Xuất khẩu rào cản thuế đối ứng: Cơ hội gia tăng tỷ lệ nội địa hoá

Lo ngại xuất khẩu sẽ chậm lại

Một điểm nhấn quan trọng trong nửa đầu năm 2025 là sự kiện Việt Nam và Hoa Kỳ đạt được thỏa thuận thương mại sơ bộ. Ngay sau cuộc điện đàm giữa Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Donald Trump, Nhà Trắng công bố mức thuế mới đối với hàng hóa từ Việt Nam: 20% đối với hàng có xuất xứ rõ ràng, và 40% đối với hàng hóa bị coi là “trung chuyển” từ nước thứ ba.

Thỏa thuận này giúp Việt Nam tránh được mức thuế đối ứng lên tới 46% từng được Mỹ cân nhắc. Đồng thời, mở ra “khoảng đệm” quý giá để doanh nghiệp trong nước rà soát lại chuỗi cung ứng, cải tiến công nghệ, minh bạch hóa sản xuất và số hóa chứng từ xuất xứ.

Nhận định về tình hình tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam trong nửa cuối năm, MBS Research cho rằng, tăng trưởng xuất khẩu sẽ chậm lại trong 6 tháng cuối năm do cần thời gian để thích ứng với chính sách thuế quan mới của Mỹ. Đồng thời, đơn vị này cũng đánh giá, mức thuế suất 20% giúp Việt Nam duy trì lợi thế cạnh tranh xuất khẩu.

“Chúng tôi cho rằng tăng trưởng xuất khẩu sẽ chậm lại trong 6 tháng cuối năm do nhu cầu sẽ giảm sau khi các nhà nhập khẩu Mỹ đẩy mạnh tích trữ hàng hóa trước hạn thuế quan đầu tháng 7; và cần thời gian để có định nghĩa cụ thể về các loại hàng hóa, chẳng hạn như quy định về nguồn gốc xuất xứ cho “hàng hóa trung chuyển””, chuyên gia của MBS Research nhận định.

Tuy nhiên, với góc nhìn tích cực, các chuyên gia cho rằng, đây cũng là động lực để các doanh nghiệp Việt Nam gia tăng tỷ lệ nội địa hóa nguồn cung ứng linh kiện và nguyên liệu, thúc đẩy ngành công nghiệp phụ trợ trong nước phát triển, và tham gia sâu vào chuỗi cung ứng. Với việc giảm thuế 0% và tăng cường nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ nhằm thu hẹp thâm hụt Thương mại giữa hai nước, sẽ gây áp lực lên tỷ giá USD/VND trong thời gian tới đồng thời giảm nguồn thu ngân sách khoảng 4,4 nghìn tỷ đồng.

Theo UNCTAD, Thương mại hàng hóa toàn cầu đang đối mặt với nhiều thách thức lớn trong nửa cuối năm 2025, giữa bối cảnh căng thẳng khu vực Trung Đông gia tăng, tăng trưởng toàn cầu đang chậm lại và chính sách thuế quan mới của Mỹ làm thay đổi bức tranh Thương mại.

MBS Research nhận định: “ ước tính tăng trưởng xuất khẩu sẽ chậm lại, chỉ ở mức 4% - 6% trong nửa sau năm 2025 chủ yếu do cần thời gian để thích ứng với chính sách thuế quan mới. Cả năm 2025, xuất khẩu ước tăng 9% - 10%”.

Các số liệu mới nhất cho thấy, hàng hóa từ Trung Quốc, chiếm 40% kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam sẽ chậm lại, do thắt chặt về xuất xứ nguồn gốc cũng như khả năng sẽ chịu mức thuế cao hơn. Bù lại, nhập khẩu thị trường Mỹ có mức tăng vọt 22% trong nửa đầu năm sẽ duy trì đà tăng. Do đó, ước tính nhập khẩu sẽ tăng 12% trong 6 tháng cuối năm và tăng 15% cho cả năm 2025.

Kết quả, thặng dư thương mại 2025 sẽ rơi vào khoảng 4 - 8 tỷ USD, thấp hơn nhiều so với mức 24,8 tỷ USD của năm 2024. Đây cũng là yếu tố sẽ tạo áp lực lên tỷ giá trong thời gian tới.

Chiến lược đi trước 1 bước

Với xuất khẩu đạt gần 220 tỷ USD sau nửa năm, mục tiêu tăng trưởng 12% vẫn trong tầm tay. Tuy nhiên, thách thức trong nửa cuối năm là không nhỏ. Bộ Công thương nhận định, các yếu tố như biến động giá cước logistics, lạm phát toàn cầu, căng thẳng địa chính trị và chính sách thương mại của các đối tác lớn sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu.

Đặc biệt, việc nhiều quốc gia trong đó có cả các nước ASEAN đang đẩy mạnh tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới sẽ làm gia tăng cạnh tranh và phân tán thị phần. Do đó, chiến lược “đi trước một bước” sẽ giúp doanh nghiệp Việt không bị động.

Bà Nguyễn Thị Hương, Cục trưởng Cục thống kê cho rằng, hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam cần ưu tiên tái cấu trúc chiến lược theo hướng chủ động, bền vững và thích ứng nhanh.

Theo đó, bà Hương khuyến nghị doanh nghiệp đảm bảo minh bạch chuỗi cung ứng và kiểm soát nguồn gốc xuất xứ, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới. Khai thác hiệu quả, tận dụng lợi thế của các FTA để gia tăng xuất khẩu. Đẩy mạnh xuất khẩu sang Ấn Độ, Trung Đông, Nam Á, Đông Âu, châu Phi... Khuyến khích doanh nghiệp phân tán chuỗi cung ứng; mở rộng thương mại điện tử xuyên biên giới.

Về phía cơ quan quản lý, Bộ Công thương sẽ tăng cường cảnh báo sớm về diễn biến giá cước, logistics và thị trường xuất nhập khẩu. Bên cạnh đó, các hoạt động xúc tiến thương mại như hội thảo sắp tới tại Mỹ sẽ tập trung hỗ trợ doanh nghiệp cụ thể hơn theo từng ngành hàng.

Xuất siêu 7,63 tỷ USD trong 6 tháng đầu năm là tín hiệu tích cực, nhưng thấp hơn đáng kể so với con số 12,15 tỷ USD cùng kỳ năm ngoái. Điều này cho thấy dư địa thặng dư thương mại đang thu hẹp, nhất là khi nhập khẩu phục hồi mạnh, chủ yếu là nhập nguyên phụ liệu phục vụ sản xuất.

Để duy trì đà xuất siêu bền vững, không còn cách nào khác ngoài việc tăng giá trị nội địa hóa, minh bạch xuất xứ và đẩy mạnh tái cấu trúc chuỗi cung ứng. Doanh nghiệp không thể chỉ trông chờ vào chính sách hay các FTA, mà cần chủ động nâng cấp năng lực cạnh tranh nội tại.

Thương mại năm 2025 có thể là bàn đạp quan trọng để Việt Nam xác lập vị thế mới trong chuỗi giá trị toàn cầu, nếu chúng ta biến thách thức từ thuế quan và cạnh tranh thành động lực chuyển đổi.

Theo đánh giá từ Bộ Công thương, các chỉ tiêu xuất nhập khẩu đang bám sát kịch bản tăng trưởng 12% đề ra cho cả năm, hướng đến mục tiêu xuất khẩu đạt khoảng 451 tỷ USD trong năm 2025. Đây là kết quả của quá trình chủ động mở rộng thị trường, tận dụng tốt các cam kết từ 17 Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) đang có hiệu lực.

Bà Mai Thu Hiền, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch, Tài chính và Quản lý doanh nghiệp (Bộ Công thương), nhận định: “Xuất khẩu tiếp tục được hỗ trợ bởi xu hướng đa dạng hóa thị trường và sản phẩm, nhất là tại các thị trường có FTA, thuế suất ưu đãi giảm theo lộ trình”.

Thực tế cho thấy, nhóm doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vẫn là lực lượng tận dụng tốt nhất các FTA, đặc biệt là EVFTA. Theo báo cáo của EuroCham, sau 5 năm thực thi EVFTA, có tới 98,2% doanh nghiệp châu Âu cho biết đã nhận được lợi ích từ hiệp định ở mức trung bình đến cao. Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) không chỉ giúp hưởng ưu đãi thuế mà còn được xem là “tấm hộ chiếu thương mại”, tạo lợi thế cạnh tranh tại thị trường cao cấp như EU.

Ông Bruno Jaspaert, Chủ tịch EuroCham cho biết, uy tín và niềm tin là yếu tố sống còn khi cạnh tranh tại các thị trường đòi hỏi tiêu chuẩn cao. EVFTA đã tạo điều kiện cho doanh nghiệp có chiến lược bài bản tận dụng tốt cơ hội.