Bùng nổ xe điện, Trung Quốc loay hoa với các ‘nhà máy zombie’

Mối đe dọa hiện hữu

Các nhà hoạch định chính sách từ châu Âu đến Mỹ đang lo lắng về những rủi ro an ninh và kinh tế do làn sóng nhập khẩu xe điện của Trung Quốc đang gia tăng nhanh chóng.

Nhưng đối với bản thân Trung Quốc, sự nổi lên như vũ bão của ngành công nghiệp xe điện tiên tiến đã tạo ra một vấn đề nan giải khác, chính là làm thế nào để quản lý sự suy giảm cuối cùng của ngành động cơ đốt trong?

Theo dữ liệu từ Automobilety, một công ty tư vấn ở Thượng Hải, vào năm 2023, kỷ lục 30,1 triệu ô tô đã được sản xuất tại Trung Quốc, tăng so với mức đỉnh 28,9 triệu trước đó vào năm 2017.

Tuy nhiên, sự tăng trưởng trong ngành xe điện của Trung Quốc, hiện chiếm hơn 30% doanh số bán xe chở khách nội địa, đã che mờ sự sụt giảm đáng kinh ngạc về doanh số bán xe không phải xe điện.

Năm ngoái, Trung Quốc đã sản xuất 17,7 triệu ô tô sử dụng động cơ đốt trong cho thị trường nội địa, giảm 37% so với 28,3 triệu chiếc vào năm 2017.

Sự sụp đổ của thị trường ô tô truyền thống sau nhiều thập kỷ tăng trưởng đặt ra mối đe dọa hiện hữu đối với nhiều nhà sản xuất ô tô nước ngoài đang hoạt động tại Trung Quốc. Nhưng nó cũng đặt ra những thách thức nghiêm trọng về kinh tế và xã hội lâu dài cho đất nước tỷ dân này, theo các nhà phân tích.

Các lãnh đạo Bắc Kinh đã công khai thừa nhận rủi ro về năng lực sản xuất dư thừa vốn là một đặc điểm trong quá trình phát triển công nghiệp của Trung Quốc trong những thập kỷ gần đây.

Theo nhận xét của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình được đưa ra sau Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương vào tháng 12/2023 - một cuộc họp thường niên nhằm đặt ra chính sách kinh tế cho năm tiếp theo, “dư thừa công suất ở một số ngành” là một trong những “khó khăn và thách thức chính cần phải giải quyết để đạt được sự phục hồi kinh tế hơn nữa”.

Tuy nhiên, một kế hoạch rõ ràng nhằm giải quyết những vấn đề trong ngành sản xuất ô tô Trung Quốc vẫn chưa được đưa ra.

Trong những nhà máy bị bỏ lại, một số nhà máy có thể được tái sử dụng cho sản xuất xe điện, một số hướng tới xuất khẩu, nhưng số lượng vượt quá nhu cầu đã làm dấy lên nỗi lo sợ về hàng trăm nhà máy zombie sẽ xuất hiện trong thập kỷ tới.

Vấn đề tái phân bổ lao động

Ở cấp độ quốc gia, các nhà hoạch định kinh tế Trung Quốc phải giải quyết “vấn đề chuyển đổi cổ điển” về tái phân bổ lao động khi nền kinh tế lớn thứ hai thế giới chuyển từ sản xuất truyền thống sang các ngành công nghệ sạch mới, bà Keyu Jin, phó giáo sư tại Trường Kinh tế London, cho biết.

Cũng theo bà Jin, các quan chức Trung Quốc đã bắt đầu mở rộng số lượng và chất lượng của các trường dạy nghề để giúp kết nối kỹ năng lao động với công việc.

Theo nhóm dữ liệu CEIC, bất chấp sự tăng trưởng của ngành công nghiệp xe điện, số người làm việc trong ngành sản xuất ô tô ở Trung Quốc vẫn không tăng mà chỉ đạt gần 5 triệu người vào năm 2018 và đã giảm 500.000 công nhân kể từ đó.

Ông Albert Park, nhà kinh tế trưởng của Ngân hàng Phát triển châu Á, cho biết ngân hàng này đã dự báo rằng số lượng việc làm được tạo ra trong các ngành công nghiệp xanh mới trên toàn châu Á sẽ vượt xa những tổn thất do các ngành công nghiệp đang suy giảm liên quan đến nhiên liệu hóa thạch.

Tuy nhiên, ông cho biết bức tranh ở Trung Quốc kém rõ ràng hơn do các vấn đề như dữ liệu việc làm không rõ ràng, nhu cầu kinh tế trì trệ và suy thoái trong lĩnh vực bất động sản.

Xem thêm >> Cuộc chiến xe điện ở Trung Quốc: Không có rẻ nhất, chỉ có rẻ hơn