Trong công văn gửi đến Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) mới đây, Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) ví Sở Giao dịch Chứng khoán TP. HCM (HoSE) như trái tim của thị trường chứng khoán Việt Nam, đồng thời nhấn mạnh "trái tim" này đang bị thương tổn trong 3 tháng qua khi hệ thống giao dịch thường xuyên đơ, nghẽn lệnh, có thời điểm nhà đầu tư không thể biết quan hệ cung cầu trong giao dịch chứng khoán hoặc không thể mua, bán chứng khoán…
Tình trạng này, theo VAFI, đã làm ảnh hưởng rất lớn đến quyền lợi của nhà đầu tư và uy tín của thị trường chứng khoán Việt Nam với giới đầu tư quốc tế.
"Điều này thể hiện năng lực quản trị điều hành HoSE rất yếu kém. Đã 20 năm vận hành hệ thống giao dịch hiện hành mà không làm chủ được công nghệ vận hành. Sự yếu kém này không phải bây giờ mới lộ rõ mà trong mấy năm qua đã có vài trường hợp nghiêm trọng bị sập sàn chứng khoán nhưng sau đó không có các giải pháp khắc phục hữu hiệu. Sự yếu kém năng lực quản trị HoSE còn thể hiện khi Dự án làm hệ thống giao dịch mới triển khai từ 2012 nhưng đến nay vẫn chưa xong và không biết chắc chắn rằng bao giờ mới hoàn thành", Phó chủ tịch VAFI Nguyễn Hoàng Hải nêu quan điểm.
Theo phía VAFI, không chỉ yếu kém về quản lý công nghệ mà nhiều hoạt động của HoSE cũng rất yếu kém, chẳng hạn như khâu giám sát thị trường.
"Tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng, tình trạng lừa đảo thao túng chứng khoán ngày càng phát triển đã tạo ra nhiều cổ phiếu rác, cổ phiếu lừa đảo. Cổ phiếu rác được chọn vào bộ chỉ số VN30 một cách dễ dàng và tồn tại trong nhiều năm, ban lãnh đạo HoSE có thể biện minh rằng họ chọn vì cổ phiếu rác đó thanh khoản tốt và đủ tiêu chí chọn lọc nhưng họ “không biết rằng’’ tính thanh khoản đó là giả tạo, bị điều khiển bởi công ty chứng khoán của đội thao túng giá để dụ dỗ hàng vạn nhà đầu tư nhỏ lẻ vào ôm bom và từ đó các kẻ thao túng có cơ hội bán giấy lấy tiền thật với lợi nhuận hàng ngàn tỷ đồng", phía VAFI gay gắt.
Để khắc phục tình trạng này, VAFI đề xuất 3 giải pháp.
Thứ nhất, thuê nhân sự giỏi nước ngoài, là những người đã có nhiều kinh nghiệm và thành tích trong quản lý vận hành các sở giao dịch nổi tiếng trên thế giới, làm tổng Giám đốc, phó tổng giám đốc phụ trách công nghệ thông tin (IT), giám sát thị trường tại Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam. Những người này cũng phải có khả năng kiêm nhiệm các chức danh quản lý chủ chốt tại HoSE.
VAFI cho hay việc tuyển chọn người giỏi và người nước ngoài vào các chức danh trên là thông lệ phổ biến trên thế giới. Sở giao dịch chứng khoán Hongkong, Singapore… trong nhiều giai đoạn lịch sử đều thuê người nước ngoài quản lý.
"VAFI, các công ty chứng khoán, các nhà đầu tư nước ngoài sẵn sàng giúp Bộ Tài chính tìm kiếm và lựa chọn nhân sự nếu Bộ Tài chính yêu cầu", phía hiệp hội khẳng định.
Thứ hai, VAFI cho rằng không nên bổ nhiệm lãnh đạo UBCKNN hay các cơ quan trong Bộ Tài chính vào các chức danh chủ chốt trong HĐQT, ban điều hành của các sở giao dịch, Trung tâm lưu ký chứng khoán.
Theo hiệp hội này, cần phân biệt rằng quản lý hành chính nhà nước hoàn toàn khác xa với quản trị doanh nghiệp.
"Lựa chọn người vào vị trí quan trọng trong HĐQT, ban điều hành của doanh nghiệp nhà nước phải là những người giỏi nhất trong doanh nghiệp nhưng cũng phải hoàn thành tốt công việc được giao, còn nếu chưa đủ tầm thì phải đi thuê ngoài", phía VAFI nêu rõ quan điểm.
Thứ ba, nhanh chóng cổ phần hóa Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam và Tổng công ty Lưu ký chứng khoán để các đơn vị này có năng lực quản trị ngang tầm các nước trong khu vực.
VAFI đề xuất lựa chọn một sở giao dịch chứng khoán nước ngoài có danh tiếng đang ở thị trường chứng khoán phát triển nhất làm cổ đông chiến lược. Cổ đông này sẽ có trách nhiệm chuyển giao công nghệ quản lý, đào tạo nhân sự. Cùng với đó, HĐQT phải có đại diện của nhà nước, của đối tác chiến lược và đại diện của giới đầu tư và công ty chứng khoán.
Sau cổ phần hóa, Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam và Tổng công ty Lưu ký chứng khoán phải hoạt động công khai minh bạch như công ty niêm yết và phải độc lập, thực sự tách rời Bộ Tài chính và UBCKNN, chịu sự quản lý giám sát đặc biệt từ Bộ Tài chính và UBCKNN.
