Vì sao kinh tế Nga 'đứng vững' trong 1 năm chiến sự?

Phản ứng trước xung đột giữa Nga và Ukraine, Trung Quốc đã nhiều lần kêu gọi các bên liên quan tìm giải pháp hòa bình để xử lý. Tuy nhiên, khác với các quốc gia phương Tây, Trung Quốc không áp đặt các biện pháp trừng phạt với Nga bởi tình hữu nghị của hai quốc gia.

Không chỉ vậy, trong suốt 1 năm xảy ra chiến sự Nga – Ukraine, Trung Quốc còn không ngừng tăng cường thương mại với Moscow, từng bước trở thành một đối tác toàn diện và quan trọng trong khi các đối tác phương Tây dần xa lánh Nga.

Trong chuyến thăm mới nhất tới Moscow, nhà ngoại giao hàng đầu Trung Quốc Vương Nghị đã khẳng định mối quan hệ Trung – Nga hiện tại rất vững chắc và các quốc gia khác không thể làm ảnh hưởng đến quan hệ song phương.

Vậy Trung Quốc - cường quốc tài chính và công nghệ, đã và đang tác động đến nền kinh tế Nga như thế nào?

Trở thành khách hàng năng lượng lớn của Nga

Các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với Moscow bao gồm lệnh cấm vận, áp trần giá dầu thô, loại khỏi hệ thống thanh toán SWIFT và đóng băng tài sản của quốc gia này ở nước ngoài. Theo ước tính của Ngân hàng Thế giới (WB), những động thái trên đã khiến nền kinh tế Nga giảm 4,5% GDP vào năm 2022.

Tuy nhiên, theo chính phủ Nga, doanh thu tài chính của Moscow đã tăng lên. Điều này chủ yếu nhờ vào giá năng lượng tăng cao và những nỗ lực của Nga trong việc chuyển hướng xuất khẩu sang những quốc gia sẵn sàng mua dầu chẳng hạn như Trung Quốc và Ấn Độ.

Theo số liệu của hải quan Trung Quốc, tổng kim ngạch thương mại giữa quốc gia này và Nga đạt mức cao kỷ lục mới vào năm 2022: tăng 30% lên 190 tỷ USD. Bên cạnh đó, thương mại năng lượng giữa hai quốc gia cũng đã tăng lên rõ rệt kể từ khi cuộc xung đột ở Ukraine bắt đầu.

Từ tháng 3 đến tháng 12/2022, Trung Quốc đã mua lượng dầu thô trị giá 50,6 tỷ USD từ Nga, tăng 45% so với cùng kỳ năm 2021. Bên cạnh đó, nhập khẩu than cũng đã tăng 54% lên 10 tỷ USD. Các giao dịch mua khí đốt thiên nhiên bao gồm khí đốt đường ống và khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) cũng tăng vọt 155% lên 9,6 tỷ USD.

Thỏa thuận về năng lượng đã mang lại lợi ích lớn cho cả hai quốc gia. Đối với Nga, thương mại năng lượng với Trung Quốc giúp cho quốc gia này thoát khỏi cảnh “ế khách” sau khi bị phương Tây xa lánh. Đối với Trung Quốc, thỏa thuận đã đáp ứng nhu cầu sở hữu năng lượng giá rẻ để cung cấp cho chuỗi sản xuất khổng lồ của mình.

Hai quốc gia cũng đang có kế hoạch mở rộng quan hệ đối tác hơn nữa, bao gồm thỏa thuận giữa Gazprom và Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc nhằm cung cấp thêm khí đốt cho quốc gia tỷ dân trong 25 năm tới.

Bà Anna Kireeva, phó giáo sư tại Đại học Quốc gia Quan hệ Quốc tế Moscow, cho biết: “Với việc nền kinh tế Trung Quốc mở cửa trở lại vào năm 2023, chúng ta có thể mong đợi việc gia tăng xuất khẩu sang Trung Quốc, bao gồm cả xăng dầu và các sản phẩm tinh chế từ dầu khác”.

Trở thành nhà cung ứng chính

Theo báo cáo của Vụ Khảo cứu Quốc hội Mỹ, từ tháng 5/2022, ngoài năng lượng, Nga đã chi hàng tỷ USD để mua máy móc, thiết bị điện tử, kim loại cơ bản, tàu và máy bay từ Trung Quốc.

Theo dữ liệu gần đây nhất từ công ty Autostat của Nga, sau khi các thương hiệu xe hơi của phương Tây rút khỏi thị trường liên bang, các thương hiệu Trung Quốc như Havel, Chery và Geely đã chứng kiến thị phần của họ tăng từ 10% lên 38% trong một năm. Theo dự báo của các nhà kinh tế, tỷ lệ đó có thể sẽ tăng thêm trong năm nay.

Trong lĩnh vực điện tử tiêu dùng, tính tới cuối năm 2021, các thương hiệu Trung Quốc chiếm khoảng 40% thị trường điện thoại thông minh ở Nga. Nhưng chỉ sau 1 năm, họ gần như chiếm lĩnh toàn bộ thị trường với 95% thị phần.

Cung cấp giải pháp thay thế đồng USD

Sau khi một số ngân hàng Nga bị cắt khỏi SWIFT, Moscow tăng cường sử dụng đồng NDT của Trung Quốc. Điều này vừa tạo thuận lợi cho Nga gia tăng thương mại với quốc gia tỷ dân vừa làm giảm rủi ro bị trừng phạt.

Theo truyền thông Nga, vào tháng 11/2022, thị phần của đồng NDT trên thị trường ngoại tệ của Nga đã tăng lên 48% từ mức dưới 1% vào tháng 1/2022. Nga cũng đã nhanh chóng trở thành trung tâm giao dịch đồng NDT lớn thứ ba thế giới (sau Hong Kong và Vương quốc Anh) vào tháng 7 năm ngoái dù trước xung đột, quốc gia này thậm chí còn không nằm trong top 15.

Theo Reuters, Bộ Tài chính Nga cũng đã tăng gấp đôi tỷ lệ dự trữ NDT trong quỹ đầu tư quốc gia lên 60% sau khi nhiều tài sản của Nga bị đóng băng bởi các lệnh trừng phạt.

Bà Kireeva cho biết: “Trong số tất cả các loại ngoại tệ mà ngân hàng trung ương Nga dự trữ, chỉ có đồng NDT của Trung Quốc là không bị đóng băng và vẫn là một đồng tiền 'thân thiện'. Chúng ta có thể sẽ chứng kiến xu hướng 'không USD' phổ biến hơn nữa trong ngoại thương giữa Nga và các quốc gia thân thiện hoặc trung lập với Moscow”.

Tuy nhiên, giải pháp thay thế đồng ruble bằng đồng NDT để ổn định thị trường tài chính không phải là giải pháp lâu dài cho Nga. Quốc gia này vẫn sẽ phải đối mặt với một sự thật rằng đồng ruble đã giảm giá trị hơn 40% so với đồng EUR và USD trong năm qua, và chỉ số chứng khoán của Nga đã giảm hơn 1/3.

Để cải thiện tình trạng này, Bộ Tài chính Nga đã tuyên bố vào tháng trước rằng sẽ can thiệp ngoại hối bằng cách bán NDT để mua đồng ruble. Tuy nhiên, việc này sẽ không dễ dàng.

Theo tờ Kommersant của Nga, UnionPay - hệ thống thanh toán quốc tế của Trung Quốc gần đây được cho là đã ngừng chấp nhận thẻ do các ngân hàng Nga phát hành vì lo ngại các lệnh trừng phạt từ quốc tế.

Trước động thái này, bà Kireeva cho biết: “Các doanh nghiệp lớn của Trung Quốc đang dần cảnh giác với các biện pháp trừng phạt và thận trọng trong việc giao dịch với thị trường Nga nói chung”.

Xem thêm >> Lo ngại an ninh quốc gia, Trung Quốc kêu gọi không sử dụng nhân sự từ Big 4 kiểm toán