe điện nhằm trở thành nước dẫn đầu thế giới trong các lĩnh vực đó. Những ngành công nghiệp này yêu cầu chất bán dẫn, nhưng không phải là chất bán dẫn tiên tiến nhất được sử dụng trong điện tử tiêu dùng cao cấp và AI.

Theo tập đoàn thương mại Mỹ SEMI, các nhà sản xuất chip Trung Quốc đang bắt đầu hoạt động tại 18 dự án trong năm nay.

Những dự án sắp tới này gần như chắc chắn sẽ tập trung vào sản xuất chip trưởng thành. Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu từ Mỹ và các đồng minh cấm các công ty như ASML bán các công cụ sản xuất chip tiên tiến nhất của họ cho Trung Quốc.

Tuy nhiên, các biện pháp trừng phạt (hiện tại) không ngăn cản các công ty Trung Quốc mua một số thiết bị cũ. "Trên thực tế, các công ty chip Trung Quốc đã cải tiến máy móc sản xuất chip vào năm ngoái do lo ngại rằng Mỹ có thể thắt chặt hơn nữa", theo giải thích của ông Marco Mezger, giám đốc điều hành của Neumonda, một công ty linh kiện bộ nhớ châu Âu.

Chính sách bán dẫn của Trung Quốc

Vào tháng 5, Trung Quốc đã công bố quỹ trị giá 47,5 tỷ USD để tiếp tục thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn địa phương. Quỹ “Big Fund III” có quy mô gần bằng 2 giai đoạn trước cộng lại, bao gồm 138 tỷ nhân dân tệ (18,7 tỷ USD) vào năm 2014 và 204 tỷ nhân dân tệ vào 2019, đồng thời gần bằng khoản ưu đãi trị giá 53 tỷ USD theo Đạo luật Chips và Khoa học của Mỹ vào năm 2022.

Trung Quốc ra mắt quỹ Big Fund với kỳ vọng sẽ loại bỏ ngành công nghiệp chip của nước này khỏi công nghệ nước ngoài và Bắc Kinh đã đạt được nhiều thành công khác nhau.

Mặc dù các chương trình này đã dẫn đến một số thành công của “nhà vô địch ngành chip” như Tập đoàn Sản xuất Chất bán dẫn Quốc tế (SMIC), nhưng nó cũng dẫn đến một số thất bại của các công ty cấp cao và các vụ bê bối tham nhũng.

Bắc Kinh cũng được cho là đang yêu cầu các công ty Trung Quốc ngừng sử dụng chip do nước ngoài sản xuất trong các sản phẩm của họ, điều này có thể khiến các nhà sản xuất chip nước ngoài không thể tiếp cận được.

Dù vậy, các công ty Trung Quốc được cho là vẫn tụt hậu so với các nhà sản xuất chip truyền thống tốt nhất khi nói đến năng lực công nghệ, nhưng các chuyên gia nhận định rằng “về giá cả, các công ty Trung Quốc luôn có lợi thế”.

Mối đe dọa “cung cấp quá mức” đã khiến một số công ty lo lắng về cuộc chiến giá cả, khi các xưởng đúc trở nên thiếu khách hàng. Và một số người ở Mỹ muốn có các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn nữa để hạn chế việc sử dụng chip Trung Quốc.

Nhưng các biện pháp trừng phạt mới đối với chip đã trưởng thành có thể là một bước đi quá xa đối với các đồng minh của Mỹ, những nước vẫn bán hàng cho ngành công nghiệp chip của Trung Quốc.

Theo Mezger, ASML có trụ sở tại Hà Lan, bất chấp sự kiểm soát của Mỹ, vẫn vận chuyển máy sản xuất chip sang Trung Quốc vào năm ngoái. Doanh số bán hàng của ASML sang Trung Quốc đã tăng vọt vào năm ngoái và thị trường Trung Quốc là thị trường lớn thứ hai đối với công ty Hà Lan, chiếm 1/4 doanh số bán hàng năm 2023 của công ty.

Nhật Bản, một đồng minh khác của Mỹ, cũng xuất khẩu công cụ sản xuất chip sang Trung Quốc. Cả Tokyo Electron và Canon, đều sản xuất các công cụ sản xuất chip kém tiên tiến hơn, đều kỳ vọng Trung Quốc sẽ đóng góp 40% doanh thu của họ trong năm nay.